Sterke skouders

[p. 57]

6

'Giest mei de stêd yn?' freegje ik Liban. Ik fyn it sneu foar him dat er gjin famylje hat om Sinteklaas mei te fieren. Ik nim my foar him wat te jaan. As wy in skoft letter yn 'e boekwinkel steane, sjoch ik him yn in pear boeken sneupen dêr't ik wol ien fan betelje kin. Wy keapje foar Lys in aginda, foar Simen in boek oer âlde radio's, foar Jaike in deiboek en foar Brenda in spannende detective, dêr't se al in hiele searje fan hat. Wylst Liban nei de twaddehâns ôfdieling dwaalt, besjoch ik it boek dêr't er krekt mei yn 'e hannen stie. It is in Ingelske pocket. Soe Dekkers sjen moatte, dan wist er daliks hoe fout as er siet.

Ik rekkenje ôf. Gelokkich hat mem my fyftich euro mear stjoerd, dat ik kin alles betelje en ik ha sels noch wat oer.

'Hast sin oan in patatsje mei cola? Ik traktearje.'

By de Mac komt krekt in taffeltsje frij. As wy de patat en it drinken op ha, jou ik him it pakje. 'Foar dy, fan Sinteklaas. Sit net in gedicht by, hear.'

Syn eagen begjinne te glânzjen. 'Foar my? Echt wier? Mar ik bin dochs gjin famylje? Of jouwe jim ek pakjes oan minsken dy't gjin famylje binne?'

'Soms,' sis ik. 'Pak no mar út.'

Hiel foarsichtich, om it moaie papier net te ferskuorren, pluzet er it plakbân der ôf. Hy hâldt it boek yn 'e hân en hy draait it om en om.

'Prachtich! Dat woe ik krekt ha. Hoe wisto dat?'

'Dat wist ik net, mar Sinteklaas. En dy wit alles. Kom op, wy geane nei hûs ta. Ik moat noch dichtsje.'

[p. 58]

'Hast sin om yn 'e krystfakânsje mei nei heit en mem?'

Myn hert slacht in slach oer en alles ferset him fuortdaliks. Wat is dat no foar reaksje?

'Hm, 'k wit net.'

'It is dochs gesellich om meiïnoar de krystdagen te fieren?' Jaike sjocht my net oan, se hat it sabeare hiel drok mei it feestlik ynpakken fan krystkado's.

Gesellich? As ik oan dy dagen tink, komt dat wurd net by my boppe. Mem hat it drok mei de winkel en heit ferstoppet him yn syn kantoar mei syn foto's, hy sorteart, plakt yn en swijt. Heal jannewaris knapt er dan wer op.

'Mem hat der juster neat oer sein.' It wie hiel tafallich dat ik sels de tillefoan opnaam en neat betinke koe om even net te praten.

'Nee, fansels net, se sil wol wizer wêze.'

'Wat bedoelst?'

'Do reagearrest altyd sa nuver. As se hjir is, soargest datst fuort bist en as se bellet hast it drok. Hast al mear as in jier net thús west. Wêrom soe se dy dan freegje?'

Ik wit net wat ik sizze moat, want it is ek frjemd ast it sa besjochst. Mar dan begjint in stimke op te spyljen: wêrom bin ik froeger by Lys en Simen brocht en wêrom hat heit alles foar my ferpest?

'Wêr bemuoisto dy mei, wat silsto dêrfan witte!' snau ik. Stampend draaf ik nei boppen ta en doch myn bêst om net oan Jaike te tinken en net oan heit. Ik besykje myn lilkens yn te hâlden, mar foardat ik der erch yn ha wyn ik my op. It is lullich fan heit.

Wat?

Alles!

'Lul, lul, lul,' grom ik en skop tsjin de doar. Au ferdomme, ik ha de tean hast brutsen. Fan it jild dat ik ynkoarten as krystkado krij, keapje ik in boksbal. Dan doch ik oft it heit is en slaan him de harsens yn. Ik jou myn kessen in mep en noch ien en noch ien. It jout neat. Miskien muzyk? Op de radio sykje ik oant der in keihurd nûmer foar is. Ik skodzje mei de kop en spring en dûnsje

[p. 59]

en swaai mei de earms krekt salang oant ik net mear kin.

De nachts wurd ik wekker. Ik ha dreamd, mar ik wit net wêroer. Ik ha honger en gean nei ûnderen ta. Yn 'e keuken meitsje ik in tosti klear. Wylst ik wachtsje oant de tosti brún is, haffelje ik in dûbele brogge mei hagelslach op. Te gau helje ik de tosti út it izer, de tsiis is noch net iens raand. Kin neat skele.

Wat no? It liif fielt noch net fol. Molke. Ik jit in heal pak molke achteroer en sis tsjin mysels dat it sa wol kin.

'Wat dochsto hjir?' Simen strûst de keuken yn.

'Ite.'

'Midden yn 'e nacht? Moatst sliepe, it is tsjin ienen.'

''k Hie honger.'

Simen begjint yn 'e koelkast om te reagjen. 'Wat hast hân?'

'Bôle.'

'Ik ha ek sin oan wat. Wolst in bitterbaltsje?'

'Lekker.'

Hy hellet de friteuze út it hok en ik gean nei de keamer en set de tillevyzje oan. Tell sell, spannend. Sjen hoe't elkenien kilo's ôffalt sûnder problemen of him yn it swit jaget foar in strak liif.

Even letter ite wy sûnder te praten. De baltsjes binne hearlik. Wat mostert en mayonêze en tomateketsjup der by. Gleske cola om troch te spielen.

Omke is net botte praatsk, hy sjocht nidich. Hie Lys pineholle of sa?

'Gean do mar op bêd, ik romje de boel wol op.'

As ik op bêd lis, wurd ik al gau mislik. It is ek te gek gien fansels: fjouwer stikken bôle, in heal pak molke, tsien bitterballen en in glês cola. Ik moat boere, mar doar it net. Aanst jei ik alles der út. Hiel stil bliuw ik lizzen, op 'e side. It wurdt hieltyd slimmer, de mûle rint my hast fol.

Ik hâld it net mear út en stean mei de kop boppe de waskbak. Yn 'e brune smurry dy't foarby driuwt, kom ik myn hiele miel tsjin: ballen, bôle, cola, molke, tsiis, it

[p. 60]

dampt deroer. Wat moat ik hjir mei? De keamer stjonkt soerich en de waskbak streamt hast oer. Mar it liif fielt in ein better. Ik fei de mûle ôf oan 'e handoek en soe it leafst de kop ûnder wetter stekke, mar earst moat myn kots út de bak. Yn 'e spegel sjoch ik hoe wyt ik bin en hoe fiis as myn mûle ferlûkt as ik mei de hân troch de lijwaarme dridze rier om it putsje frij te meitsjen. Soest der sa wer fan spuie! De grutste plakkaten, foaral de bôle is noch goed te herkennen, druk ik fyn en no en dan set ik de kraan der op. It duorret in skoftsje, dan is alle rotsoai der troch en dat falt my net ôf. Mar stjonke! Mei in âld handoek himmelje ik alles. Dan hannen waskje, toskboarstelje en noch even spuitsje mei de deo. It rûkt in ein frisser en sa fiel ik my ek. Ik gean foar de twadde kear op bêd en sukkelje wer yn 'e sliep.

De krystdagen wiene saai mei in itentsje yn in duf restaurant en twadde krystdei stamppot boerekaal mei woarst thús. Aldjiersjûn pak ik oars oan, dan gean ik nei de Keet. Ik ha gjin nocht om oant tolve oere thús te sitten, foaral net no't Brenda by Jaike op it eilân is. Boppedat moat it yn 'e Keet altyd fet gesellich wêze, ha ik heard. Hy stiet oan 'e râne fan it doarp, by Jannemans boskje en syn pleats. Winters, as der iis leit, wurdt de Keet brûkt om poeiermolke en snert yn te ferkeapjen, mar salang't it net friest, meie wy der yn fan de boer.

It is lekker waarm as ik kom en der binne al aardich wat lju. Guon ken ik om't ik se wolris tsjinkom yn 'e doarpskroech.

It is allegear wat krap, mar dêr wurdt it net minder fan. Der is drank en bier, oaljekoeken, appelflappen, it stiet blau fan de reek, de muzyk stiet oan en elk raast troch inoar hinne. Al gau ha ik Hiske, in famke dat froeger in klasse leger siet, op 'e knibbel.

'Wy moatte fannacht wat úthelje,' ropt ien. 'Wat ferslepe of sa.'

'Krekt as de âldjiersferienings!'

[p. 61]

'Wat dan?'

'Wy sette alle buordsjes mei “Te keap” dy't wy fine kinne yn 'e tunen fan de grutste klieren!'

'Wy fervje alle skuttingen. Blau of pears of sa.'

'In begjin meitsje mei de sloop fan de âld skoalle.'

'Nee, net slope; dan ha se it daliks wer oer de agressy fan de jeugd.'

'Kinne wy Janneman net te grazen nimme?' freget in oar him ôf. 'It is it lêste jier dat de iisbaan iepen is, seit ús heit, want Janneman wol it stik grûn ferkeapje sadat der huzen op boud wurde kinne. Of de iisclub moat him in hiel soad betelje.'

'As wy in grap foar him betinke, meie wy hjir fansels noait mear komme.'

'Okee, op Janneman!' De blikjes en de plestyk bekerkes komme omheech en elkenien ropt 'proast en sûnens' trochinoar.

It is my allegearre bêst. Hiske sit op 'e flier, tusken myn knibbels, mei de hân by myn bokse yn. Ik yt te folle oaljeballen en sûp te folle bier, ik wurd mislik mar hâld net op en ik fiel my geweldich. Om by sa'n ploech te hearren, by stoere jonges, aardige famkes. No strykt Hiske my oer de knibbel en ik hâld it net mear út. Ik flústerje har fan alles yn 't ear en byt har sacht yn 't leltsje. Se slacht de earms om myn nekke en hellet my nei ûnderen ta.

'Kom,' seit se en wy krûpe yn in hoekje. Se tutet en slikket en har hannen binne oeral. Ik lit my net kenne en wurkje har mûle, eagen en wangen ôf oant ik yn har hals hingjen bliuw. It smakket nei mear. Ast frijst, tinkst fierder nergens oan.

'Giest mei nei bûten ta?' freegje ik.

Yn ien kear is se wekker. 'En dan? It friest!'

'By ús is gjinien thús.'

'Ja goeie, dat is de bedoeling net!' Se jout my in triuw.

'Hee frijdoazen! It is hast tolve oere!'

De hiele ploech komt oerein en hâldt blikjes en bekers

[p. 62]

omheech. 'Wa set de radio even oan?'

Hiske en ik hysje ús oerein en ûngemaklik, om myn ereksje te ferbergjen, lûk ik de klean rjocht.

Op 'e radio begjint in klok te slaan en wy telle allegear mei: 'Ien, twa, trije...!'

Ik sjoch om my hinne, nei alle fleurige gesichten, nei myn freoneploech foar ien nacht. Dit is de moaiste âldjiersjûn dy't ik meimakke ha. Bliid dat ik net nei it eilân bin.

'Alve, tolve! Segen yn 't nijjier!'

Wy slaan de blikjes en bekers tsjin inoar, wy tútsje en krûpe elkenien oan, wy diele meppen op skouders út en roppe en raze en laitsje. Wat in begjin! Wy geane nei bûten ta en stekke al ús fjoerwurk ôf. It knalt en knettert en tongert, want der is swier guod by. Keukenmeiden gille, potsjes sette de omjouwing yn grien en read ljocht en stjerrewaaiers spatte útinoar. Binnen in healoere ha wy alles de loft ynsketten.

'Kom mei,' ropt ien, 'it doarp yn. Sjen oft der wat te belibjen is.'

Wy rinne Jannemans reed ôf nei it doarp ta. 'Sjochst dat? Janneman stiet achter de glêzen om ús yn 'e gaten te hâlden!'

Tsjin it ljocht stekt de man ôf, in grauwe, fjouwerkante figuer.

'Wy moatte noch wat foar him betinke!'

Yn it doarp rinne in pear even hastich nei hûs ta om heiten en memmen it bêste ta te winskjen. Ik gean net nei Simen en Lys.

Heit wie froeger ûnrêstich, sa'n âldjiersdei. Hy brocht alles yn it hok dat los op it hiem stie. Doe't ik lyts wie, hellen se my fan 't bêd en dan mocht ik nei it fjoerwurk sjen, dat op it krúspunt yn 'e buorren ôfstutsen waard. En der wie wat dêr't ik bang fan wie, mar wat? Ssst, net oan tinke.

'Hat ien al in stunt betocht?'

Wy steane mei syn allen op it skoalplein. Oan 'e oare

[p. 63]

kant stiet in rychje huzen. Yn ien dêrfan wennet Dikke Drys. Dy pakt de bal altyd ôf as ien him yn 'e tún skopt. Nêst it hûs fan Drys steane twa ôffalkonteners.

Jiskefetten, sjit my troch de holle, in hiel fjild mei jiskefetten. Hoe kom ik dêr no op?

'Wy slepe alle konteners dy't wy fine kinne nei Janneman syn hiem,' sis ik. 'Spitich dat it gjin simmer is, dan soene dy griene ek noch lekker stjonke!' Ik praat net lûd, mar in pear hearre my dochs.

'Ja, wy sille Janneman even wat rûke litte!' raast ien. Se begjinne allegear troch inoar te praten.

'De measte minsken ha de bakken yn it hok setten.'

'Ast dy kringen rôlest, makket it in pokkeherry.'

'Wy drage se nei Janneman.'

'No net, want it heale doarp is noch wekker.'

'Kom mei, dan geane wy earst wer nei de Keet.'

'Sonja hat sop searn. Waarmje wy dat op.'

'Mei in bearenburchje der by.'

Meiïnoar geane wy de kant fan de iisbaan op. Yn de measte huzen brânt it ljocht noch. Wy swalkje midden oer de dyk, auto's ride der dochs net. No en dan smyt ien in oerbleaune astronaut fuort, leafst nei huzen dêr't it al tsjuster is. Under it sliepkeamerrút. En alle kearen is der wol ien dy't raast: 'Segen yn 't nij jier. En lekker sliepe!' 'Lekker neuke!' skreaut in oar der oer hinne.

Wy dogge flau want wy binne in bytsje oansketten, mar ik fyn it fet cool. Ik stek de iene nei de oare peuk op en as we werom yn 'e Keet binne, nim ik bearenburch. It is net te sûpen, ik ha it leaver mei cola, mar ik doch mei en bin krekt as de oaren. Sonja stiet by it elektrysk plaatsje en riert en skept yn. Wy brâne ús de hannen oan de plestyk sopkommen. It sop is hearlik en wy prate en healwiizje en it naait der út. Pas nei fjouweren seit ien: 'Sille wy mar?'

Om my hoecht it net mear, ik ha no echt te folle drank op. Mar as de iene nei de oare oerein komt, gean ik ek stean, al swaai ik op 'e skonken. Bûten is it sa kâld,

[p. 64]

dat it liket oft ien my iisblokjes by de rêch delglide lit. Ien begjint te sjongen, mar in pear systerje: 'Grutte kloat, hâld dy de bek, aanst moatte wy wer oeren wachtsje.'

In oar seit: 'Wy moatte ús yn twatallen ferdiele. Elk twatal bringt safolle mooglik bakken hjir hinne. We sette se foar yn 'e tún en dan mar hoopje dat Janneman achter sliept. As wy genôch bakken ha, dan leegje wy se. Ha dy lju moarn in lekker putsje!'

It bonken en botsen fan de jiskefetten makket wat yn my wekker. Ik sjoch se yn myn gedachten kreas yn rigen stean, mar hoe't ik dêr by kom, wit ik net. Kop der by, Willem!

Bûten it ljocht fan de strjitlampen tôgje wy mei containers. Ik kin der net mear oer en mompelje: 'Ik nok ôf, ik bin sa mislik as in kat.'

Strompeljend gean ik troch de buorren, de kant fan ús hûs út. Fansels is it stom dat it sa einigje moat, mar ik ha in geweldige nacht hân en no wol ik op bêd.

Gelokkich ha Simen en Lys de doar net op it nachtslot. Op myn alderfoarsichtichst slûp ik nei boppen ta om foar te kommen dat Simen wekker wurdt en in preek ôfstekt.

By de wasktafel spiel ik de mûle, want ik ha in fetgoare smaak. Eins moat ik pisje, mar ik doar it net oan om de trep wer ôf te gean. Ik miich yn 'e wasktafel en de oare moarn wurd ik wekker mei de klean en de skuon oan en in kop dy't elk momint ûntploffe kin.