Letterbak. Moeles van de sjalevaeger

Koekerellen met Marie

Toch schemert een woord als koekkerelle me voor de ogen. Koeke met lange oe bestaat niet, wel weer broeke: nodig hebben. Zou je dan trouwens oetsjoebbe moeten spellen? Zijn er oebe-woorden met sleeptoon oftewel lange oe, zoals Duits Bube? Ik vind alleen de achternaam Houben, die ik uit hoor spreken als haube, hoebe en hoebbe, maar haal je je niet nieuwe problemen op de poek(k)el?

Kent u een koekerel? Een zogeheten drijftol - die heeft het tepeltje onderaan. Beetje dolle opmerking? Nou ja, als je gaat dollen met die tol, gaat het je al gauw draaien.

Eerste vraag: lijkt een koekerel zozeer op de wijngaardslak dat die de naamgever is, zoals verschillende woordenboeken menen? Het woord zou dan binnengekomen kunnen zijn vanuit Wallonië (coquerelle). Geen idee. De lekkere slak is in het Maastrichts trouwens een karkol, Spaans caracol (let op: de k-klank staat op een andere plaats dan in koekerel), ouder Frans caquerolle en in het late Middelnederlands vinden we kokerol.

Ik ontwaar zelfs een coekerel, maar dat was een koe-kerel, koeënhoeder of koedrijver, en maak me niet wijs dat dat met drijftol te maken heeft.

Hoewel: koekenellen betekende in het Middelnederlands: luidruchtige vreugde bedrijven, voor iemand zingen, ‘langs de

[p. 56]

straten lopen zingen met Driekoningen, Vastenavond etc.’, verklaart v. Dale. En zo zou de in Maastricht opgegroeide Marie Koenen koekerellen bedoeld hebben, gezien het citaat bij die verklaring: ‘hij greep haar bij de schouders alsof hij met lantaarn en al met haar rond ging koekerellen.’

Heeft Marie Koenen hier niet eenvoudig aan tollen gedacht? Er is hier geen sprake van langs de huizen lopen, maar van iets in den ronde. Spaans caracolear betekent: snel draaien.

Dit koekerellen heeft niets met een slakkenhuis te maken, menen deskundigen. Een duidelijke verklaring is er niet, maar we kunnen denken aan kakelen, met een nevenvorm als kokkelen, en in combinatie met rellen ontstaat ineens een woord voor: kakelend langs de straat lopen.

En misschien moeten we de karkol als moeder van de koekerel ook maar vergeten. Want volgens de woordenboeken van Valkenburg en Sittard is koekerel afkomstig van kucker-al: kijkt hij overal (om zich heen). Op sommige tollen stond een guitig gezicht geschilderd, dat dus alles zag.

Wellicht hebben de mensen van Groot-Echt deze problemen voorzien, want zij hebben het over eine pópperel. Of is dat toch die tol - pop - met een gezicht? Tolle Sache.

Liever dan de juiste herkomst weten zou ik koekerellen in voetbalverslagen ingevoerd willen zien plaats dollen. Voor rust koekerelde MVV met Ajax.