Logo DBNL
Het wederzijds huwelijksbedrog (2001)

Het wederzijds huwelijksbedrog

(2001)–Pieter Langendijk–rechtenstatus Auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende

Vijfde bedrijfaant.

Eerste toneel

Klaar, Hans
(Klaar zingt onder 't schikken van 't huisraad)
 
Hans
 
Wat is de wereld raar, en vol veranderingen!
 
Klaar
 
Ja, d'een moet huilen, en de ander hoort men zingen.
 
Hans
 
Mevrouw van Schraalenstein is vrolijkjes van geest.
 
Klaar
 
Ziedaar, daar staat de brui: 't is lang genoeg geweest.
5
Ik werk niet meer, o neen, 'k zal, bij de selleweken,
 
mijn juffershandjes niet meer in koud water steken.
 
'k Ben nou toch rijk genoeg; waarom zou ik het doen?
 
Hans
 
Je hebt gelijk, mevrouw, jouw liefste heeft toch poen.
 
Nou ken jij in een koets, als and're juffers, rijen,
10
met knechten achterop en pages van terzije,
 
benevens de koetsier. Heer! Wat zal dat een pracht
 
en staatsie zijn, mevrouw! Wat zal jij zijn geacht!
 
En ik hofmeester, ha!
 
Klaar
 
Wat ken je mooi vertellen.
 
(er mordt gescheld)
 
Hofmeester, doe eens op, ik hoor daar iemand schellen.

Tweede toneelaant.

Jan, Klaar, Hans
 
Jan
 
Mijn suikerbekje! Kom ik nou niet gauw weer hier?
 
Klaar
 
Dat had ik niet gedacht.
 
Jan
 
'k Heb zulk een groot plezier
 
in jouw gezelschap, dat ik langer niet kon wachten.
 
Klaar
 
Zo speult jouw beeltenis mij ook in mijn gedachten.
 
Jan
5
Ik zal jouw liefde ook wel belonen, dat 'k wel weet.
 
Ik laat jou maken zulk een kostelijke kleed,
 
dat ieder die 't zal zien, zijne ogen uit zal kijken.
 
De grootste dame zal bij jou een dienstmeid lijken.
 
Ik heb een mode voor je alleen gepraktizeerd.
 
Klaar
10
Een nieuwe mode, liefste?
 
Jan
 
Ik zie wel, je begeert
 
dat ik 't beduien zal. Hoor toe: 't is mijn begeren,
 
dat je een bonnet draagt, die heel mooi met pauwenveren
 
in plaats van pluimen of senielje is opgedaan;
 
en recht voor 't voorhoofd zal het aad'lijk wapen staan
15
van Schraalenstein, op die manier als de granaten,
 
die op de mutsen zijn genaaid van de soldaten.
 
Klaar
 
Maar dat is al te vreemd.
 
Jan
 
Dat lijkt zo in het eerst.
 
Maar als je 't voordoet, zel je elk volgen om het zeerst.
 
Klaar
 
Die pauwenveren met dat wapen zou niet vlijen.
 
Jan
20
Dat 's om de adel van 't canalje te onderscheien,
 
aant.want hedendaags is al te weinig onderscheid.
 
Al wat een juffer draagt, durft thans een kale meid
 
ten eerste nadoen om een snoeshaan te behagen:
 
en dat 's 'r dan belet als juffers wapens dragen.
 
Klaar
5
Ik zou beschaamd zijn, weg, zij lachten me uit op straat.
 
Jan
 
Neen. Al wat de adel draagt, hoe koddig, 't is nooit kwaad.
 
Voorts meen ik jou een kleed van goud of zilver laken,
 
fraai, op zijn oud-Romeins, of Grieks, te laten maken,
 
waarvan de sleep, op 't minst, moet dertig ellen zijn,
10
vol wapens geborduurd, van goud, niet vals, maar fijn;
 
en deze sleep zal ik van pages laten dragen.
 
Dan zal je zitten op een grote zegewagen,
 
gelijk een Schipio, of als een Hanebal.
 
(er mordt gescheld en Klaar doet open)
 
Hans (terzijde)
 
'k Geloof warentig, die baron wordt dol, of mal.
 
Jan
15
Hoe zeg je, broertjelief?
 
Hans
 
Niets, maar het lijkt wel gekken.
 
Jan
 
Zwijg stil, vent, of je zult de wagen moeten trekken.

Derde toneel

Karel, Sofie, Charlotte, Constance, Jan, Klaar, Hans, Fop, twee knechts van Karel
 
Karel (tegen Sofie)
 
Mijn waarde lief, ik heet u welkom in ons huis.
 
Jan (terzijde)
 
De duvel! 'k Ken die vent, 't is hier voor mij niet pluis!
 
aant.Constance (tegen Sofie)
 
Mijn dochter, welkom.
 
Charlotte
 
En ik meen het ook zo, zuster.
 
Sofie
 
'k Bedank u allemaal.
 
Jan (terzijde)
 
Ik word nog ongeruster.
 
Is hij 't? Of is hij 't niet? Ja, ja, het is de vent.
 
Ik hoop dat hij me in dit baronnenpak niet kent.
 
Karel
5
Wat is dat voor een heer? 't Zal de baron licht wezen.
 
Klaar
 
Ja, 't is de heer baron.
 
Jan (terzijde)
 
Och! Ik begin te vrezen!
 
Karel (tegen Jan)
 
Mijnheer, 'k heb de eer van u...
 
Jan
 
Mijnheer, exkuze moi.
 
Ik heet je wellekom; maar ik vertrek, ma foi!
 
Het zou me spijten, dat ik je zou diverteren.
10
Ik blijf je serviteur.
 
Karel
 
Mijnheer zal ons vereren
 
met zijn gezelschap... maar...
 
(terzijde)
 
Hoe lijkt die heer naar Jan!
 
Jan (tegen allen, elk apart)
 
Je suis vôt serviteur.
 
Karel
 
Mijnheer baron, ik kan
 
u zo niet laten gaan. Indien 't u zou behagen...
 
Jan
 
Mijnheer, 'k heb haast.
 
Karel
 
'k Heb u éne zaak te vragen.
15
Heb ik de heer baron voor deze nooit gezien?
 
Jan (terzijde)
 
Daar heb je nou de brui.
 
(tot Karel)
 
't Kon wezen, heer, misschien.
 
Maar heb je me gezien, zo is 't geweest in Polen.
 
aant.Karel
 
Baron, wat kan een mens raar in zijn mening dolen!
 
'k Zou zweren dat gij een van mijn soldaten waart,
 
die laatst gedeserteerd is met mijn beste paard.
 
Jan
 
Hoe lang is dat geleên?
 
Karel
 
Zes maanden is 't geleden.
 
Jan
5
Die tijd is mijn lakei me ook met een paard ontreden.
 
Karel (terzijde)
 
Jawel, 'k zou zweren, dat de schurk dezelfde was.
 
Jan (terzijde)
 
Hoe zal 't hier met me gaan...
 
(tot Karel)
 
Mijnheer, 't komt niet te pas,
 
dat jij een man van mijn karakter durft gelijken
 
bij zulk een gauwdief. 'k Zweer, ik zal je laten blijken
10
wie dat ik ben, als was 't, morbleu, met dit rapier.
 
Karel
 
Mijnheer, vergeef het mij, wij hebben geen plezier
 
om heren van fatsoen tot vijanden te maken.
 
Jan (terzijde)
 
Hoe, pikken, zal ik uit die vent zijn klauwen raken?
 
(tot Karel)
 
Mijnheer, 'k vergeef het je, en vertrek met jouw verlof.
 
Sofie (terzijde tegen Karel)
15
Mijn liefste, gij vergreep u aan die heer te grof.
 
Karel (terzijde)
 
Het is dezelfde schurk, ik wil er wel op zweren.
 
Hij is veranderd door die pruik en deze kleren.
 
Jan
 
Uw dienaar dan, tot flus.
 
Karel
 
Baron, hoor nog één woord.
 
Charlotte (terzijde tegen Karel)
 
Ik bid u, dat gij hem door vragen niet verstoort.
 
aant.Karel
 
Hoe is uw titel?
 
Jan
 
Die 's Ernestus Mouris Stokski,
 
starost Lakkeiski, en Waiwode van de Bokski,
 
heer van pasmentengoud en kroonslakei van 't plein,
 
baron en erfheer van het land van Schraalenstein.
 
Karel
5
Die titel hoeft de heer baron zich niet te schamen.
 
Jan (terzijde)
 
Ja, dat is blind voor jou, want dat zijn Poolse namen.
 
Karel (terzijde)
 
Ik zal hem evenwel betrekken. Dat 's een guit!
 
(tegen Jan)
 
Uw serviteur, baron. Klaar, leid die heer eens uit.
 
Jan
 
Kom, zoete Klaartje, kom, mijn schat, mijn uitgelezen,
10
jij zelt mijn barones, als ik beloofd heb, wezen.
 
Karel (roept schielijk, als Klaar en Jan bij de deur zijn)
 
Jan! Jan! Hoor hier nog eens!
 
Jan (antwoordt schielijk)
 
Mijnheer, ik heb geen tijd!
 
Karel (trekt zijn degen)
 
Ha, schelm! Uw naam is Jan! Gij zijt het leven kwijt!
 
Tsa! Geef uw geweer. Gij kunt nu niet ontkennen,
 
wie dat gij zijt.
 
Jan (trekt zijn degen)
 
Wel vent, de drommel moet je schennen;
15
ik heb het je gezeid.
 
Karel
 
O deserteur! O dief!
 
Sofie
 
Och, och! Ik ben ontsteld! Hou op, hou op! Mijn lief!
 
Karel
 
Loop t'zaam naar binnen, de lakeien moeten blijven.

Vierde toneelaant.

Karel, Jan, twee lakeien, Hans, Fop
 
Karel
 
Tsa, mannen, vat hem aan.
 
Jan
 
O seldrement! Gans vijven!
 
(de lakeien nemen Jan zijn pruik en degen af)
 
Karel
 
Beken goedwillig, waar mijn paard gebleven is
 
en wat gij voorhebt, schelm.
 
Jan (knielend)
 
Ik bid vergiffenis!
 
Ik zal het allemaal, gelijk het is, verhalen.
5
Jouw paard is dood, maar 'k wil de waarde graag betalen.
 
Karel
 
Hoe komt het dood?
 
Jan
 
Kaptein, ik heb het doodgereên!
 
Maar 'k heb wel geld om te betalen, wees tevreên.
 
Karel
 
Neen, gij zult hangen, schurk. Messieurs die deserteren
 
en paarden stelen, moet de hapscheer klimmen leren.
 
Jan
10
Och! Zo barmhartigheid nog woont in jouw gemoed,
 
verschoon mijn jonkheid!
 
Karel
 
Neen, dat gaf aan and'ren voet
 
tot schelmerijen. 'k Geef 't de krijgsraad voort in handen.
 
Jan
 
Och! Goede heer kapitein! Behoed me voor die schande.
 
'k Zal jou weer dienen als een braaf soldaat moet doen.
 
Karel
15
Die eens een schelm is, zal men 't altijd van vermoên.
 
Laat al de juffers vrij gerust hier wederkeren.
 
Hans
 
Kom hier vrij weer, hij zal geen mens nu kunnen deren.

Vijfde toneelaant.

Constance, Sofie, Charlotte, Klaar, Jan, Karel, twee lakeien, Hans, Fop
 
Jan
 
Och, och, verschoon me, want ik ben van goeie lui
 
met ere voortgebracht. Mijn volk is al de brui
 
bekend voor deugdzaam. Ach, kaptein, 'k ben van de vromen,
 
gelijk je ziet, en weet, en hoort, en tast, gekomen.
 
Karel
5
'k Zal mij bedenken; stel je een weinigje tevreên.
 
Jan
 
Maar zal ik hangen? Och, kaptein, ei zeg...
 
Karel
 
Neen, neen,
 
gij zult niet hangen, Jan, maar door de spitsroe lopen,
 
zo gij een paard, zo goed als 't mijne was, kunt kopen.
 
Jan
 
'k Bedank je dan, kaptein, maar 't kitt'len op mijn huid
10
staat me ook niet aan. Ik bid, stel dat een jaartje uit.
 
Karel
 
Wij zullen zien. Maar zeg, oprecht en zonder liegen,
 
wie dat die graaf is. Pas me opnieuw niet te bedriegen.
 
Jan
 
Kaptein, ik heb hem eerst gevonden te Parijs.
 
Hij is een Utrechts heer, van adel, braaf en wijs.
15
Wij kregen kennis in een herberg door het spelen;
 
'k werd zijn lakei, maar met conditie van te delen
 
al wat wij wonnen door knaphandigheid en kunst.
 
Ik drong in 't kort zo in die goede heer zijn gunst,
 
dat 'k van hem krijgen kon al wat ik maar begeerde,
20
zodat ik, als een prins, gestadig teerde en smeerde.
 
Nu was ik eens lakei en dan eens weer een heer;
 
'k ben monnik ook geweest, baron en nog al meer.
 
aant.Karel
 
Dan hebt gij u geneerd, naar 'k merk, met beurzensnijen?
 
Jan
 
Daar ben ik te eerlijk toe, tot zulke schelmerijen.
 
Neen, neen, wij wonnen 't geld heel zuiver met de kaart.
 
Ik steel mijn leven niet.
 
Karel
 
Hoe kreegt gij dan mijn paard?
 
Jan
5
Dat was uit hoge nood, tot berging van mijn leven.
 
Ik heb in 't zin gehad je 't paard weerom te geven,
 
ofwel de waarde, in goud of zilver, zo je wilt.
 
Karel
 
Gij oppermeester van het valse dobb'laarsgild,
 
'k begeer geen geld dat met bedriegen is gewonnen.
10
Maar biecht recht op: zoudt gij aan ons niet zeggen konnen
 
hoe dat de naam is van die graaf, uw kameraad?
 
Jan
 
Zijn naam is Lodewijk, maar 'k weet niets van zijn staat
 
als dat hij te Utrecht, en van adel, is geboren.
 
Als hij hier komt, zel jij de rest wel van hem horen.
 
Karel
15
Wat zegt Charlotte nu?
 
Charlotte
 
Helaas! Ik ben misleid!
 
Hoe heeft hij mij bekoord door zijne listigheid!
 
Klaar (tegen Jan)
 
O schelm! O vagebond! Wat heb jij al gelogen!
 
En mij, onnooz'le duif, zo schandelijk bedrogen!
 
Hans
 
Mevrouw de barones, dat is je rechte loon.
20
Wat staan jouw zaken nou bijzonder fraai en schoon!
 
Nou ken je rijen op een gouen staatsiewagen
 
naar Polen. Laat je sleep van dertig ellen dragen
 
van pages, jouw baron zal volgen, loop vooruit.
 
aant.Klaar
 
Verwijt je mij dat nog! Je bent hofmeester, guit.
 
Jan
 
Kom, laat me nou maar gaan. Ik zal het geld gaan halen.
 
Karel
 
Neen, hou hem vast, de schurk zal 't met de hals betalen.
 
Jan
 
Och! Nou weer hangen? Och! Je gaf me flus pardon!
 
Karel
5
Hoe? Dacht gij, dat ik u ook niet bedriegen kon?
 
Gij hebt zoveel bekend, mijn gramschap zo ontsteken,
 
dat ik geen woord meer van gena wil horen spreken.
 
Tsa, mannen, brengt hem weg en bindt de schelm wel vast.
 
Jan
 
Genade, heer kaptein!
 
Karel
 
Volbrengt terstond mijn last.
 
Jan
10
Wat onbarmhartigheid! Och, och! Wie zou 't geloven?
 
Mijnheer kaptein.
 
Karel
 
Voort, voort! Tsa, mannen, brengt hem boven
 
en zet hem op de zaal gevangen, totdat ik
 
zijn kameraad ook heb, en ze allebei beschik
 
in handen van 't gerecht, om hunne strafte ontvangen.
 
Jan
15
Och! Wie had ooit gedacht, dat ik zou moeten hangen!
 
Och, Klaartje, spreek een woord ten beste, zoete kind!
 
Je weet het immers, dat ik jou zo heb bemind.
 
Klaar
 
Bedrieger! Schelm! Schavuit! Ik wil niet voor je spreken.
 
Ik help je liever hals en kop en benen breken.

Zesde toneelaant.

Karel, Sofie, Constance, Charlotte, Klaar
 
Charlotte
 
Helaas! Wie had gedacht op zulk een ramp, o spijt!
 
'k Ben door dat snood bedrog bijna mijn zinnen kwijt!
 
Constance
 
Mijn kind, ontstel zo niet.
 
Charlotte
 
Zou ik mij niet ontstellen?
 
Men zal dit snood bedrog, dit schelmstuk voortvertellen
5
en mij bespotten om mijne al te losse min!
 
Karel
 
Ik bid u, zuster, stel die droefheid uit uw zin.
 
Charlotte
 
Ik zal, zolang ik leef, die droeve ramp betreuren,
 
en lichtgelovigheid. O, hemel! Kan 't gebeuren?
 
Het schijnt onmoog'lijk dat een heer, zo braaf, beleefd,
10
die zoveel tekens van een eed'le afkomst geeft,
 
bekwaam zou zijn om zulk een schelmstuk te verzinnen!
 
Karel
 
Mijn zuster prijst hem, ja, zij schijnt hem nog te minnen?
 
Charlotte
 
Ik weet niet of ik haat of min. 'k Vloek zijn bedrog,
 
maar min, in weerwil van mijzelf, hem echter nog.
 
Klaar
15
Och, juffrouw! Daar is nou voor ons niets meer te hopen!
 
Mijnheer zal mijn baron, gelijk je weet, opknopen.
 
En hoe het met de graaf, jouw vrijer, zal vergaan,
 
dat zullen we, als hij hier gekomen is, verstaan.
 
En daarom raad ik jou, dat wij maar met ons beien
20
naar Brabant gaan, om in het klooster te beschreien
 
al 'tgene ons is gebeurd. Wij hebben ook wat schuld;
 
wij zochten 't spulletje.
 
Karel
 
Ik verlang met ongeduld,
 
aant.omdat hij nog niet komt. Charlotte, ik moet u vragen,
 
hebt gij wel moed genoeg om 't schreien en dat klagen
 
wat in te tomen, als die minnaar hier verschijnt?
 
't Is nodig, dat gij u wat kloek houdt en verpijnt,
5
want als hij merkte, dat gij hem niet kon vergeten
 
en nog beminde, zou hij...
 
Charlotte
 
Ach! Hoe kan ik 't weten?
 
Maar neen, 'k kan zonder mij te ontstellen, hem niet zien.
 
Karel
 
Dan moet gij weggaan, als hij komt.
 
Charlotte
 
Het zal geschiên.
 
Klaar
 
Als jij hem ziet, dan zal je zeggen van de kerel:
10
hoe komt hij daartoe, 't is een man gelijk een perel.
 
(er wordtgescheld en Klaar doet open)
 
Charlotte
 
Mevrouw, kom, gaan wij, hij zal 't moog'lijk zijn. Ach mij!
 
Karel
 
Wees niet verschrikt. Ga met elkaar wat aan een zij,
 
zo gij nieuwsgierig bent om onze reên te horen,
 
maar wil vooral, eer ik 't gebiede, ons niet verstoren.
 
Klaar
15
Daar is de graaf, juffrouw. Wil voort naar binnen gaan.
 
Karel
 
Gaat gij niet mede?
 
Klaar
 
O neen, ik durf wel blijven staan.
 
Karel
 
Flus was gij zo ontsteld, nu schijnt gij niet te schromen.

Zevende toneelaant.

Lodewijk, Karel, Klaar
 
Lodewijk
 
Heer kapitein, 'k heb de eer, op uw verzoek te komen...
 
Karel (terzijde)
 
Gij komt van pas. 't Is waar, ik heb het zo begeerd.
 
Lodewijk
 
Om u te dienen...
 
Karel
 
Maar waar heeft mijnheer geleerd
 
met mij zo onbeschaamd te schertsen en railleren?
5
Doe dat ter plaats, waar gij gewend zijt te verkeren.
 
Lodewijk,
 
Heer kapitein, ik ben zo'n groet'nis niet gewend.
 
Het is een teken, dat mijnheer mij nog niet kent.
 
Van uw beleefdheid had ik andere gedachten.
 
Karel
 
Mijnheer, dat zij zo. Maar ik bid u, zoudt gij achten,
10
dat iemand schuldig is, wanneer hij wordt gehoond,
 
de honer eer te doen?
 
Lodepwijk
 
De heer kaptein verschoont
 
zichzelf bijzonder vreemd, want ik kan niet bedenken,
 
dat ik u heb gehoond.
 
Karel
 
Mij in mijn eer te krenken?
 
Mijn stamhuis smaad te doen?
 
Lodewijk
 
Dat is een duist're taal.
 
(terzijde)
15
Wat zal ik denken van dit wonderlijk onthaal?
 
Zou hij iets merken van de list, die 'k heb verzonnen?
 
Karel
 
Gij staat verzet, mijnheer, maar vindt men wel baronnen
 
in Polen van die naam, gelijk uw neef heet? Jan,
 
baron van Schraalenstein.
 
Lodewijk (terzijde)
 
O ja, hij weet ervan.
 
aant.(tegen Karel)
 
Neen, dat 's een misslag, want dat land ligt niet in Polen.
 
Karel
 
Ik hoor zo van uw neef.
 
Lodewijk
 
Van hem? Zijn zinnen dolen.
 
Het schort hem in 't verstand.
 
(terzijde)
 
Nu merk ik dat de guit,
 
die hondsvot, mijn lakei, de zaak hier heeft verbruid.
 
(tegen Karel)
5
Mijnheer, het is gelijk...
 
Karel
 
Hou op met meer te liegen.
 
Ik zweer, gij zult mij, als de juffers, niet bedriegen!
 
Lodewijk (trekt zijn degen)
 
Nu hebt gij mij gehoond. Tsa, dat schelms affront
 
zult ge u beklagen. Gij zult kloppen op de mond,
 
of trek 't geweer.
 
Klaar
 
Help! Help!
 
Karel
 
Ik zal niet met u vechten,
10
maar laten dat de beul met u, o schelm, beslechten.

Achtste toneel

Hans, een lakei van Karel met de degens uit, Karel, Lodewijk, Klaar
 
Karel
 
Tsa, mannen, vat hem aan!
 
Lodewijk
 
Zijt gij een edelman,
 
verweer u dan alleen. Maar naar ik merken kan,
 
zijt gij een bloodaard.
 
Karel
 
Gij moet mijn gevangen wezen.
 
Zo gij onschuldig zijt, hebt gij geen straf te vrezen.
 
Lodewijk
15
Sta af, gij rekels, of ik stoot u door de huid.
 
aant.Karel
 
Nu heb ik uw geweer. Maakt aanstonds nu besluit
 
om in 't gevangenhuis uw zaak te defenderen.
 
Lodewijk
 
Zoudt gij een edelman, als ik ben, affronteren?
 
't Zal u berouwen, dat gij mij dus dwingt met macht.
 
Karel
5
Uw eigen toeleg heeft u in de nood gebracht.
 
Beken nu wie gij zijt, 't kon u tot voordeel strekken,
 
en wil mij verder tot geen gramschap meer verwekken.
 
Uw knecht, diejan heet en het ganse werk belijdt,
 
zegt, dat gij edel en van goeden huize zijt,
10
en hier geboren. Zo gij mij dat kunt betonen,
 
geef ik mijn woord, dat ik u verder niet zal honen.
 
Lodewijk
 
Dat is nog redelijk. Mijnheer, gij spreekt zeer goed.
 
Weet, dat ik niet ontaard van 't oud en aad'lijk bloed
 
van mijn geslacht, dat eer in luister placht te wezen
15
door dapp're daden. Doch, hoe hoog in top gerezen,
 
is 't door de tijd verarmd; en ik ben maar alleen
 
nog overig en zwerfmet veel rampzaligheên.
 
Geperst door armoe heb ik jong ons huis verlaten
 
en mij begeven bij een compagnie soldaten,
20
waar ik mij als kadet veel jaren bij bevond.
 
Maar laas! 't Fortuin heeft mij haar gaven niet gegond!
 
Ik werd gevangen, zodat ik in Frankrijk raakte,
 
waar mij de tegenspoed nog verder moed'loos maakte.
 
Mijn oov'rig leven, heer, is van een and're aard,
25
maar 'k heb de deugd, in al mijn tegenspoed, bewaard,
 
zoveel als 't de armoede en de nood heeft kunnen lijden.
 
Gij hebt verstand en weet, dat deugd en armoe strijden
 
in 't zuiverste gemoed, wanneer 't geen uitkomst ziet.
 
'k Dacht mij door listigheid te redden uit 't verdriet,
30
maar vind me op 't onverwachtst in mijne waan bedrogen.
 
aant.Karel
 
Mijnheer, ik word met u door dit verhaal bewogen,
 
maar gij verzuimt aan mij te melden hoe gij heet.
 
'k Ken hier al d'adeldom, zo ik niet beter weet.
 
Lodewijk
 
Mijnheer, ik zou mijn naam niet graag aan u ontdekken.
 
Karel
5
Mijnheer, gij moet.
 
Lodewijk
 
Het kan u niet tot voordeel strekken.
 
Karel
 
Dan blijft gij mij verdacht.
 
Lodewijk
 
Welaan, 'k heet Lodewijk
 
van Kaalenhuizen, maar...
 
Karel
 
Wat zegt gij? Ik bezwijk
 
van schrik! Is 't mogelijk, zou dit de waarheid wezen?
 
Lodewijk
 
Hoe zijt gij zo ontsteld? Dat 's raar! Wat doet u vrezen?
 
Karel
10
Mijnheer, misleid mij niet. Dat ik mij zo ontstel,
 
is zonder reden niet. Maar zeg mij, weet gij wel,
 
dat ik de macht heb om nauwkeurig uit te vinden
 
of gij de waarheid spreekt? Ik ken nu al uw vrinden,
 
zo gij die heer zijt.
 
Lodewijk
 
'k Blijf voor altoos u verplicht,
15
indien uw goedheid mij in deze zaak verlicht.
 
'k Liet hier, toen ik vertrok, een zuster met een moeder.
 
Karel
 
En niemand meer als die?
 
Lodewijk
 
O neen,mijn jongste broeder
 
was kort voor mijn vertrek gestorven.
 
Karal (terzijde)
 
Ja, hij is 't!
 
't Is Lodewijk, die zoveel jaren is gemist.
 
Lodewijk
20
Mijnheer, ei, zeg mij, zijn zij beiden nog in 't leven?
 
aant.Karel
 
Wees maar gerust, 'k zal u terstond voldoening geven.

Negende toneel

Lodewijk, Hans, lakei
 
Lodewijk
 
Hoe beeft mijn hart van schrik! De vrees ontroert mijn bloed!
 
Wat baart dit voorval mij verand'ring in 't gemoed!
 
Wat ofhier zal geschiên? Hij gaat alleen naar binnen.
5
'k Kan niet bespeuren, wat hij met mij zal beginnen.

Tiende toneel

Karel, Sofie, Lodewijk, lakei, Hans
 
Karel (tegen Sofie)
 
Mijn lief, bezie die heer met aandacht.
 
Sofie (Lodewijk omhelzende)
 
Ach, wat vreugd!
 
Mijn waarde broeder, ach!
 
Lodewijk
 
Mijn zuster! 'k Ben verheugd,
 
nu ik u wederzie! Waar is mevrouw, mijn moeder?
 
Sofie
 
Die woont te Brussel, daar ze om u, mijn waarde broeder,
10
gestadig treurt, omdat ze u nooit denkt weer te zien.
 
Zij zal verheugd zijn, als ik u haar aan kom biên.
 
Karel (tegen de lakei)
 
Haal Jan nu hier, en laat mijn zuster ook vrij komen,
 
en... Maar zij zijn daar, 'k denk, zij hebben reeds vernomen
 
wat hier geschied is.

Elfde toneelaant.

Constance, Charlotte, Klaar, Jan, gebonden, Fop, Hans, twee lakeien van Karel, Sofie, Lodewijk
 
Jan
 
(wordt door de lakeien vastgehouden)
 
Och, nou moet ik hangen, ja!
 
Mijnheer kaptein, 'k bid om pardon! Gena! Gena!
 
'k Ben zo onnozel in de zaak als 't eerstgeboren
 
klein kindje.
 
Karel (tegen Jan)
 
Zwijg wat stil! Men kan hier zien noch horen.
5
Straks zult gij weten of gij hangen zult of niet.
 
(tegen Lodewijk)
 
Mijnheer, 'k omhels u, en ik hoop dat gij 't verdriet,
 
dat ik u aandeed, mij van harte zult vergeven.
 
Wij moeten met elkaar in zuiv're vriendschap leven.
 
'k Leef met uw zuster in oprechte liefde en min.
 
Lodewijk
10
Hoe? Is die heer uw man?
 
Sofie
 
Ja, 'k ben zijn gemalin.
 
Lodewijk (tegen Karel)
 
Dat ik u dan omhels.
 
Jan
 
Jij hoeft nou niet te vrezen.
 
Met jou is 't blijdschap, maar met mij zal 't hangen wezen!
 
Och, pompernikkel! Och, och, och! Mijnheer kaptein!
 
De duvel haal' die naam, baron van Schraalenstein!
 
Lodewijk
15
Ach, mijn Charlotte, die ik eeuwig zal beminnen,
 
wat heb ik al misdaan! 'k Bid, wil uzelf verwinnen,
 
en laat uw gramschap mij niet treffen, schone maagd.
 
Zo u een edelman in plaats van graaf behaagt,
 
maak dan een einde aan mijn al te droeve plagen
20
en laat mij door de min niet kwijnen al mijn dagen!
 
aant.Charlotte
 
Mijnheer, hoe kan ik? Gij hebt ons zoveel misdaan.
 
Sofie
 
Ei, zuster, 'k bid u, neem mijn waarde broeder aan,
 
schoon hij geen rijkdom heeft, wat is daaraan gelegen?
 
Vrouwmoeder, naar ik merk, is ook tot hem genegen,
5
en die bezit zoveel en zulk een grote schat,
 
dat gij wel leven kunt...
 
Charlotte
 
Mevrouw, hoe vat ik dat?
 
Van welke kant zou dat geluk ons overkomen?
 
Sofie
 
Van uw kant, zuster.
 
Klaar (terzijde)
 
Ja, ja, dat zijn ijd'le dromen.
 
Nou denk ik dat Sofie mee fraai bedrogen is.
10
Constance
 
Sofia, meent gij mij? Ik heb niet veel.
 
Klaar
 
Dat 's mis.
 
Sofie (tegen Karel)
 
Hebt gij mij niet gezegd, mijn Karel, dat zij schatten
 
en grote inkomsten heeft? Hoe kan ik dit nu vatten?
 
Lodewijk
 
Mevrouw wil veinzen en zij toetst u maar, Sofie.
15
Jan
 
Och, moet ik hangen? Och, kapteintje lief! Och mij!
 
Karel
 
Het moet er toch eens uit. Mijn lief, wil 't mij vergeven,
 
gij zijt misleid, en ik heb hierin wat misdreven.
 
Het is in weerwil van mijn eigen zelf geschied.
 
Ik hoop ons allemaal te helpen uit 't verdriet.
 
Het ambt dat ik bekleed, doet mij op beter hopen.
 
Jan
20
Och! Och! Ik bid je dat je mij niet op wilt knopen!
 
Genade voor de heer baron van Schraalenstein!
 
aant.Karel (tegen Jan)
 
Zwijg, zeg ik.
 
(tegen Lodewijk)
 
Broeder, weet, ik ben een kapitein.
 
(tegen de anderen)
 
Als 't hem gelieft, kan hij met mij naar Brussel trekken.
 
'k Zal daar mijn vrinden voort de ganse zaak ontdekken
 
en maken dat hij haast een officiersplaats krijgt.
 
Jan
5
En ik zal hangen?
 
Lodewijk
 
Hou de mond toe.
 
Jan
 
Och, ik zwijg!
 
Maar 'k voel mijn hart van schrik al in mijn schoenen zijgen.
 
Lodewijk
 
Heer broeder, 'k neem het aan, maar echter 'k kan niet zwijgen,
 
dat ik verwonderd ben van 'tgeen mevrouw ons zegt.
 
Heeft zij geen hofstede? En zag ik geen boerenknecht
10
verscheiden zakjes geld nog deze dag hier brengen?
 
Men spot nu met ons?
 
Karel
 
Neen, dat zou ik niet gehengen.
 
Fop
 
Ik speelde voor die boer, jij rook niet wat er school.
 
En al dat vragen deed men mij maar om de kool.
 
Lodewijk
 
Maar kort daaraan kwam hier een Waal, die veel juwelen
15
heeft aan mijn lief verkocht.
 
Hans
 
Un dief, hum zou ze stelen,
 
zo mooi was de juweel, die ik jou heb verkocht.
 
Ik was de Waal, mijnheer.
 
Lodewijk
 
Zo zijt gij mede een schoft.
 
Wij hebben dan elkaar, naar 'k merken kan, bedrogen?
 
Klaar
 
Ja, graaf, ik heb er mee geen kleintje bij gelogen.
 
aant.Lodewijk
 
Maar evenwel, als ik bedenk, wat mij mijn waard
 
van zekere erf'nis uit Oost-Inje heeft verklaard,
 
gaat alles wat ik zie mijn klein verstand te boven.
 
Klaar
 
Dat hebben wij aan al de wereld doen geloven.
5
Mevrouw heeft buitenshuis de adel gebraveerd,
 
maar altijd hebben wij heel sobertjes geteerd
 
in onze keuken, om de rest weer goed te maken,
 
op hoop dat juffrouw aan een man van staat zou raken.
 
Ik heb schier al mijn geld voor haar reeds opgezet
10
en daarom zocht ik jou te lokken in het net,
 
opdat ik mijn verschot daardoor zou wederkrijgen.
 
Mijn broer, en vrijer ook...
 
Lodewijk
 
Gij kunt de rest maar zwijgen.
 
Heer broeder, ik moet mij nu schikken naar uw raad.
 
Karel
 
Gij moet niet trouwen, want gij zijt nog niet in staat
15
om zuster als 't behoort te kunnen mainteneren.
 
Wij zullen met elkaar naar Brussel wederkeren.
 
Klaar
 
Kom, Hansje, Iaten wij maar trouwen: 'k heb berouw.
 
Hans
 
Neen, neen, jij barones van Schraalenstein, mevrouw,
 
'k begeer jou niet. Ik ben jaloers en mal van zinnen,
20
je kunt die kerel, die nou hangen moet, beminnen.
 
Charlotte
 
Heer Lodewijk, ga mee naar Brussel, blijf ons bij.
 
Lodewijk
 
Dat zal ik doen, mijn lief, zo 't u behaaglijk zij.
 
Het smert mij zeer, dat ik de trouwdag uit moet stellen.
 
Karel (tegen de lakeien)
 
'k Wil, dat gij deze zaak aan niemand zult vertellen.
 
aant.(tegen de anderen)
 
Men spoel de zwarigheid eens af met held're wijn.
 
Klaar
 
'k Vrees, dat het water nu allang verkookt zal zijn.
 
Hoe sta je ermee, baron? Begin je al dorst te krijgen?
 
Jan
 
Mijnheer kaptein, ziedaar, nou ken ik niet meer zwijgen.
5
Zo jij me hangen laat, zal ik het al de brui,
 
wat hier gebeurd is, voortvertellen aan de lui!
 
Klaar
 
Als jij gehangen bent?
 
Jan
 
Als jij ge... han... gen? Neen, ik,
 
ik wacht zolang niet, prij, maar eer ik dood ben, meen ik.
 
Lodewijk
 
Vergeef het jan, mijnheer.
 
Karel
 
Ik geef u dan pardon.
 
Jan (wordt losgemaakt)
10
Ik dank je hartelijk.
 
Klaar
 
Dat lukt jou wel, baron.
 
Constance
 
Maar hoe zal ik het met mijn crediteuren stellen?
 
Ik ben vol schrik, wanneer ik iemand aan hoor schellen.
 
Karel
 
Betaal die uit het geld dat ik u zond, mevrouw.
 
Constance
 
'k Zal zien, hoewel ik dan heel weinig overhou.

Twaalfde toneel

Lodepwijk, Jan
 
Jan
15
Vaarwel mijn titels van Ernestus Mouris Stokski,
 
starost Lakeiski en Waaiwooide van de Boxki.
 
aant.Jij waart maar beesten, want je hielp mij in de druk.
 
Ik zoek, met kale Jan, voortaan weer mijn geluk.
 
Lodewijk
 
Jan, ik ga binnen om te zien hoe wij het maken
 
met onze dingen. 'k Hoop in 't kort op reis te raken
5
naar Brussel. Haal ons goed hier en betaal de waard,
 
en met de dienaars kunt gij zien hoe dat gij 't klaart.
 
Gij kunt hun voor hun dienst zoveel 't u goeddunkt, geven.

Dertiende en laatste toneel

Jan, alleen
 
Dat zel je missen, broer. Je ziet me van jouw leven
 
niet weer, dat zweer ik. Bloed! Wat was ik daar bekneld!
10
Ik meen mijzelve te bedienen van jouw geld
 
en 't mijne, dat ik heb, en ik denk zover te lopen,
 
dat jij ten derde maal geen macht hebt me op te knopen.
 
Vaarwel, bedriegers! En jij ook, heer kapitein!
 
Gij zijt gegroet van mij, baron van Schraalenstein.
 
(Jan loopt schielijk de deur uit)
 
Einde van het vijfde en laatste bedrijf

Vorige Volgende