X-Y-Z der muziek

[Strijkkwartet]

Strijkkwartet, een werk voor vier strijkers, meestal twee violen, alt en cello. Haydn* was de schepper van den classieken kwartetstijl, met alle respect voor wat zijn voorloopers als Tartini, Sammartini, Pugnani e.a. hebben bijgedragen tot de materieele ontwikkeling van het strijkkwartet. Het wezenlijke van dezen kwartetstijl is, dat de vier instrumenten niet gegroepeerd zijn als één despotische, steeds de melodie spelende viool en drie onderdanige begeleiders, maar dat het strijkkwartet sedert Haydn een democratische eenheid vormt van vier gelijkwaardige partners, waarbij de viool vaak wel de aanvoerder is, doch de leiding ook herhaaldelijk aan een der andere drie overlaat. Met deze betrekking op gelijken voet tusschen de vier instrumentalisten - muzikaal technisch: polyphonen

[p. 710]

stijl - verwierf Haydn twee voordeelen boven zijn voorgangers: een voller klank - waarop Richard Strauss in het voorwoord van de door hem bewerkte instrumentatieleer van Berlioz de aandacht vestigde - en een rijker geest. Goethe heeft dit laatste in een brief aan Zelter omschreven: ‘Men hoort vier verstandige menschen zich met elkander onderhouden.’ Schiep Haydn den stijl, eerst Beethoven toonde alle mogelijkheden van het strijkkwartet, vooral in zijn laatste kwartetten.