Dialogus Creaturarum dat is Twispraec der creaturen

[Inhoudsopgave]

Dat I dyalogus van die son ende die maen daer wi in warden ge | leert hoe dat die houaerdige menschen dicwijl vernedert warden |

Dat ij dyalogus Van saturus die planeet ende die wolken dat | ons leert hoe die houaerdighe ghepinicht wordt. |

[10] Dat iij dyalogus Van die leysterre dat ons leert dat wi nyet | lichteliken goede heren ofte prelaten versetten sellen. |

Dat iiij Van die morghen sterre ende die auont sterre dat ons | leert dat die gheen die ombehoerlike dingen van gode ofte van | den menschen bidden dat si niet verhoert en worden |

[15] Dat v van de regen boge ende dat teyken cancer genoemt dat ons leert | dat vrede cleine dinghen brenghet tot groot ende onureede grote | goeden tot niet brenghet |

Dat vi Vanden hemel ende die aerde dat ons leert die toornich | heyt te verwinnen mit wijsheyt |

[20] Dat vij van die lucht ende den wint dat ons leert onse berispers lief hebben |

Dat viij van dat oeuer ende die see dat ons leert dattie prelaten | ende heren die bose menschen bedwingen sellen dat si geen quaet en doen |

Dat negehende van dat vuer ende dat water dat ons leert dat | wij goet gheuen sellen voer quaet |

[25] Dat x van dat water ende dat vuer dat ons leert dattie goe- | de mitten quaden gheen ghemeenscap hebben en sellen: |

Dat elfste Van die riuier ende die see dat ons leert hoe wi bit | terheyt der tribulacien verduldelick verdraghen sellen | Dat xij van berch ende dal dat ons leert hoe die knechten horen heren | [30] obedieren sellen Dat ^5 xiij van costelike ghesteenten dat ons leert | die ledicheit te scuwen ende costelike doechden mit arbeiden te weruen |

Dat xiiij Van smaragde ende den rinck dat ons leert hoemen | goede menschen om hoer doechden eren sal. |

Dat xv Vanden saphier ende den goutsmit dat ons leert hoe | [35] gheestelike personen besloten sellen bliuen ende luttel wtgaen |

Dat sestiende van topasius dye costelike steen: d at ^6 ons leert |

5 ‘Dat’ staat niet in de linkerkantlijn, maar sluit aan op de vorige titel.

6 d at lees: dat.

[fol. a3r]

dat begheuen menschen niet weder tot der werelt sellen keren |

Dat seuentiende Van die carbunckel steen ende dat spieghel. | dat ons leert dat die mensche des viants raet niet volgen en sal |

Dat achtiende Van achates ende serastes: dat ons leert dat | [5] quaet te wederstaen ende niet te volghen |

Dat neghentiende Van gout ende loet. dat ons leert dat wi | cleyn wesen sellen in ons selfs oghen |

Dat twintichste Van goud ende siluer dat ons leert mitten he- | ren gheen kerssen te eten |

[10] Dat een ende twintichste Van siluer ende yser dat ons leert int | spreken onsen woerden waer te nemen ende garen te swighen. |

Dat xxij Van tin ende coper dat ons leert wt hat ende nijt nie | mant te bedraghen of valsch ghetuych te gheuen |

Dat xxij ^7 van dat slot ende die sloetel dat ons leert vredelick myt | [15] onsen euen menschen te leuen |

Dat vier ende twintichste van den ketel ende den hoghel dat | ons leert dat wi onsen dienst tot anderen luden profijt sellen doen |

Dat xxv vanden rosmarijn ende den acker: dat ons leert dat | die ondersaten altoes een goet prelaet ofte heer kiesen sellen.. |

[20] Dat xxvi van wiruij ^8 ende venijnde beesten dat ons leert hoe die | ouersten die quaden sellen corrigeren |

dat xxij ^9 van ysoop ende marcurius dat ons leert dat dye bose | menschen quader sijn in ghesontheyt dan in sieckten. |

dat xxviij van aefruy ende hase dat ons leert dancbaer te we- | [25] sen den ghenen die ons goet doen |

dat xxix van die wegebrede ende sceminckel dat ons leert also wel | te soeken raet yeghen die siecten der sielen als des lichaems: |

dat xxx van verbena ende den wolf dat ons leert dat wij nyet | voerwaer segghen en sellen dat ons onseker is. |

[30] dat xxxi van mandragora ende venus dat ons leert mit onrey- | nen personen gheen ghelijck te hebben |

dat xxxij vanden roesboem ende dat velthoen dat ons leert dat | tijtlike rijckdom veel menschen te val brengt. |

dat xxxiij vanden doernen boem ende die wilde gheyt dat ons | [35] leert wi goede werken hebben beghonnen dat wi daer ten eyn |

7 xxij lees: xxiij.

8 wiruij lees: wijnruij.

9 xxij lees: xxvij.

[fol. a3v]

de toe in sellen volharden |

Dat xxxiiij van mirtus ende dat wijf dat ons leert dat wij der | goeder menschen ghebeden altoes weruen sellen. |

Dat vijf ende dertichste Vanden cederboem dat ons leert dat | [5] die heren ende prelaten haer ondersaten niet en sellen belasten |

Dat xxxvi Van twee bomen dat ons leert datmen gheen oer | del gheuen en sal sonder voersichticheyt |

Dat xxxvij Van dat meerswijn ende den ael dat ons leert dat | wij den schonen bedriechliken woorden ons viants niet ghe | [10] louen en sellen |

Dat xxxviij Van dye meermin ende den onreynen ionghelinc | dat ons leert van scoenheyt der formen des wijfs te wachten | om niet bedroghen te warden |

Dat xxxix Van ventus marinus dat ons leert dat die ghieri- | [15] ghe mensche altoes ghebreck heeft |

Dat veertichste Van vijf ionghe snoecken ende den visscher: | dat ons leert dat ionghe luden gaerne volghen sellen den raet | der ouder ende wijser luden |

Dat xli Vanden snoeck ende basiliscus dat ons leert te wach | [20] ten va nden ^10 ypocrijten: |

Dat xlij van een stoer dye totter zee ghinck. dat ons leert dat | hem niemant te seer en sal verheffen |

Dat drien ende veertichste van die prick ende cocodrillus dat | ons leert dat niemant vechten en sal teghen den onbekenden. |

[25] Dat xliiij vanden snoeck ende trincha dat ons leert dat wij an | een anders qualick varen ons spieghelen sellen. |

Dat xlv van regina dye vissche ende ydrus dat serpent dat ons | leert dat wi den bosen viant ende sinen raet van ons verdriuen sellen |

Dat xlvi vanden carper ende trimallus dat ons leert dat wij | [30] ons seluen bouen ander luden niet prisen en sellen. |

Dat xlvij van die vorsche ende die creeft dat ons leert dat wij | scuwen ende vlien sellen onureede ende onghenoecht |

Dat acht ende veertichste vanden visscher ende dat viskijn. dat |

10 va nden lees: vanden.

[fol. a4r]

ons leert dat die ondanckbaer mensche quaet voer goet gheeft |

dat xlix vanden aern mit sinen voghelen ende den leeu mit si- | nen beesten dat ons leert te wachten van valschen verraders. |

dat vijftichste van die aern die alle voghelen te capitel daghe- | [5] de dat ons leert niet onghehoersaem te sijn |

dat li vanden valck ende den wuwe: dat ons leert dat niemant | hem setten en sal teghen sijn stercker |

dat lij van die craen die inder sonnen vliegen woude dat ons | leert hoe die houaerdighe mensche hem verheffen wil bouen al |

[10] dat liij van die voghel sterla die den hase gheuanghen hadde. | dat ons leert hoe die ydel menschen dat loen hoerre goeder wer | ken verliesen |

dat liiij vanden struys voghel ende cyrurgijn dat ons leert dat | wij onse lichaem mit houuerdien nyet meer cieren en sellen dant | [15] god ghescheepen heeft |

dat lv vanden valck ende den haen dat ons leert dat een yghe- | lick mensch hem regieren sal nae sinen staet |

dat lvi vanden voghel astur ende die vogel caridius dat ons le | ert dat veel menschen vrienden sijn in voerspoet. ende nyet in | [20] weederspoet. |

dat lvij van osmarillus ende den sperwer. dat ons leert dat | wij inder noet dat minste quaet verliesen sellen. |

dat lviij van corflanchus die sijn leuen beeteren woude dat ons | leert dat veel menschen om anxt der penitencien in gheen cloes | [25] ter ghaen en willen: |

dat lix van die hoppe ende die papegay. dat ons leert dat dye | vrijheyt des willen inden mensche veel goets vermach. |

dat lx van die henne ende die duue dat ons leert dat wi ons sel | len verbliden mitten vroliken menschen ende bedroeuen mit- | [30] ten bedruckten |

dat lxi vanden haen ende den capoen. dat ons leert niet al te | ghelouen dat wij horen |

dat twee ende tsestichste Vanden voghel fasianus. ende den |

[fol. a4v]

paeu dat ons leert datmen gheen hoghen staet mit kiuen ende | vechten weruen en sal |

Dat lxiij van den rauen ende snip dat ons leert dat wi die be- | druckte menschen niet belasten noch bespotten en sellen. |

[5] Dat lxiiij Van die ransuyl ende den lewerick dat ons leert niet | te belouen dat wij niet doen en willen |

Dat lxv van dat quickstertgen ende fasianus dat ons leert ons | eygen gebreken te merken als wi ander luden berispen willen. |

Dat lxvi van die nachtegael ende dye rauen dat ons leert dat | [10] wi niet spreken en sellen daer gheen ghehoer en is |

Dat lxvij Vanden ouweuaer ende die swaluwe dat ons leert | soe wat quaet dat wij anderen luden doen dattet op ons seluen | oeck comen sal |

Dat lxviij van die voghelen pigaerdus ende alietus dat ons | [15] leert die arme ende crancke mensche wt barmherticheyt te be- | schermen: |

Dat lxix van onocrotalus ende den ezel. dat ons leert altoes | te spreken om dat wi altoes in periculen sijn |

Dat lxx van die swan ende die rauen dat ons leert dat die bo | [20] se viant altoes arbeyt onse puerheyt mit sonden te besmetten. |

Dat lxxi Van die velthen ende die huyshen dat ons leert dat | die machtighe in haer tijt des voerspoets die armen niet ver- | drucken en sellen |

Dat twe ende tseuentichte Van die quattel ende die leeuwe- | [25] rick dat ons leert dat die cleynen hem niet ghelijcken en sellen | mitten groten dat hoer vianden sijn |

Dat lxxiij vanden voghel yson dat ons leert inder ioecht ons | tot goeder wercke te voeghen |

Dat lxxiiij van dat duyckertgen dat ons leert dat wij gaerne | [30] inden arbeyt wesen sellen |

Dat vijf ende tseuentichste Van dye dijstel vinck: dat ons |

[fol. a5r]

leert dat wij den armen behoeftighen menschen oeck vanden | beesten om godes willen gheuen sellen |

Dat lxxvi vanden ouvaer ende apteker dat ons leert dat | onsuueren menschen altoes in horen stanc der sonden geren te bliuen |

[5] Dat lxxvij van die pellicaen dat ons leert altoes alleen te we- | sen inden dienste godes. |

dat lxxviij van die tortel duyf dat | ons leert reine herten onrei | ne gheselscap altoes sal pinen te scuwen. |

dat neghen ende tseuentichste van patrijse dat ons leert in ons | [10] seluen sellen gaen te sien of wij dat of dier ghelijck oeck niet en | hebben ghedaen |

dat lxxx van die aixter ende andere voghelen dat ons leert den | bedriegheliken woorden gheen gheloefs te gheuen |

dat lxxxi van die wuwe die des velthoens ionghen pleech te e- | [15] ten dat ons leert dat wij vergheuen sellen onsen euen mensche | dat hi ons misdoet |

dat lxxxij van die ransuyl die heerscappe hebben woude bouen | alle andere voghelen dat ons leert dat die tijtlike macht ondu | rich is. |

[20] dat drie ende tachtichste vanden voghelen die opter aerden le | uen ende oeck inden water dat ons leert dat die ghierighe men | sche al begheert dat hi siet |

dat lxxxiij ^11 vanden lantman ende dye bijen: dat ons leert dat | hi hier in deser tijt moet liden die hier nae wil verbliden. |

[25] dat lxxxv van die leeu die teghen den arn vacht. dat ons leert | in gheen pertien te staen. |

dat ses ende tachtichste van die leeu die sijn twee ionghen ellic | een wijf gaf dat ons leert. dat wi onse ouders onderdanich | wesen sellen |

[30] dat seuen ende tachtichste vanden voghel grijp den tijran. dat | ons leert dat wij ons tot anderen menschen alsoe bewijsen sel | len als wij willen dat si hem tot onswaert sellen bewijsen |

11 lxxxiij lees: lxxxiiij.

[fol. a5v]

Dat lxxxviij Van leopardus ende den eenhoerne dye yeghen | den draeck vochten. dat ons leert dat wij ons niet onder win | den en sellen voer een ander te strijden ofte oeck te kiuen |

Dat lxxxix Vanden elephant die sijn knien niet en bughet: | [5] dat ons leert dat die rechter niemant veroerdelen en sal na dat | hem die quade clappers boosliken aenbrenghen |

Dat xc Van satirus die een wijf genomen hadde. dat ons leert | dattat wijf horen man onderdanich wesen sal. |

Dat xci. Vanden dromedarius ende sinen loep. dat ons leert | [10] inden weghe der doechden ons maeteliken ende saetliken te re | gieren |

Dat xcij Van die leeu die een cloester tymmerden. dat ons le | ert dat eendrachticheyt prijselic is ende goet in allen staet des | leuens |

[15] Dat xciij Van onocentaurus die een casteel tymmerden. dat | ons leert dat wij ons seluen niet te seer ghelouen en sellen. |

Dat vier ende tneghentichste Vanden eenhoorn die dye oude | menschen versmaden. dat ons leert hoe dye ionghen menschen | den ouden reuerencij bewijsen sellen |

[20] Dat xcv Van een dier orix ghenoemt dat nymmermeer sieck | en wart dat ons leert dat god den mensche sieckheyt verleent | tot sijnre salicheyt: |

Dat xcvi Vanden ackerman dat ons leert dat gode bedwon | ghen dienst niet behaechlick en is. |

[25] Dat seuen ende tneghentichste Van die sceminkel die boecken | te scriuen plachDat ons leert dat wij onse gebet mit aendacht | sellen doen |

Dat xcviij Van cameleorpardus. dat ons leert gheen wraeck | opter aerde te doen. |

[30] Dat xcix Van laurus den scipman dat ons leert dat wij niet | haesten en sellen te vroech rijck of groet te warden |

Dat honderste Vanden leeu die een fel iagher was. | Dat ons leert dat wij nimmermeer niet staen en sellen nae die |

[fol. a6r]

dinghen die wij niet vercrighen en moghen. |

Dat C ende een Van traghelaphus die tymmermeester. dat | ons leert dat wij gheen quaet reat en sellen gheuen |

Dat C ende twe Van die buffel den scoemaker: dat ons leert | [5] dat wij bliuen sellen inden staet daer wij van gode in gheroe- | pen sijn |

Dat C ende drie Vanden ionghen os den cock. dat ons leert | soberheyt te houden in eten ende drincken |

Dat C ende vier Van eenen ionghen bock die alte groten goec | [10] kelaer was. dat ons leert dat onmaticheit in allen dingen quaet is |

Dat C ende vijf Vanden hase doctoer inden rechten: dat ons | leert dat dye clerken naerstelick studeren sellen om konsten te | krijghen |

Dat C ende ses Vanden hont ende die woluen. dat ons leert | [15] dat een yghelick bliuen sel in sijn stede daer hi vrij ende sonder | vreese wesen mach |

Dat honderste ende seuen Vanden wolf ende den ezel. dat ons | leert dat dye bedrieghers dickwijl vallen inden strick die si op | ander luden hadden gheset |

[20] Dat C ende acht Vanden beer ende den wolf dat ons leert dat | wij alle man ons nauste niet te kennen gheuen en sellen. |

Dat honderste ende neghen Van die wilde gheyt ende den wolf | dat ons leert dat die ghiericheyt niet versaet en mach warden |

Dat honderste ende tien Van dat eenkorengen ende squillatus | [25] dat ons leert dat ydelheyt des menschen gheleghen is meer in | doechden dan in coemsten |

Dat C ende elf van dat paert ende den beer dat ons leert dat | veel menschen ondancbaer sijn |

Dat C ende twalef Vanden ezel ende den osse dat ons leert dat | [30] tet beeter is in dwanck bi huys te bliuen. dan achter lande in | armoede te lopen |

Dat C ende dertien Van den bock ende dat weder ofte den ram | dat ons leert dat alleen te wesen altoes niet goet en is |

Dat honderste ende veertien Van panthera ende dat verken: |

[fol. a6v]

dat ons leert dat quade ghewoente niet goet en is te laten. |

Dat C ende vijftien Van die velt eesel ende dat wilde verken | dat ons leert dat wij niet voer waer segghen en sellen des wij | niet seker en sijn |

[5] Dat C ende sestien Van salamandra ende ydrus dat serpent. | dat ons leert hoe wij ons wachten sellen voer dye becoringhe | des bosen viants |

dat C ende seuentien van dye scheminckel ende taxus dat ons | leert dat wij merken ende sien sellen wien dat wij enich dinck | [10] gheuen ofte lenen |

dat C ende achtien Van die muys ende die catte. dat ons leert | dat dye ghene dye twiste ende onureede onder den menschen | maecken van gode ghehaettet sijn |

dat C ende neghentien Van vijf lammerkijns ende den wolf | [15] dat ons leert hoe die ionghe menschen altoes gaerne volghen | sellen der ouder luden raet. |

dat C ende twintich Van veel beesten die bi een vergadert wa | ren. dat ons leert dat wi ons niet verbliden en sellen als onse | vianden vernedert sijn ende dat wise oec dan niet oueruallen sellen |

[20] dat C ende xxi Vanden cuyssen man die vant onreyn wijf be- | droghen wort. dat ons leert dat die scoenheyt des wijfs doot | slaet die siel der mannen |

dat C ende xxij Vanden leuendighe mensche ende die doot. dat | ons leert dat wi niet sekers en hebben dan die doot |