Trude

[p. 29]

V

De jonge Trude krige it tige nei 't sin yn 'e grutte finne fan it hegelân. De âldmerje waard de oare deis by har litten en Trude hoallefoalle en strúnde om de âlde hinne dat it âldsloof bytiden de earen wol yn 'e moannen lizze moast.

Mar doe't de hjerst 'm oankundige mei stoarm en ûnwaar; doe't de lannen der keal en ferlitten hinne leine; doe't de goare skiep yn neat begripend domme eachopslach it iennichste selskip foar Trude waarden en fakentiids heil- en sniebuoien oer 'e finne jagen, waard foar Trude it hok yn 'e jister iepen set dêr't hja beskûl en winterfoer fûn. It hie Eke ta triennen begrutte, mar de boer hâlde hoek. ‘In jonghynsder sit yn 'e hjouwerkiste,’ sei er. ‘Mar wy moatte net al te gau begjinne te popkjen, fanke.’

Doe't lykwols de winter ynfoel, de kluten en spoaren troch de dammen en foar yn 'e finne hurd en ûnbrûksum wiene en de izel en snie de greide gefaarlik makken ta jonge bolbjirkenheid, doe kaam de hoksdoar ta en krige Trude in feilich thús yn 'e boks, dêr't har in goede krêbe wachte.

Mar wie Trude de foarige winters by de marboer op it foer nei oan har lot oerlitten, by Kuperus wie it in oar deuntsje. De foarste moarns al dat Trude fêst bliuwe moast, kamen Kuperus en Eke by har yn it hok en krige de arbeider oanwizings oangeande struien, fuorjen en poetsen. Eke frege de hûndert út. Hja flaaike mei har hopke en woe perfoarst sels oan it poetsen. De boer lake der om. Dêr soe se gau har aardichheid ôf hawwe, sei er wis. En boppedat: hja moast op 'e tiid nei skoalle ta. Wis, mar as it eat koe om tiid en skoallewurk, dan kaam Eke moarns yn it boksebaitsje yn 'e boks, sette Trude fêst, en wylst de arbeider glimkjend taseach ûnder it mjoksjen en opstruien, poetste Eke har Trude, dêr't hja al gau sa'n handichheid yn krige, dat gjin boerefeint it har ferbetterje koe.

Mar it bleau net by poetsen. Faken, as de tiid it mar eat taliet, koe hja skoften by Trude yn 'e boks bliuwe en ferjit der tiid en wurk by it al mar oefenjen en dressearjen mei it foske. En waard dat in leafhabberij foar Eke dêr't hja al ringen net mear bûten koe, foar de jonge Trude wie it fan net minder belang. It hopke bewende sa oan 'e sêfte

[p. 30]

en freonlike omgong en behanling fan syn jonge eigenaresse, dat it der wenstich ûnder wie, as Eke it ris in moarnsskoft oerslaan moast.

Mei de Krystdagen kaam Hartman mei ferlof thús.

Thús? Wis!

Dêr wie nea iens oer praat. Soks spriek fansels by Kuperus en syn húsgenoaten. Dêr hied er syn thús!

Mar Eke hie grutter langstme nei syn ferlof as de huzaar sels, dy't bytiden in ûnbehindere frijheid bekoarte fielde fan syn morele ferplichtings, dy't er oan it hûs Kuperus fielde. Eat, dat er lykwols jimmer ek wer nei it opkommen fan sok fielen hastich fan 'm ôfskodde, sadree er mar ien fan de trije dy't safolle yn syn jonge libben betsjutten, mei syn gewisse konfrontearre.

Under syn ferlof woe Hartman mar leafst boerefeint wêze, mar dêr lei de frou it near op. Lykwols, mei Eke gie er de foarste moarns fan syn ferlof al nei de boks - hoe soe 't ek oars kinnen hawwe - en joech har dêr daliks al, en fierder salang er ferlof hie, yngeand ûnderrjocht yn 'e fersoarging fan in hynder. Net allinne yn it rossen en poetsen, mar ek yn de fersoarging en it ûnderhâld fan moannen, sturt en poaten, sa't hy dat leard hie.

En wylst hja har beide mei folle ambysje en oerjefte op it uterlike fan de jonge Trude taleinen, ferhelle Hartman oan Eke fan syn tsjinst en de aventoeren dy't er mei syn mankundige fos belibbe. Nei eltse ‘oefening’, sa't hy dat neamde, sette Eke har jonge Trude foar Hartman yn 'e hâlding.

Hy moast dochs sjen hoe't hja 'm leard hie om in toarn, salang hja it sei, strekt te stean, en hoe goed as Trude om sizzen joech as hja har stimme mar hearde.

De skimer fan de koarte winterdagen wie amper yn steat om by dy oefeningen de boks goed te beljochtsjen; mar twa pear heldere jonge eagen bemeunsteren it eale dierke, waans stal en bou oan beide in grut ûnthjit foar de takomst bea.

De wintertiid ferrûn.

As Hartman wer ris ferlof hie, kaam er by Kuperus en eltse kear in dei by Simen en Botsje, dêr't er allike goed thús wie as op 'e pleats. Nee, as it nypte: frijer en mear ûnbehindere. Mar al ringen wie de jonge Trude yn 'e boks fan him en Eke tegearre. Hja bepraten ûnder it rossen en poetsen hoenear Hartman har foar 't earst beride koe en hoe prachtich it wie dat hy oan Eke no ûnderrjocht yn it hynsteriden

[p. 31]

jaan koe, want, sei se: ‘wa soe dat better dwaan as do,’ en pleagjend seach hja him ris oan. En dit stie by har fêst: as hja yn 'e foarsimmer fan njoggenentritich lid fan de ruterklub waard, dan woe se dêr op har Trude ferskine.

‘Takomme simmer,’ jubele hja dy foarste winters al, ‘dan kinst har altyd wol wat beleare net?’

Mar hy bleau wat mijend mei beloften. Sa'n waarmbloed twinterke? Hy taksearre de jonge Trude waans bou noch gjin huzaar fan syn soarte drage mocht, mei kennerseach.

En Kuperus sels tocht der ek wat oars oer as syn oanfallige dochter. Fan sokke gefolgen, dat, doe't de maitiid yn 't lân kaam en Trude mei it jongfee wer har fertier op 'e greiden fûn, der op in oerdei wer in feewein kaam, dy't foar de homeie stil hâlde en de jonge Trude selskip krige oan in twinter rúntsje.

‘Dy twa wurde fan 'e maitiid ynskeard op 'e Mûntslannen,’ ferklearre de boer, doe't Eke en har mem efterhûs kamen, nijsgjirrich wurden troch it ynhâlden fan 'e auto.

Eke wie ferslein. Wêrom sa'n teloarstelling fan heit?

‘Kom, kom!’ bemoedige de boer. ‘Ast de fos thús hâldst dan pankoekest der de hiele simmer mei om. No wurdt him de romte en frijheid bean en do silst ris sjen, hokfoar twinter ast takomme hjerst wer thús krigest.’

‘Mei 'k Trude de hiele simmer dan net wer sjen?’ frege Eke wat spitich.

‘Wis wol. Wy kinne der tegearre wolris hinne; en do en Hartman ek wolris as er ferlof hat, om my sa faak as jimme wolle.’

Dat fergoede wol in bytsje. Mar hiel wat plannen fan Eke oangeande har en Trude yn 'e simmer dy't op hannen wie, foelen yn it neat. It bleau in slach.

Foar Eke. Net foar Trude.

Doe't de lêste op in heldermoaie maitiidsmoarn, nei in nacht fan sêfte rein mei har maat, de twinterrún, ûnder Suwâld ut 'e feeauto stapte, begroeten har jonge eagen mei in heimnisfolle glâns it wide rom dêr ûnder dy hege loften mei har fiere wolkegedriuw. Hja rûkte it jonge gers, dat gâns frisser wie as dat fan 'e âlde finnen dêr't hja fandinne kaam. Hja helle oer har fine trilderkes de geur fan fean en sân en hars en blêd en strûken yn, dy't op 'e lichte wyntsjes har wide noasters aaiden. En yn in lichte dûns, dy't de wjerskyn joech fan it

[p. 32]

klopjen fan in jeuchlik hert, stoep hja yn it span fan har lotgenoat, it blank helter heech dragend om it leave kopke, oan 'e hân fan 'e driuwer it lêste ein nei it ûnbekende doel.

Op in jeuchlik wrinzgjen yn 'e frjemde kontreien, dêr't de foarste stappen licht en til de nije grûn taksearren en de bek no en dan nei in gerspôle rikte, kamen in pear jonge gudzen út in keppeltsje hokkelingen oerein, lieten har wrinzgjen hearre en yn in hoedene rin, mei in lytse bocht om inoarren hinne kamen se byinoar. De begroeting wie noflik. It gie daalks op in kaardzjen. Rimpen en mei ynmoed. Der kamen skerpe, fine lûdsjes. Se kaarden inoarren de moankaam, de rêch, it krús. Sloegen oer yn boartlikens. Stegeren omheech. Sloegen de koppen fansiden en setten mei in oerdwealsk gegûl de rin der yn. It gie yn in fûleindich fjouwerjen oer it grutte fjild fan east nei west. De hokkelingen spatten yn deadseangstme oerein út 'e lome rêst nei in lang weidskoft. De skiep stauwen útinoar yn nuvere sprongen sturtwipjend oer sljocht en ûnsljocht. Mar de fjouwer pommeranten setten noch hurder ta en de roffel fan de linige skonken klonk as in donkere dreun oer 'e lichte lânsdouwe. It sleatswetter weage nei yn triljende baarkes, dêr't se de waleker namen en troch de flakke dammen stauwen. Dan gie it wer op 'e nij oant se ien foar ien begûnen te sakjen, de oare trije, want Trude, it kopke heechop en de sturt in ein yn 'e biezem, draafde yn in frije en bekoarlike rin op 'e brede polderdyk ta dêr't hja ein en kear fûn. Dêr stie hja. It sierlike goudfos twinter, de foarste poaten op 'e krún fan 'e brede boarstwarring, de efterhân wat yn 'e bedelte wei, wylst it goudbrún fan de slanke lea glinstere as it sêftste satyn yn it oerdiedige sinneljocht dat dizze maaiemoarn har bea. It kopke troane heech en eal, de noasterkes triljend en wiid fan de trochstiene emoasje. Mar út 'e donkere flewielglâns fan de heldere eagen stoarre in ljocht as socht it bloed fan 'e foarsiet dat hja droech om noch wider kontreien en ûneffener lânsdouwen mei klingen en delten dêr't ein noch miet by is.

Yn 'e fierte skode de trein fan Grins nei Ljouwert as in swarte sallemander lâns de noarderkym en de ljochtplûm dy't oer syn rêch ferglied fertarde linkenoan tsjin 'e banken oan it Noarderhêf.