De Hillige Histoarje. It Alde Testamint (Deel 1)

Tocht nei Amalek

It wie yn dy jierren, doe't de Filistinen Israël gjin lêst mear oandiene, dat de âlde profeet Samuël by Saul kaem mei in opdracht fan Godswegen. ‘Sa seit de Heare der heirskaren Ik wol bisiking dwaen oer alles dat Amalek jim oandién hat, earst al doe't Israël opteach út Egypte en ek yn letter jierren noch. Dat gean nou hinne en ban alles dat fan Ama-

[p. 234]

lek is, en sparje net, mar deadzje man en frou, greate en lytse bern, kij en skiep, kamielen en ezels’.

Saul wie fuortdaliks ré om to dwaen hwat de Heare him oplei. Noch noait wie Israël forgetten hwat de Amalekiten har oandien hiene yn 'e tiid fan Mozes en hoe faek wiene har binden net yn it lân fan Juda fallen? Nou soe er wraek nimme oer dy wrede fijân en dat rôversfolk útroegje. Fuortdaliks rôp er de mannen fan Israël op en by greate kloften kamen se opsetten; it like wol as hiene se sin oan 'e striid en oan it aventûr. Nou soene se de rekken lyk meitsje mei dat folk út 'e woastine en mei syn wrede kening Agach. De wraek des Heare oer Amalek - dat hie Mozes destiids al yn in boek skreaun en nou soe it wêze! Gods sels hie it sa bisteld, dat dizze tocht koe net mislearje!

Troch Juda hinne triek it leger fan Saul de steppe yn en hoe tichter hja by Amalek kamen, hoe mear sin hja der oan krigen. Hwat hindere it dat de reis lang wie en de sinne gleon? Nöch in mannich swiere dagen en dan wiene se by de stêd fan 'e fijân en dan gyng dat haetlik folk der oan. Hja tochten der net oan, dat hja de wraek des Heare foltôgje moasten oan in sûndich folk - hja tochten allinne oan har eigen grime en oan 'e wylde striid, dy't hja winne soene. Jierren lang hie Israël de slaef west fan 'e folken: Filistinen en Kanaäniten en Midianiten en Ammoniten hiene oer har hearske, mar nou wie it al oars! Nou trieken se mei har kening fier oer de grinzen fan it eigen lân, nou sloegen se Amalek yn it hert fan 'e wyldernis. Nou wiene se gjin bange slaven mear, mar in folk dat wrake die oer syn fijannen en dat eare en bút bihelle. Bút fan skiep en fan kij! Dat de Amalekiten byinoar rôve hiene, ek yn Juda, dat soe nou fan har wêze. Hwant Saul hie har wol oplein om alles to deadzjen, omdat Amalek ‘ban’ wie, lyk as destiids Jericho, mar dat soe dochs wol hwat tafalle! De bêste skiep en kij namen se mei, dat wie oarlochsrjocht en dat soe Saul har dochs fêst wol gunne? Sa triek it folk fan Israël op nei it lân fan 'e fijân: gjin folk dat ré wie om to dwaen hwat de Heare har oplein hie, mar in folk dat slij wie nei bloed en bút, in folk dat net tocht om it gebot, mar allinne om him sels, om eigen eare en eigen skatten. It wie de plicht fan kening Saul om dit oerhearrich folk in foarbyld to wêzen, om har strang oan to pakken en ta to sjen dat alles gyng neffens it wurd fan Samuël. Hy hie har foarhâlde moatten, dat it net gyng om de eare fan Israël, net om in keppel skiep of om fette kij, mar om de eare en it rjocht fan Israëls God. Ynpleats dat er dat die, joech er it folk sels in forkeard foarbyld en sa waerd dizze tocht nei Amalek him ta sûnde en skuld.

Hwant doe't hja, sûnder folle muoite, de stêd fan 'e Amalekiten nommen hiene, banden se wol de gewoane minsken, lyts en great, heech en leech, mar de kening Agach sloegen se yn 'e boeijen en namen se mei nei hûs. Hwat in eare soe dat wêze as Saul yn syn hûs to Gibea in finzen kening hie, in kening, dy't him tsjinne as in needrige slaef. Samuël hie wol sein dat hja alles deadzje moasten, mar ien op sa folle, dat soe dochs net hinderje? En bûtendat koe er him ommers letter noch wol dea-dwaen? Sa sloech kening Saul it gebot des Heare gjin acht en die syn eigen sin. Wie it wûnder, doe't de kening it foarbyld joech, dat ek it folk oerhearrich wie en mar allinne it meagere fé en dat net doogde, bande en dat hja alle geve skiep en alle fette kij meinamen?

Sa triek it greate leger op nei hûs: in leger mei in finzen kening en mei in rike bút oan skiep en kij. Krekt sa, mei stellen skiep en fé, trieken yn earder tiden de Amalekiten it Suden yn. Der wie gjin ûnderskie tusken Amalek en Israël, tusken Gods eigen folk en de rôvers út 'e steppe. En ynpleats dat Saul him skamme, rjochten se by de grins fan Juda, in pylder op ta eare fan 'e greate oerwinning. Of wie it faeks ta eare fan 'e kening sels?

En wilens wachte Samuël op 'e thúskomst fan it leger. Hy twivele der net oan dat Saul de oerwinning bifochten hie en dat er krekt dien hie sa't de Heare it bisteld hie. Hy hie it him sa goed oansein, ear't hja op mars giene; it koe net misse. En heal forwachte de âldman in godswurd, dat de Heare Saul it kwea forjown hie fan dat offer doe to Gilgal en dat er kening Saul bifêstigje soe op 'e troan fan Israël.

Op in lette joun, doe't Samuël op bêd lei, kaem it Godswurd, mar it wie al oars as er hope hie! ‘It muoit my’, spriek de Heare

[p. 235]

‘dat Ik Saul kening makke haw, hwant hy hat him fan My ôfkeard en net dien hwat Ik him oplein hie’.

Dy hiele lange nacht krige Samuël gjin wink yn 'e eagen. Nou wist er earst hoefolle 't er noch fan Saul hâldde en hoe't er noch hope hie. Lang pleite er foar de oerhearrige kening, mar God kaem net wer: der wie gjin stim en gjin antwurd. Doe bigriep er dat de Heare Saul foar altyd forwurpen hie en dat hy, Samuël, him it fonnis oansizze moast. Mei in swier moed kaem er der ôf, de moarns bitiid al en riste er him ta de reis. O God, hwat wie dit swier! Hoe lang wie dit nou lyn dat er der ek in kear tige bitiid ôfgien wie, om dizze selde Saul to salvjen ta kening oer syn folk? En nou moast er him oansizze dat God him forwurpen hie en dat Er it keningskip fan him nimme soe. Saul, de soan fan Kis... Hy hie in great kening wurde kinnen, as er him hâlden hie oan Gods gebot. En nou wie alles forlern!

En al fierder triek de âldman it Suden yn. Doe hearde er dat Saul mei syn mannen al foarby wie, op mars nei Gilgal en dat er to Karmel, yn it Suden fan Juda, in oerwinningspylder set hie. Samuël koe wol skrieme. In oerwinningspylder! Dat ûntbriek der noch oan! It wurd fan God sloech er yn 'e wyn en ynpleats dat er him skamme, sette er himsels in eare-teken op. En bitter gyng er werom, op nei Gilgal om der mei Saul oer to praten.

It waerd de swierste reis fan syn libben. Bûten it kamp hearde er al bletterjen fan skiep en it âljen fan in mannichte kij. Dus dat wie it: hja hiene it fé net band, lyk as har oplein wie, mar it foar har sels hâlden! Hoe wie it mûglik? Hy hie it noch sa goed sein! It wie de sûnde fan Achan: fan des Heare banoffer hiene se stellen. Mar Achan hie allinne sûndige en hjir stie in hiel folk by God yn 'e skuld. En dit folk hie in kening, dy't it better witte koe en dy't nou de straf drage moast. In greate grime kaem oer him en hurder roun er op it kamp ta. Alles foel by him wei: dy lange bittere nacht, syn leafde foar Saul, syn leed om in forwurpen kening, alles: hy wie nou mar allinne mear de strange profeet dy't opkomt foar de eare fan syn God.

En dêr kaem Saul al oan, bliid en greatsk en út 'e fierte rôp er al: ‘Seinge meije jo wêze; ik haw dien hwat de Herae my bisteld hie’. Samuël seach him oan. Hie er nou nearne gjin euvelmoed yn, dy kening, of wie er bang en bearde er allinne mar dat er bliid wie? Doe sei er: ‘Hwat is dat dan foar gebletter fan skiep yn myn earen en gebalt fan kij dat ik hear?’

Saul waerd bleek by dy fraech, mar hy hâldde him great. ‘O’, sei er luftich, ‘dy hawwe wy meinommen út Amalek, hwant it folk hat de bêste kij en de fetste skiep sparre om se de Heare to offerjen; mar al it oare ha wy band’. Hy woe noch mear sizze, noch mear goedprate, mar Samuël foel him yn 'e reden. ‘Hâld op’, sei er bitter, ‘meitsje it net to moai! Harkje, hwat de Heare fannacht tsjin my sein hat. Moasten jo net lyts wêze yn eigen eagen, jo dy't in boer wiene yn Gibea en de Heare hat jo set ta in haed fan alle stammen fan Israël? En nou hat de Heare tsjin jo sein: Gean hinne en ban de sûnders, de Amalekiten, mar ynpleats binne jo op 'e fette bút oanflein en hawwe dien dat kwea wie yn syn eagen’.

En jitris naem Saul it wurd om him sels skjin to praten. ‘Mar it haw ommers nei des Heare wurden harke en ik bin op mars gien nei Amalek en ik haw allinne Agach meinommen, mar alle oaren haw ik band. En dat fé, dat is myn skuld net, dat hat it folk meinommen om it de Heare to Gilgal to offerjen’.

Mar Samuël antwurde: ‘It is de Heare net to dwaen om brânoffers en slachtoffers, mar om in hert dat nei syn wurden harket. Sjoch, hearrichheit is better as tûzen offers en achtslaen op syn gebot is better as it fet fan rammen. Om't jo des Heare wurd forwurpen hawwe, dêrom hat Hy jo forwurpen, dat jo gjin kening mear wêze sille’.

En doe bûgde Saul de greatske holle. It wie oft dy âlde profeet, in man dy't amper oan syn skouders ta-kaem, heech boppe him útriisde en greater wie as hysels. En stammerjend sei er: ‘It is sa, ik haw sûndige, hwant ik wie bang foar it folk en haw nei har stimme harke, mear as nei it wurd fan God. Mar forjow my nou de sûnde en gean mei my nei it kamp, dat ik de Heare oanbidde mei’.

Mar Samuël skodholle. ‘Ik gean net mei jo. En it helpt neat mear dat jo de Heare oanroppe: jo hawwe syn wurd forwurpen

[p. 236]

dêrom hat de Heare jo forwurpen’. En mei kearde er him om, om fuort to gean. Saul seach it en sprong op him ta. Samuël mocht net fuort, hy moast meikomme om it oerwinningsfeest to fieren, oars soe al it folk witte dat hy forwurpen wie. Hy pakte de profeet by de mantel en loek út alle macht. Doe stuite er to-bek: de mantel skuorde en dêr stie er mei de slippe yn 'e fûst. En wer seach Samuël him oan. ‘Dit is in teken’, sei er, ‘sa't jo myn mantel skuorden, sa hat de Heare hjoed it keninkryk fan jo ôfskuord, en it jins neiste jown, dy't better is as jo. En dat kin noait wer oars, hwant de God fan Israël leagenet net en Hy kriget gjin birou; hwant Hy is gjin minske dat Er birou krije soe’.

Saul stie dêr, forslein en démoedich, as in bern foar in strange heit. Al syn greatskens wie oer, al syn blidens oer de greate oerwinning. God hie him forwurpen, mar Samuël, dy mocht him net forlitte. ‘Ik haw sûndige’, sei er, ‘mar earje my dan foar it folk en gean mei werom, dat ik de Heare oanbidde mei’.

En doe bigreate it Samuël ek wer en gyng er dochs mei nei it kamp. In tankoffer droech er op foar de oerwinning en in soenoffer foar de sûnden fan it folk en de kening en dêrnei oanbea Saul de Heare. Noch like er in machtich kening, sa't er dêr stie by it alter, mei holle en skouders boppe it jubeljend folk, mar Samuëls hert wie swier fan leed, doe't er him stean seach. In kening, mar in forwurpene; de helt fan it folk, mar mei skuld biladen foar de Heare syn God.

Nei it offerfeest gebea Samuël dat Agach komme moast. Hy moast stjerre, dy wrede kening, hwant hy lei ûnder Gods banflok. Mei it skerpe swurd yn 'e fûst wachte Samuël op him. Hy bigriep daliks hwat him to wachtsjen stie. ‘Wol bitter is de dea’, sei er somber. Dat wie sa, mar hy hie it earder bitinke moatten, dy wrede rôver. Safolle bern yn Israël hie er formoarde foar de eagen fan 'e mem; nou wie it syn dei. Noch ien kear brocht de forgrime profeet it him yn it sin: ‘Sa't dyn swurd de froulju fan Juda de bern ûntnaem, sa sil it swurd dyn mem har soan ûntnimme’. Doe foel er op him oan en deade him.

Nei dizze tocht nei Amalek hawwe Saul en Samuël elkoar net wer sjoen. De profeet woe net mear mei Saul prate, nou't God him forwurpen hie en hy doarst it ek net. De kening wie forgrime op him en wrokke oer it oardiel dat Samuël him oansein hie. Nei dy drôve dei to Gilgal hat er net folle rêst mear hawn. De Filistinen kamen letter wer opsetten en ek mei oare folken hat er noch gâns stride moatten. Hwant bang wie er net en mear as ienris hat er syn folk forlost út 'e macht fan 'e fijân, dat de mannen fan Israël seagen noch altyd heech by him op. Mar sels waerd er hwat langer hwat somberder; hy koe net forjitte hwat Samuël tsjin him sein hie, dy deis to Gilgal, dat God in oare kening útsjoen hie. En dat koe er net fordrage, dat in frjemde hearskje soe oer de stammen fan Israël, dat syn soan Jonathan him net opfolgje soe. It makke him bitter en hy wie to greatsk om mei syn skuld ta God to gean en syn kwea to biliden. Al fierder dwaelde er fan God ôf en gyng er syn eigen wegen.

Op in kear foel er de Gibeoniten oan en deade de rykste mannen út 'e stêd en fordeelde har lân en har fé ûnder de Benjaminiten. Dat Jozua harren destiids it libben ta-sward hie, mei in eed yn 'e namme des Heare, dat telde er net. Hy miende dat er der goed oan die: dy frjemde heidenen, midden yn it stamgebiet fan Benjamin, koene gefaerlik wurde, as de fijân wer oer de grinzen kaem. Mar it folk fan Israël bigriep it better as har kening en hja seine: ‘As dit mar goed komt! Saul hat in swiere bloed-skuld brocht oer it lân en de eed fan Jozua hat er brutsen’. Lange, lange jierren letter, doe't Saul al lang wei wie, is dizze sûnde straft oan syn bernsbern...