Proeve eener Hollandsche prosodia

[p. 39]

De toonkunde der spraak.

De Spraak, gelijk wij dit reeds opmerkten, heeft dit met den Zang gemeen, dat zij uit op elkander volgende toonen bestaat. Het spreken, zelfs het fluisteren is onmogelijk, zonder daardoor geluid voort te brengen; en bij ieder geluid wordt een toon, dat is, eene zekere hoogte of laagte van klank opgemerkt. In den Zang wordt die toon in den klank der vocaal naauwkeuriger aangegeven, en minder door de bijkomende consonanten afgebroken; in de Spraak vermengt zich het verdoovende der consonanten meer met het geluid der vocalen. In den Zang worden de toonen, in hunne hoogte en laagte, naar de regels der Harmonie, gelijk ook hunne intervallen (afstanden van elkander) kunstmatig bepaald en geregeld; in de Spraak zijn deze afstanden meer willekeurig, en hangen meer af van de kracht der woorden en den meerderen of minderen nadruk, dien er de spreker aan geven wil, dan van de toonkundige welluidendheid der ongearticuleerde (onbewerktuigde) klanken. Van daar, dat het recitatief, of die Zang, welke de Spraak nabootst, intervallen en overgangen

[p. 40]

aanneemt, welke van de gewone Harmonie en Melodie afwijken. In den Zang omvat de menschenstem eene reeks van toonen, welke dikwijls meer dan twee octaven overschreidt; in de Spraak (wanneer men den uitroep der wanhoop, den kreet der smart en, in 't algemeen, de overdreven klanken der hartstogten daarvan afzondert) klimt of daalt de stem zelden boven of beneden den omvang van een quint, dat is, drie en een halve toon van de gegeven hoogte der natuurlijke stem des sprekers. In den Zang, wanneer zij met de Spraak niet vergezeld gaat, dat is, wanneer men zingt, zonder daarbij woorden of lettergrepen te doen hooren, hangt de Melodie, even als de Instrumentale muzijk, alleen van de Intervallen en hunne maat af: de Spraak heeft bovendien eene welluidendheid, die van de rangschikking en plaatsing der klinkers en medeklinkers afhangt.

Na op deze wijze het verschil tusschen den Zang en de Spraak naauwkeurig aangewezen te hebben, zien wij, dat de Toonkunde der Spraak tweederlei is, namelijk die, welke zij met de gewone muzijk eenigzins gemeen heeft, en die, welke zij door de articulatie (de bewerktuiging) der letteren verkrijgt.

Omtrent het eerste, namelijk het gewoon Zangkundig gedeelte der Spraak, kunnen wij om re-

[p. 41]

denen, die bij de behandeling daarvan, van zelve, in het oog zullen vallen, kort zijn. Het tweede, de Toonkunde der letters, lettergrepen, woorden, verzen, volzinnen en perioden, iets, 't welk aan de Spraak alleen toekomt en ook van haar alleen afgeleid kan worden, moeten wij, daarom, ook naauwkeuriger en meer opzettelijk voordragen en uit een zetten.