X-Y-Z der muziek

[Symphonie]

Symphonie, een werk voor orkest, meestal bestaande uit: een meer of minder snel deel in sonate-vorm, soms voorafgegaan door een langzame inleiding; een langzaam deel, Andante of Adagio, een Menuet of een Scherzo; een finale, soms een

[p. 717]

Rondo, ook wel in andere vormen. Hoewel stijl en sfeer van de moderne symphonie wezenlijk verschillen van die der huidige operamuziek, is indertijd de kunstsoort, die door Haydn, Mozart, Beethoven, Bruckner en Mahler met voorliefde beoefend werd, ontstaan als bastaard van het theater. Men bracht de in het theater gegroeide zgn. Italiaansche Ouverture* of Napolitaansche Sinfonia (het woord beteekent oorspronkelijk slechts samenklank) als autonoom muziekstuk naar de concertzaal over, zooals tegenwoordig nog Ouverturen van Weber, Mozart, e.a. op de programma's van onze symphonie-orkesten voorkomen.

Daarna werden de tot dusver in elkaar vervloeiende onderdeelen, Allegro, Andante, Allegro, onderling zelfstandig: de moderne symphonie was geboren. De eerste meester in dit

[p. 718]

genre was de Italiaan Giovanni Battista Sammartini. Artistiek was deze concertsymphonie echter nog gebonden aan den luchtigen Italiaanschen opera-stijl.Eerstin Duitschland kreeg zij, door thans zelden gespeelde meesters als Stamitz, C.Ph.E. Bach, Joh. Christian Bach en Georg Matthias Monn, een dieper geestelijken inhoud, naar de mentaliteit van den Noordeling. Doch er was een genie als Franz Joseph Haydn* voor noodig, om de symphonie stoffelijk en geestelijk tot een classiek meesterwerk te maken. Door Beethoven is de symphonie eerst tot een persoonlijke, algemeen menschelijke bekentenis geworden.