hoofd waait als men zich inspant om het onleesbare te lezen. In veel gevallen kan ik een stippellijn horen zoemen; een invulformulier met veel stippellijnen is een hele bijenkorf, een vuile keuken vol vliegen. Bij een mij bekend zeer slecht leesbaar handschrift hoor ik de tekst steeds overgaan in een geluid dat niet in letters kan worden weergegeven, of maar heel gebrekkig: lblblblblb, voortgebracht door al neuriënd de tong snel in en uit de mond te laten schieten.
Cijfers laten zich soms, bijvoorbeeld op het nummerbord van een auto, zonder dat men er erg in heeft lezen als letters. Een cijfer midden in een woord wordt niet in zijn volledige uitspraak gelezen; een zin als ‘Alsje2t mag je 't zeggen,’ is kunstmatig en kan alleen als rebus worden gelezen. Ik voor mij associeer de 3 met de r, de 5 met de f, de 6 met de s, de 7 met de v, en de 8 met de g of ch - en dus niet met de beginletters van het cijfer.
Een ander voorbeeld van iets dat wel betekenis maar geen uitspraak heeft is afwijkende lettertypes in een tekst. Hoe worden die waargenomen? Cursief gedrukte woorden maken op mij een visuele impressie; een gecursiveerd woord ziet er voor mij soms uit of er licht in brandt. Het is niet zozeer nadrukkelijk (auditief) als wel alarmerend (visueel).
Daarentegen maakt het leggen van nadruk door het spatiëren van een woord, of, zoals bv. Heidegger zo graag doet, van een hele zin, op mij een uiterst lijzige en imbeciele indruk; die indruk is voornamelijk auditief.
Lezen is kortom in de meeste gevallen horen lezen, door iemand, zou men kunnen zeggen, die er gezichten bij trekt. Dit geldt in zeer sterke mate wat betreft het hoorspel.
Ik herinner mij jeugdige beluisteringen van Paul Vlaanderen; om mijn verveling te bestrijden dacht ik er allerlei oefeningen voor mijn voorstellingsvermogen bij uit, bijvoorbeeld dat de eigenaars van de stemmen op handen en voeten liepen, in travestie waren (Paul in decolleté, Ina in Garde-uniform), of moedernaakt. Alles kan immers, - een gezamenlijk voetbad nemen, genitaliën laten zien, gezichten trekken - zolang het maar geen geluid maakt.
Wat is, op het niveau van de radio, het equivalent van het geïsoleerde uitroepteken, de puntjes tussen aanhalingstekens? Een als hoorspel uitgezonden pantomime. Muziek als van een gram-
Auteursrechtelijk beschermd