Het kwartier van Zutfen

[p. V]

Voorbericht

De Geïllustreerde Beschrijving der Nederlandse Monumenten van Geschiedenis en Kunst, samengesteld en uitgegeven vanwege de Rijkscommissie voor de Monumentenzorg, behandelt:

a.	alle bestaande aardwerken en bouwwerken alsmede onderdelen en overblijfselen daarvan die ouder zijn dan 1850 en die in enig opzicht van belang zijn uit een oogpunt van geschiedenis en kunst,
b.	alle voorwerpen die aan juistgenoemde eisen voldoen en die op enige wijze in verband staan met bovenbedoelde aard- en bouwwerken.

Verder worden in het kort vermeld openbare en particuliere verzamelingen op het gebied van geschiedenis en kunst en wel, wat particuliere verzamelingen aangaat, voornamelijk die welke door hun betrekking tot plaats en omgeving zelf een duurzaam karakter hebben verkregen.

De monumentenbeschrijving heeft ten doel de kunstschat, die een vaderlands erfdeel is, zo getrouw mogelijk in woord en beeld vast te leggen en in wijde kring bekend te maken. Samenvattende kunsthistorische beschouwingen zoeke men niet in de monumentenbeschrijving, wel het materiaal daarvoor. De opgaaf van litteratuur is beperkt tot datgene wat bij de samenstelling van de tekst met vrucht is geraadpleegd. Onderzoek in archieven behoort niet tot de taak der monumentenbeschrijving. Oude afbeeldingen zijn gemeenlijk slechts vermeld wanneer zij van bijzonder belang zijn voor een vroegere gedaante van een monument.

De spelling van aardrijkskundige namen volgt, behoudens oo en ee in open lettergrepen, de Lijst der Aardrijkskundige namen van Nederland, welke in 1936 is uitgegeven door het Koninklijk Aardrijkskundig Genootschap met steun van het Ministerie van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen. De gemeenten zijn evenals hun onderdelen alfabetisch gerangschikt. De volgorde der monumenten is verder zo veel mogelijk als volgt:

Bruggen, sluizen e.d.,

Wereldlijke openbare gebouwen,

Kerkelijke gebouwen,

Gebouwen van liefdadigheid, onderwijs e.d.,

Particuliere gebouwen,

Musea, particuliere verzamelingen, varia.

Kortheidshalve worden dateringen meestal aangegeven door een Romeins eeuwcijfer, zo nodig aangevuld door A of B ter aanduiding van de eerste of de tweede helft van de eeuw, of door een der letters a, b, c of d om een der vierendelen van een eeuw aan te duiden. De aanduidingen ‘rechts’ en ‘links’ zijn gebruikt uitgaande van het standpunt van de aanschouwer, behalve in heraldische beschrijvingen waar zij naar heraldische gewoonte in objectieve zin moeten worden opgevat.

De tekst is in hoofdzaak samengesteld door prof. dr E.H. ter Kuile, wetenschappelijk ambtenaar bij de Rijksdienst voor de Monumentenzorg. De heer Ter Kuile maakte een

[p. VI]

aanvang met het werk in 1947, en voltooide zijn tekst in de zomer van 1955. Ten aanzien van een viertal gemeenten heeft de heer Ter Kuile de hulp gehad van ir R. Meischke, indertijd als ambtenaar verbonden aan de Rijksdienst voor de Monumentenzorg, afdeling der Beschrijving. De gemeente Westervoort is geheel en al door de heer Meischke bewerkt. De gemeente Hummelo en Keppel bewerkte de heer Meischke met uitzondering van Laag-Keppel. De gemeente Steenderen bewerkten de heren Ter Kuile en Meischke gezamenlijk, en wat de gemeente Doesburg aangaat zijn de archivalische gegevens over de Grote Kerk die in het gemeentearchief te vinden waren, door de heer Meischke bijeengebracht. Dit laatste is geschied bij wijze van uitzondering op de regel dat de bewerker zich niet met archivalisch onderzoek bezighoudt, en wel op de overweging dat de totstandkoming van het bouwwerk volstrekt onduidelijk was op grond van de schaarse gepubliceerde historische gegevens, en dat de bronnen in vrij volledige vorm in het gemeentelijk archief te vinden zijn. Intussen is de tekst van alle 31 gemeenten, ook die welke de heer Meischke aanvankelijk opstelde, uiteindelijk door de heer Ter Kuile geredigeerd.

Het verheugt de Rijkscommissie te kunnen vermelden dat een van haar leden, en wel mr A. Staring, als bijzonder medewerker voor het ganse gebied van het ‘Kwartier van Zutfen’ heeft willen optreden. Van den beginne heeft de heer Staring, als geen ander vertrouwd met de geschiedenis en de kunstgeschiedenis van de streek van zijn inwoning, op de meest actieve wijze aan het opnemingswerk deelgenomen en in het bijzonder de beschrijving van de voortbrengselen van de schilderkunst voor zijn rekening genomen. Zonder ook maar enigszins te kort te willen doen aan de verdiensten van de vele anderen wil de Rijkscommissie voorts de medewerking vermelden die de archivaresse van de gemeente Zutfen, mevrouw Doornink-Hoogenraad, aan dit deel van de Monumentenbeschrijving heeft verleend.

Het opmetings- en tekenwerk werd aanvankelijk verzorgd door de heer H.P. van Beveren, destijds bouwkundig ambtenaar bij de Rijksdienst voor de Monumentenzorg, later door zijn collega de heer H.W. van der Voet. Het kwam gewenst voor ten aanzien van de St. Walburgskerk te Zutfen niet te volstaan met het geven van opmetingen, maar ook een reconstructie op te nemen van de toestand van de kerk tegen het eind van de 13e eeuw. De reconstructie-tekeningen (fig. 64-66) zijn vervaardigd door de heer A. Middelhoek, student-assistent van prof. ter Kuile aan de Afdeling der Bouwkunde van de Technische Hogeschool te Delft.

De opmetingen zijn in het werk gereproduceerd op schaal 1:350, behoudens détails welke op een groter schaal zijn weergegeven. Een verkleiningsschaal is steeds bij de tekeningen aanwezig.

De fotografieën, welke in dit deel zijn gereproduceerd, werden voor verreweg het grootste deel vervaardigd door de heer G.T. Delemarre, fotograaf bij de Rijksdienst voor de Monumentenzorg. De tekst heeft betrekking op de toestand waarin de monumenten zich bevonden in het jaar 1952 tenzij uitdrukkelijk een later tijdstip wordt genoemd.

De Rijkscommissie voor de Monumentenbeschrijving,

Mr J.W. FREDERIKS, Voorzitter.

P.J. VAN DE VELDE, Secretaris.

's-Gravenhage, oktober 1956