Letterbak. Moeles van de sjalevaeger

De hwag fiejwaol sjpele

Lezen van dialect is nu nog vaak moeilijk. Ik heb een verzameling vreselijke voorbeelden. In Meerssen heb je de basisschool Op 't Hwagveld. Ik mag dwad vallen als elke Limburger onmiddellijk weet wat daar bedoeld wordt. Wat is dat dwad nu weer? Nu wordt het duidelijker. Uit de omringende woorden is op te maken dat dwad dood moet zijn en de school dus Hoogveld heet.

Kleine toelichting. Het gaat hier om de woorden (in het AGL) hoeg en doed. Je kunt ze uitspreken met een korte oe, zoals in Maastricht, maar ook als doeëd, met - eenvoudig gezegd - een naslag achter de oe, een soort stomme e. Maak je de naslag duidelijker, dan zou je zelfs de a van maf kunnen horen. En die wordt vrolijk geschreven: doead, zoals de plaats Thorn ter plekke als Thoear gespeld wordt. Hoeft van mij niet, maar het is nog

[p. 115]

niet onleesbaar. Nou kun je menen (Meerssen, Stein) dat jouw uitspraak van doed nog meer afwijkt, dat de a die in de klank oe zou zitten het belangrijkste is, en daarom spel je de oe-klank als w, gevolgd door de a. Ziedaar het mysterie van de dwad.

Eentje nog. Uit het woordenboek van Echt haal ik fiejwaol. Wat is dit? Doet vrouw Fiej (Sofie) het wel?

Nee: dit moet doorgaan voor viool. Onleesbaar, dus verkeerd. Als je één begrip hebt: viool, hoog, dan dient daar één schrijfwijze tegenover te staan. Want voor een Limburgs dat gelezen moet worden, heb je een niet al te moeilijke spelling nodig. En een echte eenheid. Verder moet je niet doorpuzzelen tot elke klank zijn teken heeft. De spelling van het Nederlands is ook niet zo waterdicht. Kijk eens naar liter, gieter, bijzonder en analyse: daar heb je vier maal dezelfde klank, maar telkens anders weergegeven. En is die van dealer zoveel anders? Hoe zit het met maaien en majesteit? Waarom geen maaiesteit? Wat een vreemd woord, zult u misschien denken. De spelling maaien dan, of mooie? Moraal: aan spelling wen je makkelijk.

Andere vraag: waarom nu dat gedoe van een AGL. Kunnen we niet allemaal Maastrichts gaan schrijven? Of de taal van Geleen uitroepen tot eenheidstaal? Dat laatste zou kunnen. Maar ik denk dat de oppositie groot is, en je flink aan dat Geleens zou moeten dokteren. Wat het Maastrichts betreft: dat wijkt te sterk af van wat in het centrale deel van de provincie, het lange midden, gesproken wordt om het begrip eenheidstaal nu nog te rechtvaardigen. Anders gezegd: het Maastrichts mist een aantal kenmerken die het overgrote deel van Limburg wel heeft, en heeft daarnaast een zeer afwijkende uitspraak van allerlei basiswoorden. Maar wanneer het Maastrichts uitgegroeid zou zijn tot de Limburgse eenheidstaal, zou er natuurlijk geen probleem zijn. Dat is niet gebeurd, zoals het Hollands dialect de Nederlandse standaardtaal geworden is. Het zou nog kunnen: heel Limburg spreekt Maastrichts, maar dat duurt een eeuw en daar kunnen we niet op wachten.