De Eerste Wereldoorlog door Nederlandse ogen

Getuigenissen - verhalen - betogen

[p. 256]

Affiche van een comité uit de Wereldbond voor Vrouwenkiesrecht van Aletta Jacobs e.a.

[p. 257]

Rubriek 9: Tegen de oorlog, tegen het nationalisme

Het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog veroorzaakte in Nederland niet alleen angst en onzekerheid, maar ook woede en verontwaardiging. Hoe was het mogelijk dat beschaafde, zich christelijk noemende naties elkaar op zo'n gruwelijke wijze te lijf gingen? Wat was er terecht gekomen van de idealen van de vredesbewegingen? Wat van de door het socialisme gepropageerde arbeiderssolidariteit? Juist doordat Nederland neutraal was, viel het veel denkende mensen bovendien op welke heilloze gevolgen opgezweepte nationalistische gevoelens kennelijk konden hebben. En wie als Nederlander in het buitenland verbleef, kon van dichtbij zien hoe irrationeel een vijandbeeld aandeed, als je zelf niet tot een van de strijdende partijen behoorde. Maar wat was pacifisme in de praktijk waard als het ging om internationale conflictbeheersing? Was het oprichten van een statenbond of een andere overkoepelende volkeren-organisatie op de lange termijn niet de enige manier om oorlogen te voorkomen? Over al deze zaken werd veel gediscussieerd door kunstenaars en intellectuelen, zowel in een verhalende als in een betogende vorm.