De Hillige Histoarje. It Alde Testamint (Deel 1)

Benhadad, kening fan Aram

Fuort nei de greate droechte rekke it ryk fan Israël yn oarloch mei de Arameërs: kening Benhadad triek út syn haedstêd Damaskus mei in great leger nei Samaria. Sa ûnforwacht kaem de oanfal, dat kening Achab, mei sa'n sawn tûzen man, yn syn eigen stêd bisingele waerd. Achab bigriep dat er de slach forlern hie en hy wie genegen in fikse skatting op to bringen; oan 'e oare kant wie Samaria in sterke stêd en as it wêze moast koe er it noch gâns in skoft úthâlde. Dat hy woe wol bitelje, mar der moast earst goed oer praet wurde en it moast der hwat op lykje. It duorre net lang of de boaden fan Benhabad kamen by him en seine: ‘Sa sprekt Benhadad: Dyn sulver en dyn goud, dat is mines en dyn moaiste froulju en bern, se binne mines.’ Achab antwurde: ‘Neffens jins wurd, myn hear de kening: ik bin jowes en alles hwat ik haw.’ It like in tige démoedich antwurd, mar Achab bidoelde allinne mar, dat er ré wie om skatting op to bringen, ek fan in diel fan syn froulju en bem. It wie yn it minst syn doel net om alles ôf to stean en him tocht, it lei nou op 'e wei fan Benhadad om to sizzen hoe folle 't er hawwe woe; hy koe dan faeks noch hwat ôftingje en dan soene se it by einslúten wol iens wurde.

Mar Benhadad, doe't er hearde dat Achab sa flot tasein hie, woe net fierder prate. Hy hie it woun en dy kening dêr yn Samaria hie neat mear to sizzen. Dat syn boaden kamen mei dit boadskip werom: ‘Dû mienst dochs net dat ik de boade dien en sein haw: Dyn sulver en dyn goud, dyn froulju en dyn bern silstû my jaen? Né, mar moarnier sil ik myn feinten stjûre, dat hja dyn hûs en it hûs fan dyn feinten neisykje en alles dat har hert bigeart dêr sille se de hannen oan slaen en it nimme.’

Achab stie forslein doe't er alles heard hie. Mar dat wie sa gemien, dat gyng sa tsjin rjocht en reden yn, dat er der net op yngean koe. ‘Ik wol bitelje,’ hie er sein, en nou fordraeide dy falske Arameër syn wurden en woe er syn huzen en syn stêd plonderje. Mar dat die er noait! En doe't er de âldsten yn 'e stêd de saek foarlei, seine dy ek ienriedich: ‘Jo moatte net harkje en jo meije hjir net op yngean.’

Sels joech er de boaden biskie: ‘Siz tsjin myn hear de kening: Alles dat jo earst frege hawwe, sil ik bitelje, mar dit kin ik ûnmûglik dwaen.’ En ek dizze kear bleau kening Benhadad it antwurd net skuldich. Syn boaden kamen net mei nije útstellen; hja seine allinne mar: ‘Sa seit de kening: sà meije de goaden my dwaen en sa dêrta: ‘ik sil de stêd fan Samaria fordylgje en der sil gjin pún genôch wêze foar de holle hannen fan al de soldaten dy't myn fuotstappen folgje.’

Kening Achab glimke fyntsjes. ‘Jimme hear kin it wakker moai opsizze’, spotte er, ‘mar hy hàt Samaria noch net! Wy hawwe to uzes in sprekwurd: ‘Dy't it swurd oangaspet, moat net sprekke as hie er it al wer ôflein.’ Mear sei er net, mar it koe sa ek wol ta. Benhadad wie troch alles hinne lilk, doe't er it hearde. Hy siet krekt op ien fan 'e bergen bûten de stêd mei de oare keningen to wyndrinken en dit spottend wurd fan Achab binaem him de wille suver. Mar in kening fan Aram liet him net sa mar de gek oanstekke! ‘Wy falle oan’, gebea er, ‘nou daliks; meitsje alles ré.’ It waerd in wylde stoarmoanfal en forskate fan syn soldaten foelen, mar de stêd Samaria foel net! Dy't bigjint to

[p. 346]

fjochtsjen, moat net romje as hie er de slach al woun!

De oare moarns kaem der in profeet des Heare by Achab. Sûnt it offer op 'e Karmel hie Izébel it net mear weage om de profeten des Heare to deadzjen en forskate wiene út har hoalen en skûlplakken wei kommen. Doe't Achab de Godsman oankommen seach, waerd er suver kjel. Hwat hong him nou wer boppe de holle? Mar dizze kear hie de profeet in goed wurd foar Achab: ‘Sa seit de Heare: hastû juster dat machtige leger fan Benhadad sjoen? Sjoch, Ik jow se hjoed noch yn dyn hân, datstû witte meist dat Ik de Heare bin!’

Achab leaude it daliks. ‘Troch hwa dan?’ frege er bliid en forheard. De profeet antwurde: ‘Troch de jonges fan 'e lânfâlden.’ Achab knikte. ‘Mar moatte wy dan oanfalle?’ De profeet antwurde: ‘Ja, jo moatte bigjinne.’

It wie Achab hast to great en to wûnderlik. Hjir siet er, opsletten yn syn eigen stêd, forslein en fornedere, en dizze selde dei soe er hiel dat machtich leger forslaen. Hwat in eare soe dat wêze! ‘Dat jim witte meije dat Ik de Heare bin...,’ hie de Godsman sein. Dat lêste, dêr tocht Achab al net mear oan. De eare fan God, dat telde er net, as er de striid mar woun en de greatske fijân slaen mocht. Mar it wie noch sa fier net en út alle macht bigoun er syn mannen ré to meitsjen foar de greate slach.

Op 'e gleone middei, doe't de sinne op it heechst wie en yn it leger fan Aram gjinien oan fjochtsjen tocht, gyng de poarte fan Samaria iepen en teagen de jonges fan 'e lânfâlden (twa hûndert twa en tritich man sterk), de stêd út. In machtich leger like it net en om 'e fijân net yndachtich to meitsjen, hiene se de skerpe wapens ûnder de wide mantels. Doe't Benhadad de tynge krige, wie er sahwat dronken. Krekt as de foarige deis siet er wer oan 'e wyn en nei de mislearre oanfal fan juster, dronk er noch mear, om 'e sinnen to forsetten. ‘Dus’ sei er grimitich, ‘der komt folk út 'e stêd’. Hy sette de wynbeker del. ‘Likefolle oft hja om frede komme of om to fjochtsjen, gryp se libben en sleep se hjir foar my.’ Nou soe er dochs noch syn wraek hawwe oer dy mislearre slach. En dêrmei joech er him wer oan 'e sterke wyn.

En wilens kamen de jonge mannen fan Achab al tichter by, net oars as wiene it oerrinders, dy't genôch fan 'e oarloch hiene. Mar doe't de Arameërs op har takamen, om har nei it kamp to fieren, griepen se ûnforhoeds it swurd en houden der wyld op yn. Noch ear't de Arameërs wisten hwat se der oan hiene, wie har forhoede al útinoar slein en stoarme de fijân al op har tinten los. De offisieren diene al har bêst om de flechtsjende soldaten to kearen, mar doe kaem Achab sels mei syn sawn tûzen man by de berch del. It waerd sa'n panyk, dat kening Benhadad net ienris by syn wein komme koe en op in los hynder flechtsje moast. Alle wapenreau, alle tinten en alle hynders hast foelen de Israëliten yn hannen.

Dyselde deis noch kaem de profeet op 'e nij by Achab en sei: ‘Gean hinne, sterkje jo en wit hwat jo to dwaen stiet; hwant mei forrin fan in jier sil de kening fan Aram wer tsjin jo opkomme.’ Achab hie net oars forwachte en hiel dat jier riste er him ré ta de kommende striid.

Sadré't de winter oer wie en alle wegen droech, teach Benhadad wer it Súden yn. Dizze reis wie er der noch better op klear: de twa en tritich keningen, dy't hwat to folle om har sels en to min om har hear tocht hiene, wiene ôfset en ynpleats hie nou elke stam in lânfâd, dy't fjouwer ôfdielingen soldaten leverje moast yn tiid fan oarloch. It hie ek mis west, tocht kening Benhadad, dat hja doe in oanfal op Samaria weage hiene; it wie in sterke stêd en dy God fan Israël, dat stie bikend, wie in echte berchgod. Nou soene se yn 'e flakte slach leverje en dan wiene de goaden fan Aram wis sterker.

It slagge Benhadad net om wer in ein yn Israël op to tsjen; net iens sa fier fan 'e grins, by it stedtsje Afek, wachte Achab him op, fansels wer yn in sterke berchstelling. Sels dagen leine de beide legers foar inoar oer: Benhadad woe allinne yn 'e flakte fjochtsje en Achab woe mar net fan 'e berch ôfkomme.

De sawnde deis kaem de profeet wer by Achab en spriek: ‘Omdat dy Arameërs sein hawwe dat Ik in god fan 'e bergen bin en net in god fan 'e flakte, dêrom sil Ik hiel dy mannichte yn dyn hân jaen, dat jim witte meije dat Ik de Heare bin.’ Achab wie tige bliid. Dat dy heidenen de namme des Heare húnd hiene, dat koe him it measte net skele; hy foun it al lang moai dat er it winne soe.

[p. 347]

Hwant Achab fielde him net in kening lyk as David eartiids, dy't de oarloggen des Heare fierde; hy seach ek dizze slach wer as syn oarloch, as syn oerwinning, as syn eare. Hy woe wol graech de oerwinning út des Heare hân oannimme, mar hwat der dan letter barre moast, dat soe er sels witte! Yn in wylde stoarm-rin gyngen syn soldaten by de berch del en op 'e fijân los. Gjin ien wie der dy't efterbleau en elk stie syn man. De iene ôfdieling fan 'e Arameërs nei de oare waerd útinoar slein en doe't der hûndert yn it fjûr west hiene en it net hâlde koene, doe leauden de oaren it wol: hja kearden har om en flechten nei Afek. Dêr, achter de muorren, dêr soene se feilich wêze foar it leger fan dy freeslike God, dy't har sels yn 'e flakte oermânsk wie.

It waerd in wylde panyk by de smelle poartegong fan Afek. By hûnderten tagelyk hysten de soldaten, dy't net troch de forstoppe gong koene, har by de muorren op. In great tal stie al boppe en holpen har kammeraten, doe't sa mar yn-ienen de wrakke muorre omfoel, boppe op 'e Arameërs. Der rekken sa folle by dea, dat ek dizze lêste ôfdielingen, dy't net yn it fjûr west hiene, noch swiere forliezen litten. Yn 'e huzen en yn 'e smelle stegen fan it stedtsje, dat nou foar elk iepen lei, houden de Israëliten al mear fijannen del.

Ek Benhadad, de kening fan Aram, wie yn Afek en flechte mei syn tsjinners fan keamer ta keamer. Hy tocht net oars as syn lêste ûre hie slein; al tichter by kamen Achab syn grime striders, al lûder klonk har kriichsgeskreau. Mar yn dy úterste need kamen in pear fan syn tsjinners by him en seine: ‘O kening, der is noch in lêste kâns. De keningen út it hûs fan Omri binne net wreed, mar tige genedich; yn 'e slach binne se mei foaroan en stean se har man, mar nei de oerwinning binne se wûnderlik royael. Dat lit ús nei Achab ta gean en út jins namme it libben freegje.’ It like Benhadad goed ta, ek al leaude er net dat it hwat jaen soe. Der wie yn elk gefal neat by to forliezen...

Dy tsjinners gyngen fuortdaliks de strjitte op, oer de fallen muorren hinne en op it fjild, net fier fan de stêd troffen se Achab. Hja hiene swarte roudoeken om 'e mul en touwen om 'e holle en njonken de keningswein foelen se yn it stof. Doe stieken se démoedich de earmen omheech en seine: ‘Jins slaef Benhadad freget: wol dochs genedich wêze en myn libben spar je!’

‘Benhadad?’ sei Achab. ‘Libbet er dan noch? Hy is myn broer.’ En hastich, as hiene se har mei dat wurd ‘slaef’ niist krektsa forsind, seine de Arameërs: ‘Wis, lyk as wy seine: jins broer Benhadad freget om syn libben’. Achab antwurde: ‘Gean hinne en helje him op!’ De feinten fan Benhadad lieten der gjin gêrs oer groeije: dit wie mear as hja hope hiene! En heech op 'e keningswein stie Achab, yn alle gloarje fan dizze greate oerwinning. It wie noch gjin jier lyn, doe hie Benhadad him yn 'e macht hawn yn syn eigen haedstêd en nou moast de greatske Arameër om syn libben smeekje. Fortsjinne hie er it net, mar hy soe it lykwols ha; it libben en mear as it libben allinne: de frijdom. Hjoed soe er gewaer wurde dat in kening yn Israël greatmoedich wêze koe, ek tsjin in forsleine fijân, better as de foarst fan it greate Aram! Hy glimke, wylst er der oan tocht. Hwat in eare wie dat: in kening dy't om syn libben freget en dy't men jins gunsten tasmyt. Dat de Heare him dizze greate oerwinning biskikt hie en dat er de Heare freegje moast, hoe't er mei dizze bittere fijân oan moast, dat kaem net ienris yn him op. Hjoed wie it syn dei, de dei fan Achab, de soan fan Omri...

Doe't Benhadad njonken syn wein stie, de roudoek om en de eagen dimmen nei de groun, stiek er de hân út. ‘Kom by my’, sei er freonlik. Sa sieten se njonken elkoar op 'e wein en rieden stadich fierder, op Afek oan. De snoade Arameër bigriep wol, dat er nou sels bitelje moast en hastich, ear't Achab hwat freegje koe, bea er him in rige stêdden oan, dy't syn heit destiids fan Omri nommen hie. En tsjinners fan Achab krigen it rjocht om yn 'e stêd Damaskus winkel-strjitten oan to lizzen. Doe't hja it iens wiene, namen se yn frede ôfskie en gyngen har wegen...

It wie in greate dei yn it libben fan kening Achab, doe't er oan it haed fan syn leger nei Samaria ried en it folk him hulde die yn stêdden en doarpen. Yn lang hie er sa bliid net west as op dizze tocht nei syn haedstêd. De fijân wie forslein, in rige stêdden kaem nei jierren wer by it Ryk en de profeten des Heare wiene him genegen

[p. 348]

en holpen him yn 'e striid. As dit sa bleau, dan wie der in gouden tiid foar Israël oanbrutsen. Hy wist net, de blide kening, dat de Heare forgime wie oer syn greatskens en dat der oan 'e kant fan 'e wei al in profeet op him stie to wachtsjen om him it oardiel oan to sizzen...

Dy moarns hie de Godsman tsjin ien fan syn maten sein: ‘Slaen my dochs,’ mar hoewol't it dúdlik to sjen wie, dat de Heare sels him dat wurd yn 'e mûle joech, woe syn freon it net dwaen. It is ek net maklik in man to slaen, dy't jin neat dien hat en dêr't men al den dei mei op en út giet, mar as God it gebiedt, dan moat in profeet it dwaen. Strang hie de earste Godsman him taroppen: ‘Dêrom datstû net harke hast nei de stim des Heare, dêrom sil in liuw dy aenstouns forsline’. Gjin ûre letter, op in stille wei, kaem der werklik in liuw op him ta en deade him.

En tsjin in twadden-ien hie de profeet itselde sein: ‘Slaen my dochs!’ Dy hie better bigrepen dat Godsels it him oplei en joech him in hou, dat it bloed der nei kaem. De Godsman sloech daliks in doek om 'e holle en gyng op wei nei in plak dêr't de kening lâns komme soe. Dêr wachte er en elk dy't him seach, tocht dat er yn 'e slach west hie en dat er nou de kening hwat freegje woe; gjin ien koe sjen, dat it in profeet wie dy't dêr stie; de profetemantel hie er net om en it teken op syn holle siet ûnder de bluodrige doek.

Doe't er op 'e wein fan de kening takaem, tocht ek Achab net oars as dat er soldaet yn syn leger wie en nou in gunst freegje woe. As it heal koe, dan soe er dy man towille wêze: hy hie op it lêst foar him syn libben weage. ‘Sprek,’ sei er freonlik, ‘en freegje hwatst' op it hert hast’. De jongeman die in stap nei foaren en sei: ‘Och, myn hear de kening, ik wie mei úttein yn 'e striid en sjoch, ien fan ús offisieren kaem op my ta en brocht my in Arameër dy't er finzen nommen hie en sei tsjin my: “Pas op dizze man. As er dy ûntkomt, ik kin neat skele hoe, dan lit ik dy yn syn plak deadzje, of dû moast in talint sulver bitelje, hwant it is in hegen-ien”. Mar it barde, doe't ik him in skoftsje allinne liet en hjir en dêr dwaende wie, dat de man my ûntkaem. In talint sulver kin ik noait opbringe, dat nou wolle se my deadzje. Ik smeekje jo, o kening, doch nou in goed wurd foar my en rêd my it libben.’

Achab tocht djip nei. It bigreate him al om dy man, dy't faeks moedich fochten hie en dy't nou om ien lyts forgryp sok in wrede dea stjerre moast. It hoegde him mar in wurd to kostjen en de man wie rêdden. It lei him op 'e lippen om to sizzen: It is goed, lit dy offisier by my komme; doe bitocht er him. Hwat die dy fint ek fan syn post to rinnen? Dat wit dochs elk soldaet, dat dêr de dea-straf op stiet yn tiid fan oarloch? It wie hurd, mar tucht moast der wêze yn in leger. ‘It muoit my,’ sei er, ‘mar ik kin dy net helpe, dû hast sels it fonnis strutsen: bitelje of stjerre.’

Doe yn-ienen skuorde de man de doek fan 'e holle en Achab seach dat it in profeet wie. Hy bigriep it ynienen: dy profeet hie boadskip oan him en dat forhael fan niistkrektsa wie oars neat as in gelikenis. En dêrmei hearde er de Godsman sizzen: ‘Sa seit de Heare: Dû hast dyn eigen fonnis strutsen! Hwant Ik haw Benhadad yn dyn hannen jown en alhoewol't er Myn namme hune hat en Ik him band hie, hastû him frij gean litten. Dêrom silstû stjerre ynpleats fan hy en sil dyn folk fornedere wurde ynpleats fan sines’. En sûnder in wurd mear to sizzen gyng de profeet fuort. Kening Achab ried fierder, de kant op nei Samaria, wreevlich en lilk. Hy seach noch net yn dat er forkeard dien hie, dat er in kâns forsomme hie, sa't der net wer ien komme soe yn syn libben. As er minder om him sels tocht hie en om syn eigen gloarje en hwat mear om it heil fan syn folk en de eare fan God, dan hie alles hiel oars roun. Dan soe de Heare him ek fierder holpen ha yn 'e striid tsjin Aram en dan hiene tonei de profeten syn helpers west. En it hie nòch sa wurden, as er syn kwea biliden hie en syn libben bettere. Mar hy woe him net foroarje en ynpleats joech er dy Godsman de skuld. Sa wiene dy mannen fan God, tocht er bitter: alle blidens om dizze greate oerwinning bidoaren se mei har ûnheilsspreuken. Somber, mei in gesicht as in ûnwaerswolk, ried er de poarte fan Samaria troch.