50 Pieter van Noort
Waarschijnlijk in 1621 te Leiden geboren
De tamme spreeuw
Doek, 80 × 95 cm. Gesigneerd
Zwolle, Provinciaal Overijssels Museum
Door het ontbreken van verhelderend bijwerk lijkt de voorstelling van dit schilderij op het eerste gezicht strikt anecdotisch van karakter. De gemiddelde 17de eeuwer echter zal zonder meer hebben beseft dat hij op overdrachtelijk niveau werd aangesproken. Evenals de beide pendanten van Godfried Schalcken, De nutteloze les en De doktersvisite (cat. nrs 58 en 59), behoort de zogenaamde Tamme spreeuw van Pieter van Noort tot een groep schilderijen waarvan het thema verklaard kan worden met behulp van Cats' embleem over de verloren maagdelijkheid.Ga naar eind1 Was bij Schalcken de vogel reeds gevlogen en de les voor de maagd in kwestie nutteloos geworden, Van Noort lijkt ons eerder te laten zien hoe het vogeltje tot vliegen wordt verleid.Ga naar eind2 Als een echte ‘Ritsaert’ lokt de jongen het diertje verder uit de reeds geopende kooi. Het zonderling doorsneden jakje dat hij draagt, is archaïserend en hier waarschijnlijk frivool bedoeld.Ga naar eind3
Voor de christenmaagden van destijds - vertegenwoordigd door het meisje van Van Noort dat, veelzeggend genoeg, de kooi vasthoudt - moet de specificatie in morele zin duidelijk zijn geweest: het meisje geeft te snel haar gunst, ‘Schoon sy een roover voor haer siet,/Dies wort haer eer, haer beste schat,/Met rauwe tengels aen-gevat;/Wie geeft die heeft het gans geseg,/Wat souse doen? de klem is weg’.Ga naar eind4
Auteursrechtelijk beschermd