Mijn leven

Mej. Hélène Gerritsen, Leiden
Steenwijk 10 Febr. '76.

.........................

O ik heb 't zoo druk gehad: Eergisteren avond heb ik te Franeker gelezen en voor-eergisteren te Veendam, van daag ben ik te Steenwijk en morgen te Hoogezand, enz. enz. enfin, 't oude leven, ik zwerf hier nog altijd in 't Noorden rond, met dit prachtige, vriezende weer.

Gij schrijft dat uw hoofdpijn terug gekomen is, die had niet mogen terug komen en ook niet kunnen terug komen, indien gij geregeld flinke beweging hadt genomen; je hebt zeker 't wandelen weer afgeschaft, en doet in huis ook niets aktiefs? Zoo'n zwaar, groot, sterk mensch als jij bent, kan niet gezond wezen tusschen vier muren, met een kachel en een warme stoof; als je geen beweging neemt, zal je je hoofdpijnen behouden, je leven lang.

Wat de boosheid van Frans betreft, als hij iets op mijn programma's aan-te-merken heeft, dan kan hij zich tot mij wenden. Als hij er den moed toe heeft, hetgeen ik betwijfel na het gebeurde! Jou gaat die programma historie in 't geheel niet aan, dat is een questie tusschen de quasi tooneel-voorstanders, alias gelddieven, en mij. Dit heb ik, geloof ik, reeds aan Dora geschreven. Begrijpt zij ook niet meer? Of is de onbegrijpelijke onvatbaarheid der familie Gerritsen een afspraak? Een économie? Een geldwinning? Een speculatie? Of een schelmstuk? Ik begrijp niet welk doel men heeft, maar ik begrijp wèl dat de middelen om dat doel te bereiken schandelijk zijn, en dat ook weer hier de épaulette ontheiligd wordt door den eerlooze die haar draagt.

[p. 163]

Want eerloos is de man, die z'n zuster verjaagt uit 't huis waarin zij hem 't leven redde!

Eerloos is ook die andere, die haar haar middel van bestaan ontneemt, zoodra dat bestaan aan hem geen direkt voordeel meer aanbrengt. Wat al gemeene berekeningen! Wat al lage speculaties! Is dàt je familie, waarvan je me altijd zoo veel moois hadt verteld? VerLoren van Themaat, de man van de wereld, die een meisje uit 't volk trouwt uit liefde alleen, en haar familie beschermt en helpt waar hij kan, met een belangeloosheid die eerbied verdient? .... Is die man van de wereld nu niets als een kunstkooper? Die grootmoedige helper niets als een woekeraar? Zijn al die geholpen broeders nu niets als laaghartige slaven, die kruipend gehoorzamen aan elk bevel, zelfs als dat bevel eerloosheid vordert? Ik moet zeggen de tegenstelling is groot genoeg en de ontmaskering wordt kompleet!

Zoek maar geen verontschuldigingen en verschoon maar niemand, je kunt tegenover mij geen partij meer trekken noch voor VerLoren, dien ik als een Jezuiet beschouw, noch voor Herman, die een slaaf voor mij is, noch voor Frans, die geen eergevoel heeft. Of... denkt Frans dat ook ik kan vergeten? Neen, niets. Hij staat vóór mij, in zijn eigen huis, beneden, in de kamer, waar hij zijn zuster 't geld beloofde, waarvoor zij naar Indië zou kunnen gaan. Die belofte heeft hij gedaan waar ik bij stond, de berekening heeft hij gemaakt met mij. Sedert is hij ziek geweest, en, dank zij de zorgen zijner zuster, weer hersteld. En nu dat hij gezond is (sterk genoeg om plaisierreisjes te maken!) en haar dus niet meer noodig heeft, nu verzoekt hij haar, zijn huis te verlaten, en hem te verlossen van haar bijzijn dat hem geld kost. Eenige maanden geleden had haar vertrek hem waarschijnlijk zijn leven gekost!

Zou hij zóó zijn schoonmoeder de deur uit durven jagen?

Neen, want daar kwam Dora tegenop.

Zijn fransche jufvrouw?

Ook niet, want dan stond hij waarschijnlijk tegenover een kontrakt!

Zijn meid dan?

Neen! Háár 't allerminst! Want dan kreeg hij met de politie te doen!

Maar zijn zuster, die bij hem gewaakt heeft toen hij ziek was... Waarom niet? Wat kan hem binden aan haar? Erkentelijkheid? Dat is maar een woord! - Familieband? Die bestaat niet, als ze geen voordeel aanbrengt! Zijn geldbelofte? 't Allerminst! toen hij die deed was er immers slechts één getuige bij? Zijn eer?...

‘En buitendien, haar zwager en haar eigen zuster hebben haar immers ook hun huis ontzegd, nadat zij twee jaren lang hun kind verzorgd had, dat hun dierbaarder scheen dan al hun geld?’

[p. 164]

Maar 't geld was hun dierbaarder dan de verpleegster van hun kind, en zoodra dat kind dus eten kon, en loopen, en praten, werd de verpleegster het huis uit gezet en 't geld, waarop zij levenslang recht had, werd haar ontnomen; ook de drie duizend gulden, haar beloofd voor Indië, werden haar onthouden. Zij werd verstooten, zonder eenig middel van bestaan, omdat men haar niet meer noodig had!

En de erkentelijkheid? de familie-band? de geldbelofte? de eer?

O de eer van den ‘grooten heer’ was voldaan, de kunstkooper had immers gelukkig gespéculeerd!

Maar de opinie der wereld dan?

Ook aan haar had men gedacht. Niemand zou ooit aan ondankbaarheid kunnen denken, noch aan bezuiniging, noch aan geldspéculatie; men zou een voorwendsel zoeken, een fraze, die zand in de oogen zou strooien van hen die recht meenen te hebben om helder te zien; men zou voor de buitenwereld niets van zijn beschermengelachtige grootmoedigheid verliezen; integendeel!... Men zocht, men zocht, en men zocht, tot dat men eindelijk vond! Wat? ... Een programma van Mina Krüseman!!!!!!

De eer was voldaan! De berg had een muis gebaard!

Maar één getuige was er in de benedenkamer te Leiden, één getuige was er ook in de bovenkamer te Brussel geweest.

In September '75 werd 't geld onthouden en in Februari '76 kwam 't programma pas uit!

Dàt muisje kan een berg baren! Adieu, ik moet gaan lezen. Mocht je, nu niemand je meer noodig heeft, door Frans, met behulp van de politie, de deur uit worden gezet, vlucht dan naar ***, dáár ben je veilig, en dan zal ik een onderkomen voor je zoeken op mijn manier. Ik hoop evenwel voor jullie allen, dat je niet tot zoo'n uiterste zult komen, en dat Frans in een onbezonnen driftbui weer wat gezegd heeft dat hij niet meende en waarover hij nu berouw gevoelt; want mijn manier van zoeken is je bekend, ik bemoei me nooit met een zaak of geheel Nederland wordt er mee gemoeid, en dàt is wel een uiterste dat zoo lang mogelijk vermeden moet worden.

.........................

Antwoord mij per omgaande of je dezen brief ontvangen hebt, als ik binnen drie dagen niets hoor, beschouw ik hem als verloren.

Mina.