|
| |
| |
| |
Helena
Bly-eyndend'-Spel,
Eerste Handelingh.
Eerste Wtkomst.
Karel, Elisabeth.
NOyt had ick lief ghedacht, het gheen ick nu bevinde:
Hoe vast dat aen een dingh de menschen haer verbinde;
't Verloop des tijts getuyght haer tijts veranderingh,
En maeckt een nieu begeert na 't een, oft ander dingh,
Mijn alder-hooghste lust (Me-Iuffrou) was wel eer
De oeffeningh des Krijghs, en d'hand'lingh van 't geweer:
Als ick den Stalen klingh moght voor mijn Vyandt trecken,
'tLichaem rondsom met Stael, oft Harnas-plaet bedecken,
En een gewapent Helt moght hacken op de huyt,
Dat (als een Blixem) daer de voncken stoven uyt,
Dan hadt mijn lust haer wensch; en 't hooghst dat sy begeerde,
Wanneer men (om het lof van wapens) Karel eerde;
Maer ach! hoe ist verkeert? nu dat my heeft verthoont
De minne tovery, die in Elijsbeth woont:
Hoe mild'lijck heeft natuur begaeft dees trotse lede?
| |
| |
Hoe kunstrijck bootst u tongh de kloecke schranderhede,
Die u diepsinnich breyn in d'hersenen besluyt,
En deelt (wanneer 't u lust) haer gaven mild'lijck uyt:
Ach! ach! soo haest als my, de tintelende ooghjes
(Omcingelt, en beset, met twee git swerte booghjes)
Verscheenen: jae, soo haest ick maer mijn schoone sach,
Was ick vervallen in een eyndeloos geklach:
Vergeefs waert (ô mijn Zon) dat ick voor u soud' veynsen,
Ghy siet mijn wesen, thoont het diepste mijn's gepeynsen:
Vooghdesse mijnes ziel, hoe is mijn hert ontmant.
Bedwinght u Passy (Heer) door 't mannelijck verstant;
De min ken inde mensch vaeck wercken vremde kuuren,
Wat al te haest begint ken in 't gemeen niet duuren:
Men siet het dagelijcx, wie al te licht vertrout,
Dat het vertrouwen haer oock lichtelijck berout:
Veel tijts een Dochter doolt door al te licht vertrouwen,
So langh een minnaer mint sal hy zijn woort wel houwen,
Maer zijn veranderingh, gewent men door de tijt;
Men siet zijn liefde duurt niet langer als hy Vrijdt.
Mijn lief, waer toe geveynst? ey! wilt het veynsen staken,
In mijn getrouwe liefd' sal noyt verand'ringh raken:
Ick min u als mijn ziel, jae dat ick meerder kon,
Ick sout bewysen, ach! mijn uytghelesen Son:
Thoont my een treeckje, lief, van lieve wederminne,
Dewijl ick Beedel aen u hoogheyt Aertsch Godinne:
Godinne, ja Godin; vergunt u slaef genae,
Dewijl ick (levend' doodt) voor uwe ooghjes stae;
Ghy die my vryheyt naemt kent my die weder geven,
Indien u gunst my gundt in uwe dienst te leven.
Ghy eyst meer van mijn gunst als ick u geven kan,
| |
| |
Ghy geeft my 't gheen ick eys, neemt my voor dienaer an.
't Geen Karel ghy versoeckt, ken ick u niet beletten.
Soo wilt my (Iuffrou) dan in 't dienen wetten setten.
't Waer onbeleeft, mits ghy zijt buyten mijn gebiet.
Ach! neen Elisabeth, in 't alderminste niet.
Mijn dunct, Heer Karel doolt, en wil 't geen hy niet wille.
Wel waerin soud' mijn wil met d'onwil dan verschille?
In 't wenschen sonder wil; ghy seght ick neem u af
V vryheydt, die ghy wenscht mijn gunst u weder gaf:
Ken ick die geven, als ghy wilt dat mijne wetten
V wil gebieden, die u wils vryheyt beletten?
't Strijdt tegens het versoeck van 't ghene ghy begeert.
'tDoet niet, dewijl de dienst (volbrocht) 't gebieden eert,
Als liefd' 't gebiedt behaeght, soo telen wetten blyheyt,
En blywillighe dienst valt voor een dienaer vryheyt.
De woorden, Karel, die verschillen met de daet.
Die woorden niet vertrout hoopt op geen toeverlaet.
Die woorden licht gelooft die heeft een quaet vertrouwen.
Nochtans wie niet belooft, die ken sijn woort niet houwen.
't Volbrengen van de daet bestaet in woorden niet.
Hoe kender schulde zijn, daer geen beloft geschiet?
Beloften moeten niet maer 't werck de daet beloonen.
Waer niet belooft en is, behoeft men niet te thoonen.
Nochtans wert wel goe daet sonder beloft volbrocht.
'tVolbrengen teelt meer gunst, wanneer het wert versocht.
't Is waer; maer het versoeck en 't herte vaeck verschille.
Door 't herts genegentheyt versochte woorden wille.
Waer toe sijn woorden nut, so 't hert goe meningh heeft?
Om dat men door de woorden 't hert te kennen geeft;
Ach! lief Elisabeth, waer toe dus hoogh getreen?
| |
| |
Ick mymer daer ick stae, dwael selver in mijn reen,
Ick pleyte met mijn selfs, hoe ick best in het minne,
V strafheyt mijn party bequaemst sal overwinne;
V maghteloose slaef smoort in een heete vlam,
Die uyt u ooghjes eerst, haer eerste oorspronck nam;
beweeght u ach! mijn lief, mijn hertje, en mijn waerde,
Die ick beminnen sal soo langh ick leef op Aerde.
Denckt (Karel) dat een Maegt gebonden is aen schaemt
Waer door de vryicheydt haer soo wel niet betaemt,
Voorwaer een eerbaer Maeght die schijnt haer plicht te breecken,
Indien sy staet gereedt, mits als de Vryers spreecken,
V eerlijck liefd's versoeck, ick gunstich danckbaer ben,
Voorts mach Heer Karel sien, wat luck tijt brengen ken.
Ick danck Elisabeth, voor haer vergunde eer,
't Vernoegen my ontbreeckt, de liefde eyst wat meer:
Almaghtige Godin, ick buygh my voor u voeten,
Door u vermogen kunt ghy al mijn quel versoeten;
Gundt my 't geen ick versoeck mijn liefdens lief geklach,
Verkeeringh (lief) met u, versellingh veel vermach:
En ommegangh teelt liefd'.
Ghy schijnt van liefd' te spreecken:
Heer Karel doet een bloos van schaemroot my uytbreecken,
Heer Karel 't is voor mijn, voor dees tijt om gaen.
Verschoont my (Iuffrou) heb ick u in yets misdaen.
In 't minste niet mijn Heer, 't was liefdens kosery:
Binnen.
Vaerdt wel mijn lief, maer 't hert dat blijft u by,
| |
| |
Hoe Karel; wel hoe dus, wat voel ick door mijn lede?
Wat rooft mijn kennis my, wat moort in my de rede?
Wat maeckt my dus vergeckt? wat maelt my inde kop?
Wat ryster uyt mijn borst, en stijght na boven op?
Wat rabraeckt mijn dus fel met mymerende grille?
Wat raserny schijnt hier met my te pleyten wille,
Wat draegh ick op mijn zijd', dees stalen Deeghe dan?
Wat wapens baten my als ick niet veghten kan?
Hoe Karel, dus versot alleenlijck door de oogen,
De liefde van een Vrou, soo diep in 't hert ghetogen?
Hoe Karel, dus ontmant door Vrouwelijck gewelt?
Dat ghy u moedt, u macht, u kraght ter zyden stelt,
Hoe Karel, dus ontsint, hoe dus in min ontsteecken?
Hoe Karel, dus versot, zijn reden u ontweecken?
Hoe Karel is de min dan Karels Over-heer?
Hoe Karel, ick vertrout mijn selver nimmermeer?
Hoe Karel, inde min, in kinder-spel vervallen.
Hoe Karel, dat ghy wilt in sotternye mallen
Was nimmer u begeer: hoe Karel; ach! ick gis
Dat langer nu geen hert in Karels boesem is:
De min, eylaes! de min, die quelt my met geknaegh,
En wil dat ick om min Iuffrou Elysbeth vraegh,
Ach! was de lust ghepeyt, was minnens graeght verkreghen,
'k Verwisselde terstont in afkeer, het genegen,
Eylaes! 't gheneghen hert: dat nu in pijne smelt,
Betracht mins lusten, door de brandt van mins ghewelt.
Binnen.
| |
| |
| |
Helena, Elisabeth, Cassandra
met eenigh ghebloemt.
GHespeelen; laet ons hier onder dees dichte linde
(Om soete tijt-verdrijf,) eens graesjes t'samen binden
Om sien wie van ons drie, dat eerst sal sijn de Bruyt.
't Gheen ghy (Helena) seght.
Soo 't u gespeelen lust, laet ons wat neder sitte.
Cassandra neemt ghy 't witte
Lavender bloempjes, ick de Egelentiere roos,
Elisabeth Provens, de oorsaeck dat ick koos
Dees bloempjes; is alleen, om daer me af te beelde,
Ghelijck ick mijn gespeele dese Bloempjes deelde;
Dat na gebonde Kransjes, ons de blom beduyt
Met welck Ionghman datmen 't huwelijck besluyt.
Ken uyt de kleur des Bloms beduyt zijn trouwens teken
Niet inder daet, maer by de kleur sal zijn geleken
De Ionghman, die men elck tot partuyr toeleyt.
'k Verstae seer wel het geen Iuffrou Helena seyt,
Yder sal op zijn Bloem, het graese kransje binde,
Gelijck of men de bloem in plaetse van beminde
Gingh stellen: houdt de knoop, soo sal men dan daer deur
Een Ionghman kiesen, na d'uytleggingh van de kleur.
'k Verstae nu hoe ghy 't meent, ey! kom laet ons beginne
't Is soete korswijl, en een oeffeningh voor die minne.
Dat ondertusschen ons de eere mocht geschien
| |
| |
Dat ghy een Liedtjen songht Helena.
Ick daer me Speel-genoot voldoen ken u behaghen,
Ick wil ghewillich my, nae u believen draghen:
'k Heb daer een Liedtjen, 't welck my eens een Minnaer gaf,
Die 't selver rijmde, door zijn liefs te wreede straf:
Dit sal ick singhen, 't is seer soet van voys en rede,
Vol kunst van Rymery, als minnens deftichede.
| |
| |
| |
Helena singht.
SPoeydt vluchtigh vlugge voetjes,
Ach! al te traegh, en soetjes,
Door trou, die Vrou, wiens hert, mijn smert niet ghevoelt) te geven,
Sy die mijn Ziel, voor wien ick kniel, sy die mijn Ziel doet leven,
Heeft (eylaes!) mijn doodt beschreven.
Stoockt (Venus) u Altaren,
Mijn Ziel ten Hemel varen,
't Lievend' lichaem branden,
Godin, die 'k min, thoondt recht, u knecht, die uyt liefd' wil sterven,
Om dat de Min, ach! Aertsch Godin, om dat de min moet derven,
't Geen de min soght te verwerven.
Eylaes! ick mijn bereyde,
(Nu ick mins luck derve,)
Van u (mijn lief) te scheyde:
Vaedt wel, ick sel, dit hert, vol smert, gaen ten Offer draghen,
De liefd' Godin; sal ick door Min, sal ick door (Min met klaghen,)
Eynden doen mijn's levens daghen.
| |
| |
V aengenaem gesanck, mijn speelgenoot, verdient
Dat men u eer, en lof, op 't alderhooghst verlient:
Noyt hoord' ick soeter voys, noyt sulcke lieve woorde,
Noyt sulck een deftich Rijm, als ick u singen hoorde:
Soo wie met aendacht let volkomen op de sin,
Die treckter uyt met smaeck, het voedsel vande min.
't Is Speelnoot als ghy seght.
Van al die minnen, de geluckighst haer te noemen:
Om dat het Liedtjen is ghecomen van die gheen,
Die haer getrouwelijck lieft.
Sout ghy beweeren dat het is gelijck ghy seyde?
Dan doch dat sy soo 't sy, ey! kom wilt met u beyde
V graesjes brenghen voort, sie daer heb ick het mijn:
Nu kom, en laet ons zien, wie eerst de Bruydt sal zijn.
Daer is mijn graese krans.
Nu vande Cransjes sal ick geven mijne rede:
Cassandraes graesjes zijn gantsch los.
Elisabeth ghy hebt het oock niet wel gepast.
O neen; daer zijnder geene
Die wel ghebonden zijn, (dunckt my) als mijn's alleene,
Het is om dat mijn Blom is van het Egelentier.
En dat ghy wert gelieft (Helena) van Rogier.
Wat rede dat Rogier wert by mijn blom geleken?
Om dat de telgen (die dees Bloem teelt) zijn als teken,
| |
| |
Dat dese Blom moet zijn met moey'lijckheyt gepluckt,
Ten aensien, dat die geen die onversichtich ruckt
Het Egelentier van een, om 't Bloempjen af te breecken,
En eer hy 't krijght, ghevoelt, hoe scherp de doorens steecken:
Ghy zijt het Egelentiere blompje, dat met pijn
En moey'lijckheyt sal van Rogier verkregen zijn.
V Emblema is goet, Cassandra.
Dat u Lavender-blom, meer op Rogier sal houwe.
Met spraeckeloose reen, dat sy de suyverheyt
En onbesmette deught alleenlijck af doet beelde;
'k Heb vaeck van u verstaen, dat deughde liefde teelde
In u: en dat om deught alleenelijck ghy mint,
Soo ist (mijn's oordels) dat men meerder geen en vint
In deughden, als Rogier: doch hy is van geen rijcken,
Dit acht Cassandra niet; soo dat ick ken doen blijcken
Dat uw' Bloem op Rogier, veel meer past als de mijn,
Om dat ick garen sou getrout met rijcker zijn.
Helena, wat het sy sal ons de tijt best leere;
Laet van Elysbeths blom ons oock eens redeneere,
Mijn liefde met Rogier is niet met al gepast.
Dat weet ghy wel, de graesjes zijn niet vast.
Elisabeth, en d'uwe zijn oock niet gebonden,
Nochtans wert uyt de kleur uw's bloms dees zin ghevonden,
| |
| |
Het lieffelijck provens getuyght u liefdens teecken,
Dan doch, de kleur des bloems, doet uwe liefde breecken:
Om dat hy (die u lieft) meer min als liefd' betracht,
En door bloet-stortingh sal zijn tot een val gebracht;
Sult ghy niet lieven, maer de minne gantsch versaecke,
En in een Maeghde staet aen 's levens eynd' geraecke;
Dat mijn voorseggingh u dees proffetie brenght,
Komt dat u blom met root, en wit t'saem is door-menght.
| |
Rogier, Karel.
Sacht speelgenoots, ick sie daer ginder Ionghmans komen,
Na 't schijnt soo hebben sy haer koers naer ons genomen.
Eerbiedelijcke dienst ick u bethoonen moet,
Elisabeth ick moet my neffens u gaen voegen.
Helena (hoop ick) sal haer met mijn dienst genoegen:
Laet ons het Elsen Bosch wat verder wandelen door,
En stellen daer yets soets tot kortswijl, t'samen voor.
Cassandra, gaet ghy meed'?
Wy gaen terstont al t'samen mede.
Al t'samen binnen.
| |
Cassandra, Rogier.
ROgier, mijn lieve lief, ken 't maeghdelijck gemoet
Bewegen niet u hert, met diensten die 't u doet:
| |
| |
Rogier, mijn lieve lief, ghevoelt ghy geen medoogen,
Daer ick mijn neder buygh al knielend' voor u oogen?
En bedel om het soet genot van weder min,
Vermits dat ick (uyt liefd') tot u genegen bin:
Hoe menich soud' zijn dienst op-offeren de Goden,
Om te verkrijgen 't geen u selfs wert aengeboden;
't Geen u betamen sou te doen, geschiet van my,
Om dat ick (onghevalst) tot u genegen sy:
Hoe zijt ghy doch soo koel, en my in 't minnen tege?
Om dat ick niet en ben tot minne noch genege,
V dienst is sonder danck, meer eer soud' my gheschien,
Dat ick u ongheneyght (in min) tot my moght sien;
Cassandra, de min die ghy aen my komt thoonen,
Daer wensch ick dat ghy meugt een ander meed' beloonen:
Ten aensien my de min, in geender wijs gevalt.
Hoe druygh gaet u dat of, het schijnt lief dat ghy malt,
Om daer door eens te zien, hoe seer ick u beminne,
Ghy siet Rogier, ghy siet, d'affecti mijnes sinne
Tot uwaerts zijn geneyght: dies jondt my doch het geen,
Mijn Maeghdelijck versoeck u offert met ghebeen:
Hoe mach u harde hert, een Maeght soo laten pracche,
Speurt ghy niet uyt mijn oogh, en 't vriendelijck lacche
Wat dat mijn jeught begeert? wiens lust de minne port:
Rogier; verstaet ghy niet wat dat Cassandra schort?
Cassandra minnens lust, wiens geylheyt ick versaecke.
Rogier, wilt ghy Rogier u dan een Ioseph maecke?
In daden hem gelijck, een Vyandt aen de lust.
'k Vertrou Rogier, ghy veynst, ick bid u lief, ey! kust,
Dees lippen, die na 't soet van uwe kus verlangen.
Cassandra çiert met schaemt u Maegdelijcke wangen,
| |
| |
En denckt dat schaemt moet zijn het wapen van een Maeght,
Die op haer kuysheyts lof haer hooghste glory draeght;
Bandt de vervloeckte lust (Cassandra) uyt u sinne,
Verfoeyt de Godtloosheyt van vuyl onkuysche minne.
Rogier,, ken in u jeught soo dorre koutheyt zijn,
Dat ghy u niet beweeght door minne lust in mijn?
Rogier, als ghy u oogh maer slaet op dese ooghen,
Ghevoelt ghy daer door niet mins opperste vermoogen?
Rogier, ick offer u dees lippen, en dees Ziel,
Ontfanght mijn offerhandt, waerom ick neder kniel
Voor 't Altaer uw's waerdy: ô wellust van mijn leve,
De min Cassandra dwinght haer selven op te geve,
Om na den eys des mins van u te zijn voldaen;
Dies neemt mijn doch Rogier, voor uwe wellust aen.
Eer sal den donck're nacht den held'ren dach bedecken,
Eer ick mijn Ziele sou met vuyle lust bevlecken:
Neen, neen Cassandra, neen, 't sal nimmermeer geschien,
Dat ghygenegen my tot minnens lust sult sien.
Ten lust my langer niet, u weygeringh te verdragen,
Maer sweer Rogier, dat hy (eer langh) 't hem sal beklagen.
Binnen.
Gaet vry Godloose Maeght, doet alles wat ghy meught,
Noyt sal u boos beleyt my trecken vande deught:
Noyt sal u vuyle min tot wellust my bekooren;
Noyt sal door uwe sondt mijn Zielens leven smooren,
Maer in oprechte liefd', betracht ick voor mijn Vrou
Helena, die 'k drie jaer bethoont heb liefdens trou.
Helena uyt.
| |
| |
Soo is haer yets gheschiet het gheen mijn lief doet treuren,
Helena, lief ick sie, ick sie 't aen u gelaet,
Dat ghy mismoedich zijt; seght my waer uyt ontstaet
Rogier, (eylaes!) dit hert
Moet u getuygen, ach! de nieu begonnen smert,
Gesprooten uyt ons liefd'.
Tot mijnder leet (eylaes!) moet ick het u verklaren;
Mijn Vader ach! die wil dat ick mijn minne staeck,
En dat ick van dees uyr u liefde gantsch versaeck:
Mijn Vader ach! die wil dat ick u by zijn vliede;
En ick veel liever sterven wil, als dat geschiede:
Dies weet ick niet hoe wy dit sullen leggen an,
Bequamer middel (lief) in stillicheyt vertrecken.
Helaes! ick sie dat u genegentheden strecken
Wt rechte liefd' tot mijn, dies ick u raden sal
Dat ghy u onderwerpt geensins het ongeval
Dat hier uyt soud' ontstaen: maer doet u Vaders wille,
Ghewillich sal ick my met dese hoop (lief) stille;
Ick weet, ghy anders geen bemint mijn lief, als mijn,
En ick sal niemants lief, mijn lief; als d'uwe zijn:
Wy sullen met beleydt een goede middel ramen,
Waer door uyt liefde wy, vaeck sullen komen t'samen:
En voeden soo ons liefd' ter tijt 't geluck ons brenght
Gelegentheyt, waer door u Vader ons gehenght
Ach! Rogier, ach! dat ken niet geschieden,
| |
| |
Maer volgt mijn raet, en laet ons stil van hier gaen vlieden,
Wanneer mijn Vader sal bedencken ons geval,
Weet ick, dat hy in 't eyndt ons liefd' vergunnen sal:
De neygingh zijnes herts.
Seer garen voegh ick my, mijn lief, naer u begeere,
Maer als wy vluchten, ach! waer sullen wy ons keere?
Waer trecken wy best heen? wat plaets verkiesen wy?
Daer niemant ons verspiet, maer daer wy leven vry.
Ick weet gelegentheyt, laet dit aen mijn bevoolen,
Gebruyckt dees middel lief, en laet ons t'samen doolen;
Op Morghen komt by my in 't kriecken vanden dach,
Alwaer den Hemel selfs de Zon voort brengen mach:
'k Sal alles tot ons reys van node, vaerdich maecke.
En ick om u (mijn lief) te dienen in dees saecke.
Binnen.
|
|
Auteursrechtvrij