Partij remise

[p. 5]

Inleiding.

‘De bevrijding der arbeidersklasse moet het werk van de arbeiders zelf zijn’ (Karl Marx).

Uitgaande van deze gedachte heb ik willen trachten te schetsen hoe, onder den invloed van den wereldoorlog, een geleidelijke revolutioneering van het Nederlandsche proletariaat plaats vond, tenslotte leidende tot de generale repetitie van 1918. Niet de periode van '18 zelve, die een roman voor zich zou eischen, maar het proces dezer revolutioneering heb ik willen geven, terwijl ik van plan ben de daarop volgende inzinking en de wederopleving in onzen tijd in een volgend boek te beschrijven, waarin men dezelfde personen van dezen roman terug zal vinden.

Werkende aan een historische stof heb ik gestreefd naar de grootst mooglijke historische juistheid, ik heb daarom niet slechts zeer vele ooggetuigen geïnterviewd maar tevens, zoover eenigszins mooglijk, hun mededeelingen telkens opnieuw getoetst aan kranten en boeken. De werken welke ik ter documenteering voornamelijk gebruikt heb, zijn o.a. het verzamelwerk ‘Nederland in Oorlogstijd’, Treub's ‘Oorlogstijd’, H. Roland Holst: Kapitaal en Arbeid, Het proces Sneevliet, Troelstra's Gedenkschriften, Winkler's, ‘Pieter Jelles Troelstra’ benevens een zeer groot aantal brochures en de oude jaargangen van het Volk, de

[p. 6]

Tribune, het Handelsblad, de Groene Amsterdammer De Soldatenkrant, de Rijkswerkman en het Anker.

Vrijwel overal waar historische persoonlijkheden optreden, heb ik hun slechts woorden in den mond gelegd, die hetzij in hun werk voorkwamen, of wel mij door degenen die hen gekend hebben overgebracht werden. Een uitzondering vormen de telefoongesprekken van den minister en de conferenties ten stadhuize tijdens de aardappelrelletjes. De notities van een landstormman werden chronologisch te vroeg genoemd.

Ondanks deze bronnenstudie blijft er natuurlijk een principieel onderscheid tusschen het schrijven van een roman en een geschiedkundig werk. De romanvorm toch stelt voorop dat de schrijver zich ten opzichte van zijn stof een zekere vrijheid veroorlooft en de gebeurtenissen niet objectief, maar zooals hij ze persoonlijk ziet, weergeeft. De kunstvorm stelt haar beperkingen en ook de fantasie eischt haar plaats op. Joost Mendes, die in ‘Het geslacht der Santeljano's’ eveneens een bepaalde periode van den strijd der Nederlandsche arbeidersklasse heeft beschreven, duidt in dat werk de verschillende historische personen aan met gefingeerde namen.

Hoewel dit het voordeel heeft den lezer als het ware te waarschuwen dat hij met een roman en niet met een geschiedenisboek te doen heeft, heb ik gemeend deze camouflage te moeten vermijden daar de eenigszins intelligente lezer toch onmiddellijk zou begrijpen wie er bedoeld werd, terwijl het nu tevens duidelijk is dat de figuren zonder historische namen (de directeur van de Hembrug b.v.) zijn verzonnen. Bovendien behoudt

[p. 7]

het boek hierdoor ook voor latere geslachten zijn informatieve waarde.

Of deze informatieve waarde groot of klein is laat ik buiten beschouwing. Te zeer ben ik mij bewust, hoe onevenredig de grootte der taak was tot den tijd en mooglijkheden waarover ik beschikte. Mocht echter mijn boek ook andere schrijvers een aanleiding zijn om voortaan den stof voor hun werk niet slechts in het individueele lot van veelal gefantaseerde figuren te zoeken, maar meer dan tot nog toe te putten uit dien wereld van feiten, welke de Nederlandsche arbeidersklasse behoort te kennen om haar strijd voor menschelijke verheffing en bevrijding naar behooren te voeren, dan acht ik den tijd goed besteed welke aan dit boek gewijd werd.

de schrijver.