Mijn leven

Mej. Elize Baart, Middelburg.
Brussel, 30 Juni 1876.

Maar Lize-lief, welk een vraag! Of ik denk dat je gelukkig zult zijn met een man, dien ik in 't geheel niet ken!

‘Je hebt hem toch gesproken?’

‘Ja, maar ik ken hem niet.’

‘Je hebt z'n werk toch gelezen?’

‘Ja, maar daarom ken ik hèm nog niet.’

Weet je wat geluk is in vriendschap? Gelijk op denken en gevoelen.

En geluk in 't huwelijk?... Dezelfde smaak hebben in kleinigheden. Dat jullie samen wilt denken, en werken, en strijden voor 't goede, soit; maar kan je dat te zamen doen in de warmte en in de kou? Houd je allebei van sterke koffie of van slappe thee? van rooken? van wandelen? van schemeren of niet-schemeren? enz. enz. Dat zijn van die kleinigheden, waaraan verliefde menschen niet denken.

[p. 211]

Samen werken!

Wat gaat dáár boven?

‘Houf! wat is 't hier benauwd!’

‘En ik beef van de kou!’

‘Dan moest je je wat warmer kleeden, poesje. Die gesloten deuren en vensters altijd, 't is om te stikken!’

Daar gaat een raam open.

‘Kuchge! kuchge! kuch! Ik kàn 't niet uithouden! Die tocht vermoordt me!’

Daar gaat 't raam weer dicht! enz. enz.

Samen werken!

Wat belet jullie om nu samen te werken? Is Korteweg niet meer te Middelburg? Begin dadelijk eens met bij elkaar te komen òm te werken. En vergeet niet dat je actrice bent. Maak eens een frou-frou-toiletje waar hij bij zit; zouden die ‘lappen en lorren’, zoo als Papa ze noemt, hem niet vervelen en ongeduldig maken? En laat hèm zijn Tolk vervolgen waar gij bij zit, zoudt gij de kracht hebben, zijn denken te eerbiedigen en hem 't werken licht te maken, door hem te brengen al wat hij noodig mocht hebben, zonder te vergen dat hij aan de brengster denkt?....

't Is niet gemakkelijk samen te leven, wanneer men van twee kanten vrij is geweest! Vergeet niet dat jij van meer moet abdiqueeren dan een ordinaire vrouw! Trouwen voor een huis-meisje is: bijna mensch worden; jij bent reeds geheel mensch geweest!...

Ik zie maar één chance voor je in de toekomst, maar één middel om gelukkig te maken en daardoor gelukkig te zijn. 't Is dat je genoeg van hem houdt om jou werk aan het zijne ten offer te brengen.

‘Dat verlangt hij niet!’ hoor ik je reeds zeggen, en als hij naast je zat, maakte hij een duo van je fraze!

Neen, dat verlangt hij ook niet, maar dat zullen eenmaal de omstandigheden eischen.

Gesteld: jij kunt een engagement krijgen aan een tooneel in Nederland, en hij een betrekking in Indië. Dan zou jij moeten toegeven, niet hij. Of zou je elk een anderen kant uitgaan?...

Dan wordt

Samen werken
werken

gevolgd door divorce.

Zoo'n einde is 't beginnen niet waard!

Neen, Lize, verlang je geluk, dan moet je beginnen met afstand te doen van alles wat in strijd is met zijn carrière, - die gaat vóór, al 't overige moet je beschouwen als winst, als meer dan je toekomt, als dom geluk!

Krijgt hij een nieuwe betrekking in Nederland, dan kan je blijven voortgaan zoo als je begonnen bent; maar gaat hij naar

[p. 212]

Indië om verder te komen, (verder waarschijnlijk dan hij in Nederland ooit komen kan) dan is jou publieke loopbaan althans geheel gebroken, want in Indië is geen publiek genoeg om je (na je succès van vroeger ten minste) voldoening van je werk te geven. Als jij in Indië wilt werken, zal je moeten schrijven vooral, even als je hier hadt moeten doen. Exagéreer dus je opoffering niet, maar breng haar maar vroolijk aan je liefde die hooger staat. Ik zie meer geluk voor je in Indië dan in eenig théatre in Nederland. Een getrouwde actrice is maar een halve actrice en een akteerende getrouwde vrouw is maar een half getrouwde vrouw; men kan geen twee heeren dienen! Dit heb ik altijd gevonden, daarom hoop ik voor jullie beiden dat je getrouwd naar Indië zult gaan en dáár samen zult denken en werken, zóó als ik niet geloof dat je 't in Nederland ooit zult kunnen doen.

.........................

Compliment aan Lucie, ik ben gisteren aan mijn boek begonnen, dus aan 't sluiten van mijn leven.

Mina.