X-Y-Z der muziek

[Túba]

Túba, een laag koperen blaasinstrument, stammend van de oude signaalhoorns der Romeinen, tegenwoordig met drie, vier of vijf ventielen*. Van deze familie worden in het symphonie- en opera-orkest de bastuba en contrabastuba gebruikt, die de meeste componisten niet nader aanduiden; in Wagner's Ring is uitdrukkelijk de contrabastuba voorgeschreven. De tenortuba wordt in de kunstmuziek zelden gebruikt; men vindt haar in enkele werken van Richard Strauss, o.a. ‘Ein

[p. 737]

Heldenleben’, ‘Don Quixote’ en in Strawinski's ‘Sacre’ (‘Cortège du Sage’!). De tuba dient meestal als fundament of voor versterking daarvan: begin voorspel Meistersinger, slot zesde symphonie van Mahler. Een der weinige karakteristieke soli geeft de scène van den berenleider in het laatste deel van Strawinski's Petroesjka*. Wagner liet voor zijn Nibelungen de zgn. Wagner-tuba's bouwen, tenor en bas, om de gigantische schildering van de Godenwereld; zij hebben een eenigszins andere mensuur* dan de gewone tuba's. Bruckner gaf door deze Wagnertuba's aan het Adagio van zijn zevende symphonie een veredelden orgelklank.

Tot de familie van de tuba's behoort

[p. 738]

ook de Sousaphoon, een contrabastuba van afwijkend model: rondgewonden als de Helikon van het militaire orkest, doch grooter en met een reusachtigen klankbeker; het instrument werd gebouwd voor de kapel van Sousa, den bekenden componist van militaire marschen.