Mijn leven

Mevrouw Van Deventer. Soerabaya.
Brussel, 26 December 1870.

.........................

*** zijn sedert eenigen tijd ook een zoontje rijk, waarvan Anna mij alle mogelijke wonderen schrijft. Het was nog geen drie weken oud, toen zij mij reeds vertelde dat het beelderig mooi was en frappant op Victor geleek! Ce que c'est que l'amour maternel! Want gij moet weten dat Victor tegenwoordig wat van Robinson Crusoe heeft, met zijn énorme baard en knevels, waarin hij wegzinkt als een stekelvarken in zijn pennen! Vergelijk dáár nu eens een zuigeling bij!

.........................

Ik heb tegenwoordig den Profeet¹ onder handen, waarin ik de rol van moeder vervul, die mij dagelijks in de gelegenheid stelt om het broertje van Cabel te zegenen of te vervloeken, al naar dat de omstandigheden het meêbrengen. De oorlog heeft met recht eene groote verandering in mijn studies gebragt, daar er, buiten Frankrijk, letterlijk geene musikale landen in Europa meer zijn om vooruit te komen.² Alle artisten begonnen in Frankrijk en kwamen dan, zonder veel moeite, ook elders teregt, maar nu Frankrijk er niet meer is, zijn er zoo vele artisten aan het zwerven geraakt dat zelfs de grootsten niet weten waar zij teregt moeten komen. Enfin, dat zijn maar kleine misères in vergelijking van de vreeselijke ellende, door den oorlog teweeg gebragt. Begrijpt gij de lage, slaafsche onderworpenheid van twee zulke groote naties aan eenige ellendelingen, die slechts door háár bestaan? Begrijpt gij dat zinneloos moorden en vernielen, dat gewetenloos gehoorzamen en dat nog gewetenloozer bevelen? En begrijpt gij dat het geschandvlekt Europa te midden van al die domheid, laagheid en slechtheid nog van eer en roem durft spreken? Eer om vrouw en kinderen in armoede te dompelen, werkkring en bloedverwanten te verlaten om ongestraft uit moorden te gaan, of zelf, zonder reden, verminkt of vermoord te worden. Roem, om het meest gemoord te hebben, 't meest vernield en 't minst geleden! Wat zijn ze nietig en ellendig met al hun pogchen op beschaving en vooruitgang! Met al hun zelfopoffering en menschlievendheid, die den spot schijnen te drijven met

1 Deze rol is geschreven voor M^me Viardot (stem van Stoltz) en bracht mij dus weer terug tot mijn eerste rollen en mijn natuurlijke stem. Ik had mijn meester begrepen en was hem ontsnapt, na veel verspilde moeite en tijdverlies.

2 Ik bedoel hier: met het fransche répertoire.

[p. 160]

de wreedheid der massa, en, per slot van rekening, verloren gaan in eene zee van bloed

En nu basta over dien leelijken oorlog. Als ik eenmaal over dat chapitre begin, dan ben ik zoo geïndigneerd, dat ik er bijna niet meer over uit kan scheiden; daarom spreek ik er ook haast nooit over en lees ik er zoo min mogelijk de couranten over na, die buitendien bijna allen verkocht zijn, en de grootste tegenstrijdigheden vertellen, de eene voor Frankrijk en de andere voor Duitschland, naar gelang zij meer of minder betaald worden door het eene of het andere land. Alles misère, zooals gij ziet. De handel lijdt veel, de fabrieken moeten ouvriers afdanken, omdat zij, door gebrek aan bestellingen, geen werk meer voor hen hebben. In de kolenmijnen wordt weinig of niet gewerkt om dezelfde reden, en de werklui weten niet tot wie zich te wenden om het noodige te erlangen. Laten wij onze privaat ongelukjes dus maar niet noemen in een tijd als deze, en maar tevreden zijn met ons lot, dat zoo oneindig veel beter is dan dat van anderen.

.........................

Mina.