Skiplinks

  • Tekst
  • Verantwoording en downloads
  • Doorverwijzing en noten
DBNL - Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren
DBNL - Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren

Hoofdmenu

  • Literatuur & Taal
    • Auteurs
    • Beschikbare titels
    • Literatuur
    • Taalkunde
    • Collectie Limburg
    • Collectie Friesland
    • Collectie Suriname
    • Collectie Zuid-Afrika
  • Selecties
    • Collectie jeugdliteratuur
    • Basisbibliotheek
    • Tijdschriften/jaarboeken
    • Naslagwerken
    • Collectie e-books
    • Collectie publiek domein
    • Calendarium
    • Atlas
  • Periode
    • Middeleeuwen
    • Periode 1550-1700
    • Achttiende eeuw
    • Negentiende eeuw
    • Twintigste eeuw
    • Eenentwintigste eeuw

meer over deze tekst

Informatie terzijde

Friesche rymlerye
Toon afbeeldingen van Friesche rymleryezoom

  • Verantwoording
  • Inhoudsopgave

Downloads

PDF van tekst (1,47 MB)

Scans (46,97 MB)

XML (0,72 MB)

tekstbestand






Genre

poëzie

Subgenre

gedichten / dichtbundel
liederen/liedjes


© zie Auteursrecht en gebruiksvoorwaarden.

Friesche rymlerye

(1681)–Gysbert Japicx–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende
[pagina 3]
[p. 3]

[Het twaede diel, fen dy Friesche wirkken.]

Quaedam Ad grammaticam

Spectantia, Lingam Phrysicam, & Prima Elementa, ante Centum Quinquaginta & Quod Excurrit Annos Conscripta.

 

DE NOMINE.

 

NOMINA omnia necessario desinunt in Consonantem aut vocalem.

QU AE finiunt in Consonantem formant pluralem adjectione particulae EN. ut Frioun, Friounen. Feynt, Feynten. Neil, Neilen. Aeg, Aegen.

Excipiuntur,

I. Illa quae adjectione literae S. formant pluralem.

Baccir   Baccirs.   Bacceren.
Brouvir   Brouvirs   Broueren.
Cupir   Cupirs   Cuperen.
Craêmer   Craêmirs   Craêmeren.
Caanlir   Caanlirs   Caanleren.
Celdir Quae habent Celdirs Et non Celderen.
Cerpir   Cerpers   Cerperen.
Fiscir   Fiscirs   Fisceren.
Heydin   Heydens   Heydenen.
Hammir   Hammirs   Hammeren.
Metslir   Metslirs   Metsleren.

[pagina 4]
[p. 4]

Melkir   Melkers   Melceren.
Máèstir   Máèstirs   Máèsteren.
Mijnglen   Mijnglens   Mijnglenen.
Mounlir Quae habent Mounlirs Non Mounleren.
Schomaccir   Schomaccirs   Schomacceren.
Tapir   Tapirs   Taperen.
Vevir   Vevirs   Veviren.
Stotir   Stotirs   Stoteren.

II. Excipiuntur et Haec.

Goez   Giez   Goezen.
Faantzien   Faantziz   Faentzinen.
Botzien   Botziz   Botzienen.
Oortzien Quae habent Oortziz Non Oortzienen.
Scheytsin   Scheytsiz   Scheytsenen.
Faam   Famnen   Famen.
Schiep   Schiep   Schiepen.

Variant Haec.

Amir   Ameren   Amirs.
Celdir   Celderen   Celdirs.
Dochtir   Dochteren   Dochtirs.
Ecir   Eceren.   Ecirs.
Moer Quae habent Moeren Et Moers.
Schoudir   Schouderen   Schoudirs.
Suaêgir   Suaêgeren   Suaêgirs.
Sustir   Susteren   Sustirs.
Spicir   Spiceren   Spicirs.

QUAE desinunt in vocalem praecedente consonante formant pluralem adjectione literae N. ut Mounle, Mounlen. Tille, Tillen. Tzierce, Tziercen.

[pagina 5]
[p. 5]

Excipe.

Du   Duen   Dun.
Leli Quae habent Lelien Et non Lelin.
Trali   Tralien   Tralin.
Cu habet Cy  

QUAE desinunt in vocalem praecedente vocali formant pluralem adjicienda EN. ut Lai, Laien. Ay, Ayen.

Excipe.

Vei. quod habet Vaêgen non Veyen.
Dei. quod habet Daêgen non Deyen.
Tei. quod habet Taêgen non Teyen.

Nulla funt genera nominum, omnia sunt enim generis omnis, ut in Moy tzirl. in moy Feynt. in moy Faam. in moy Spicir. Sed tamen diversis nominibus praeponuntur diversae particulae, ut infra.

Nulli praeterea casus hic sunt recepti, veluti cum Latine, mea manus, mea manu, meae manui, meam manum, mea manus, mea manu. Sic Phrysice semper remanet, mijnhaan. Excepto tantum genitivo nominum desinentium in consenantem, qui formantur addendo, ad nominativum ipsum litera S. ut dat caêls stirt. dy baêms virtil. & nominum desinentium in vocalem praecedente vocali, ut dat ays dire, di cays ciste. Dit tous enote, jên fitirs pijp. leppils stalle.

Excipiuntur non pauca.

Blay   Blais.  
Bey   Beis.  
Druup   Druups.  
Schuur Haec enim non habent Schurs. in genitivo.
Siet   Sietz.  
Tac   Tacs.  
Vey   Veis.  
Nisi forte Vey etiam habeat Veys. ut dy Veys Cruumte.

[pagina 6]
[p. 6]

Item;

Quaedam desinentia in vocalem praecedente consonante formant genitivum addito S. ut

Cu   Cuuz.  
Du fugit Duuz.  
Leli Habent enim Lelyz. in genitivo.
Trali   Tralyz.  

Caetera nomina genitivum non habent, nec enim dicimus, di leerdez treppen. de Mounles vioec. Sed pro genitivo utimur in omnibus particula Fen, tam ijs etiam qui genitivum formant, quam aliis. Sic dicimus, de helt fen dy mile, it gers fen dy miede. de horne fen dy finne. Item, de stalle fen dy leppil. Sive, dy leppils stalle. de pijp fen dy fitir, Sive, dy fitirs pijp. Item, trie certen fen dy bey, of, da beyen. De bledden fen di tac. de Craumte fen dy vey rint fier om.

 

Dativum, Accusativum, Vocativum, Ablativum non habent. Sed in sermone casuum loco semper praeponitur particula quaedam. Pluralis etiam genitivum non habet.

Sic Igitur Declina.

Nom. in frioun.   Nom.  
Gen. in friouns.   Gen.  
Dat. in } in frioun Plurali Dat.  
Accus. in } in frioun Plurali Accus. Friounen.
Vocat. in } in frioun Plurali Vocat.  
Ablat. in } in frioun Plurali Ablat.  
 
Nom. in feint.   Nom.  
Genit. in feintz.   Gen.  
Dar. in } feint. Plurali. Dat.  
Accus. in } feint. Plurali. Accus. feinten.
Vocat. } feint. Plurali. Voc.  
Ablativo } feint. Plurali. Ablativ.  

[pagina 7]
[p. 7]

Nom. in Hamir.   Nom.  
Genitivo in Hamirs.   Gen.  
Dat. in { Hammir. Plurali. Dat.  
Accusat. in { Hammir. Plurali. Accus. Hammirs.
Vocat. o { Hammir. Plurali. Voc.  
Ablat. in { Hammir. Plurali. Abl.  
 
Nom. in Heydin.   Nom.  
Gen. in Heydinz.   Gen.  
Dat. in } Heidin. Plurali. Dat.  
Acc. in } Heidin. Plurali. Acc. Heidins.
Voc. o } Heidin. Plurali. Voc.  
Ablat. in } Heidin. Plurali. Ablat.  
 
Nom. in faam.   Nom.  
Gen. in faems.   Gen.  
Dat. in { Faam. Plurali Dat.  
Accus. in { Faam. Plurali Acc. Famnen.
Vocat. o { Faam. Plurali Voc.  
Ablat. in { Faam. Plurali Abl.  
 
Nom. in Sciep.   Nom.  
Gen. in Scieps.   Gen.  
Dat. in } Sciep. Plurali. Dat.  
Acc. in } Sciep. Plurali. Acc. Sciep.
Voc. o } Sciep. Plurali. Voc.  
Ablat. in } Sciep. Plurali. Abl.  
 
Nom. in Spicir.   Nom.  
Gen. in Spikirs.   Gen.  
Dat. in { Spicir. Pluraliter. Dat. Spiceren
Acc. in { Spicir. Pluraliter. Acc. vel
Voc. o { Spicir. Pluraliter. Voc. Spicirs.
Abl. in { Spicir. Pluraliter. Abl.  

[pagina 8]
[p. 8]

Nom. in Amir.   Nom.  
Gen. in Amirs.   Gen.  
Dat. in { Amir. Pluraliter. Dat. Ameren
Acc. in { Amir. Pluraliter. Acc. vel
Voc. o { Amir. Pluraliter. Voc. Amirs.
Abl. in { Amir. Pluraliter. Abl.  
 
Nom. } Mounle. Pluraliter. Nom.  
Gen. } Mounle. Pluraliter. Gen.  
Dat. } Mounle. Pluraliter. Dat. Mounlen.
Acc. } Mounle. Pluraliter. Acc.  
Voc. } Mounle. Pluraliter. Voc.  
Ablat. } Mounle. Pluraliter. Abl.  
 
Nom. } in Tille. Pluraliter. Nom.  
Gen. } in Tille. Pluraliter. Gen.  
Dat. } in Tille. Pluraliter. Dat. Tillen.
Acc. } in Tille. Pluraliter. Acc.  
Voc. } in Tille. Pluraliter. Voc.  
Abl. } in Tille. Pluraliter. Abl.  
 
Nom. in Du   Nom.  
Gen. in Duus   Gen.  
Dat. in { Du Plurali. Dat.  
Acc. in { Du Plurali. Acc. Duën.
Voc. o { Du Plurali. Voc.  
Abl. in { Du Plurali. Abl.  
 
Nom. in Lely   Nom.  
Gen. in Lelys.   Gen.  
Dat. in { Du Plurali. Dat.  
Acc. in { Du Plurali. Acc. Lelien.
Voc. o { Du Plurali. Voc.  
Abl. in { Du Plurali. Abl.  

[pagina 9]
[p. 9]

Nom. in Cu.   Nom.  
Gen. in Cuus.   Gen.  
Dat. in { Cu. Pluraliter. Dat.  
Acc. in { Cu. Pluraliter. Acc. Cy.
Voc. o { Cu. Pluraliter. Voc.  
Abl. in { Cu. Pluraliter. Abl.  
 
Nom. in Lay.   Nom.  
Gen. in Lays.   Gen.  
Dat. in } Lay. Plurali. Dat.  
Acc. in } Lay. Plurali. Acc. Layen.
Voc. o } Lay. Plurali. Voc.  
Ablat. in } Lay. Plurali. Abl.  
 
Nom. in Ay.   Nom.  
Gen. in Ays.   Gen.  
Dat. in { Ay. Plurali. Dat.  
Accus. in { Ay. Plurali. Acc. Ayen.
Vocat. o { Ay. Plurali. Voc.  
Ablat. in { Ay. Plurali. Abl.  
 
Nom. in Vey.   Nom.  
Gen. in Veys.   Gen.  
Dat. in } Vey. Plurali. Dat.  
Acc. in } Vey. Plurali. Acc. Vaêgen.
Voc. o } Vey. Plurali. Voc.  
Ablat. in } Vey. Plurali. Ablat.  

Et haec quidem de nominibus substantivis. Adjectiva veroformant comparativum adjiciendo particula E R. ut Breed, Breeder. Superlativum vero adjiciendo ad positivum S T. & verbo Alder praeposito, ut Breed, Breeder, Alder-breedts. Moy, moyer, aldermoyst. Vijs, vysir, aldervijst. Vel etiamsine, alder, ut nijst, moyst, breedts. Ut Dat is de nijste Tzirl. Dat is uol it moyst paer. De breedste uey iz ney de hel. De nauste ney de Himel.

[pagina 10]
[p. 10]

Casus nec hic sunt nec singulari nec plurali numero. Formatur autem nominativus pluralis adjiciendo E. literam. Comparativus etiam nominativo plurali caret. Ut

Breed { Plurali. { Brede Tzjoed   Tzjoede
Breeder { Plurali. { Breder Tzjoedir Plur. Tzjoedir
Breedst { Plurali. { Breedste Tzjoedst.   Tzjoedste
 
Moy {Plurali. { Moye Saat   Sale
Moyer { Plurali. { Moyer Satir Plur. Satir
Moyst { Plurali. { Moyste Saatste   Saatste.
 
Sljoecht {Plurali. { Sljoechte Seft   Sefte.
Sljoechtir { Plurali. { Sljoechtir Seftir Plur. Seftir.
Slioechtst { Plurali. { Sljoechtste Seftst.   Seftste.

Et ita in reliquis etiam. Supertativus Breedst of Alderbreedst, moyst vel Aldermoyst. Sljoechtst of Aldersljoechtst. Tjoedst of Aldir-tzjoedst. Saatst of Aldir-saatst. & sic in reliquis. Et nota, dici etiam superlativum, sine aldir, etiam de duobus tantum, ut cum dicis de duobus, dat is de seftste. Addito Aldir, ut minimum de tribus intelligitur. Dat is de aldirseftste. De moiste fen tuaen. of, de moiste fen allen. De aldirmoiste fen folle. Sljoechste fen tuaen. Sljoechste fen allen. De aldirsljoechste fen allen of folle, Dat iz de saatste fen tuaen of, fen felle, dat iz de aldirsaaste fen folle, of allin.

Nominibus omnibus desinentibus in consonantem, si addatur C E. in fine fiunt diminutiva, ut Nuyt, Nuytce. Neb, Nebce. Frioun, Friounce. Item desinentibus in vocalem praecedente vocali ut, Ay, Ayce. Cay, Cayce. Layce. Tey, Teyce. Nominibus autem in vocalem desinentibus, si praeponatur C. ultimae literae fiunt diminutiva. Ut, Trille, Trillce. Schille, Schillce. Nirle, Nirlce.

Excipe.

Du   Duce  
Cu quae Cuce in diminutivo proferuntur.
Leli   Lelice  
Trali   Tralice  

[pagina 11]
[p. 11]

Sunt tamen quaedam, quae non diminuuntur, uti illa quae desinunt in C. ut Boec. Coec. Banc. Buc. Bosc. Haec. Doeck. Cluic. Tosc. Cloc. Clijnck. &c. Quae tamen cum diminuuntur, extra regulas supra scriptas addito in fine cilcè, ut Boecilce. Banccilce. Boscilce. & haec raro.

Item haec, Botzin. Oortzin. Scheysin. Booge. Bregge. Craece. Craêcling. Day. Eermboge compositum a Booge. Faentzien diminutivum videtur a faan, quod non ita in usu est. Ferce. Gong. Hocling. quod etiam videri potest diminutivum. Hiede. Goud. Silvir. Yerde. Jacht. quod Brabanti vocant, uatten gespuys. Maêge. Muynce, a Muyntz, rarum. Mig. Necke. Pong, Pongilce, raro. Pricce, priccelce. Ray. Reg. Spounle. Sciep. Vidze. Ule, Ulce. Verum & hoc sub generalibus est. Ultimam enim in ce mutat.

Licet autem non pauca sint quae non diminuuntur. pleraque tamen minutionem admittunt, de quibus accipe duas regulas generales.

I.Quod omnia diminutiva in ce. desinunt.
II.Quod in formando nominativo plurali mutatur E. in IZ. ut, Finne, Fince, Finziz. Ay, Ayce, Ayciz. Nuyt, Nuytce, Nuytciz.

Caeteris casibus in utroque numero carent. Nisi forte in quibusdam genitivus singularis; qui tamen cum est, similis est nominativo plurali.

Nota.

Omnibus nominibus praeponitur articulus. in. in stien. in hout. in bijld. in tzijz. in cour. in tosc. in boortz. in trille. in Force. incret. in miede. &c. Et idem est quod Gallis ung masc. une. faem. & ung nent. Brabantis en.

Articulus faemininus non est, nec neutrius generis. Sed promiscue omnibus praeponitur. Tam, masc. quam faem. & neutris. Tam neutris quam faem. & masc. & haecin genere.

Numeri autem sunt hi.

Ien. tua. trie. fjouwer. uijff. sex. saan. acht. njoegen. tzien. alve. toolff. tretten. fiertien, fijftien. sextien. santien. achtien. njoe-

[pagina 12]
[p. 12]

gentien. tuijntig. ien in tuijntig. tua in tuijntig. trie in tuijntig. fjouuir in tuijntig. fij f in tuijntig. sex in tuijntig. saan in tuijntig. acht in tuijntig. njoegen in tuijntig. trijtig. fjiertig. fijftig. sextig. santig. tachtig. njoegentig. Houundirt. twa houundirt. trie houundirt. fjouuir houundirt. fijf houundirt. sex houundirt. saan houundirt. acht houundirt. njoegen houundirt. tusen.

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. 30. 40. 50. 60. 70. 80. 90. 100. 200. 300. 400. 500. 600. 700. 800. 900. 1000.

Numerus omnis indeclinabilis, sinc genere & numero.

Numerus quem Cardinalem vocant.

Aêrste in genere masculino & faemininoi in neutro Aerst. Oorde, masc. & faem. in neutro oord. Tredde, in masc. & faem. in neutro Tred. Reliquus item. Fierde, masc. & faem. in neutro sierd. Fijfste masc. & faem. in neutro Fijfst.

Masc. & Faem.
in neutro.
Sexte Sext.
Saanste Saand.
Sive. Sive.
Saande Saanst.
Achtste Achtst.
Njoegende Njoegind.
Sive. Sive.
Njoegenste Njoegenst.
Tiende Tienst.
Sive. Sive.
Tienste Tiend.
Alsste Alsst.
Sextiende Sextiend.
Sive. Sive.
Sextienste Sextienst.
Santiende Sautiend.
Toolfde Toolfd
Sive. Sive.
Toolsste Toolsst.
Trettiende Trettiend.
Sive. Sive.
Trettienste Trettienst.
Fiertiende Fiertiend.
Sive. Sive.
Fjertienste Fiertienst.
Fijstienste Fijstiend.
Sive. Sive.
Fijftienste. Fijftienst.

[pagina 13]
[p. 13]

Si ultiman demas literam, hoc est, E. habes genus neutrum.
Sive. Sive.
Santienste Santienst.
Achtiende  
Sive.  
Achtienste  
Njoegentiende  
Sive.  
Njoegentienste  
Tuijntigste  
Ien in tuijntigste  
Tua in tuijntigste  
Trie in tuijntigste  
Fjouuer in tuijntigste  
Fijf in tuijntigste  
Sex in tuijntigste  
Saan in tuijntigste  
Acht in tuijntigste  
Njoegen in tuijntigste  
Trijttigste  
Fiertigste  
Fijftigste  
Sextixte  
Saantigste  
Tachtigste  
Njoegentigste  
Houundirste  
Tua houundirste  
Trie houundirste  
Et sic in ordine  
Tusenste.  


Vorige Volgende

Footer navigatie

Logo DBNL Logo DBNL

Over DBNL

  • Wat is DBNL?
  • Over ons
  • Selectie- en editieverantwoording

Voor gebruikers

  • Algemene gebruikersvoorwaarden
  • Informatie voor rechthebbenden
  • Disclaimer
  • Privacy
  • Toegankelijkheid

Contact

  • Contactformulier
  • Veelgestelde vragen
  • Vacatures
Logo DBNL

Partners

Ga naar kb.nl logo KB
Ga naar taalunie.org logo TaalUnie
Ga naar vlaamse-erfgoedbibliotheken.be logo Vlaamse Erfgoedbibliotheken