Alle de brieven. Deel 9: 1692-1694

[p. 356]

Brief No. 133 [79]
24 Februari 1694

Gericht aan: de Royal Society.

Manuscript: Het manuscript en de tekeningen zijn niet teruggevonden.

Gepubliceerd in:

A. van Leeuwenhoek 1694: Vierde Vervolg Der Brieven..., blz. 620-631, 5 figuren (Delft: H. van Kroonevelt). - Nederlandse tekst [A].

A. van Leeuwenhoek 1695: Arcana Naturae Detecta, blz. 409-416, 5 figuren (Delphis Batavorum: H. a Krooneveld). - Latijnse vertaling.

A. à Leeuwenhoek 1722: Opera Omnia, Seu Arcana Naturae... Editio Novissima..., blz. 373-380, 5 figuren (Lugduni Batavorum: J.A. Langerak). - Latijnse vertaling [C].

N. Hartsoeker 1730: Extrait Critique des Lettres de feu M. Leeuwenhoek, in Cours de Physique..., blz. 32 (La Haye). - Frans excerpt.

S. Hoole 1807: The select Works of Anthony van Leeuwenhoek..., Dl. 2, blz. 242-248, 5 figuren (London). - Engelse vertaling.

A.J.J. Vandevelde 1922: De Brieven 76 tot 107 van Antoni van Leeuwenhoek..., in Versl. en Meded. Kon. Vlaamsche Acad., Jrg. 1922, blz. 1098. - Nederlands excerpt.

Korte inhoud:

Proeven met vast phosphor.

Figuren:

De 5 gegraveerde figuren zijn bijeengebracht op één plaat.

Opmerking:

De hier afgedrukte tekst is gebaseerd op [A].

[p. 357]

Letter No. 133 [79]
24th February, 1694

Addressed to: the Royal Society.

Manuscript: The manuscript and the drawings have not been traced.

Published in:

A. van Leeuwenhoek 1694: Vierde Vervolg Der Brieven..., pp. 620-631, 5 figures (Delft: H. van Kroonevelt). - Dutch text [A].

A. van Leeuwenhoek 1695: Arcana Naturae Detecta, pp. 409-416, 5 figures (Delphis Batavorum: H. a Krooneveld). - Latin translation.

A. à Leeuwenhoek 1722: Opera Omnia, Seu Arcana Naturae... Editio Novissima..., pp. 373-380, 5 figures (Lugduni Batavorum: J.A. Langerak). - Latin translation [C].

N. Hartsoeker 1730: Extrait Critique des Lettres de feu M. Leeuwenhoek, in Cours de Physique..., p. 32 (La Haye). - French abstract.

S. Hoole 1807: The select Works of Anthony van Leeuwenhoek..., Vol. 2, pp. 242-248, 5 figures (London). - English translation.

A.J.J. Vandevelde 1922: De Brieven 76 tot 107 van Antoni van Leeuwenhoek..., in Versl. en Meded. Kon. Vlaamsche Acad., 1922, p. 1098. - Dutch abstract.

Summary:

Experiments with solid phosphorus.

Figures:

The five engraved figures have been grouped in one plate.

Remark:

The text as printed here is based on [A].

[p. 358]

Delft in Holland, den 24. February. 1694.

HOOG EDELE HEEREN.

⁺Ontrent drie jaren geleden, komt by my seker Hoogduyts Heer, die tot my zeyde dat¹⁾ Doctor Midicinae was, en dat zoo uyt Engelant quam, deze dede my de gebiedenis²⁾ van verscheyden Heeren uyt London; na dat den zelven eenige tijd by my geweest hadde, bragt hy voor den dag, een kleyn Flesje met water, waar in onder op de gront lagen, eenige weynige stukjens witagtige stoffe, verbeeldende in 't bloote oog wit was³⁾, dat een weynig na den geele was hellende⁴⁾.

Hy nam een stukje van die stoffe uyt het water en trok of schreef daar mede eenige letters zoo groot ontrent als een lit van een vinger op een klat papier, en al hoe wel men met het bloote oog gans niet⁵⁾ op het papier en konde bekennen, nogtans vertoonden alle de getrokkene letters wanneer wy met het zelvige in een duystere plaats gingen, even als of het papier stond en brande⁶⁾ ter plaatse daar hy met de gezeyde stoffe het papier hadde aangeraakt: dog dese brand was zeer bleek, ofte bleyk⁷⁾. Wanneer ik dit papier eenige uuren daar na in 't donker nog bezag, zoo waren de letters helder ligt⁸⁾.

+ Beschrijving van enkele eigenschappen van fosfor.

1) dat, dat hij.

2) gebiedenis, beleefde groet.

3) verbeeldende... wit was, er uitziende als witte was.

4) een weynig na den geele was hellende, naar een gele kleur zweemde.
Uit de beschrijving en de hierna verhaalde proeven blijkt, dat de stoffe het witte fosfor (P₄) geweest is. Fosfor wordt ook tegenwoordig nog bewaard onder water, omdat het, blootgesteld aan de lucht, langzaam oxydeert tot het nevelvormende fosforpentoxyde (P₂O₅).
Fosfor werd kort voor 1675 ontdekt door de Hamburgse chemicus Hennig Brand, die het geheim van de bereiding verkocht aan de Duitse arts Johann Daniel Kraft. Mogelijk is het dezelfde Kraft, die L. ontrent drie jaren geleden (omstreeks 1691) bezocht en hem enkele proeven met fosfor demonstreerde (zie ook Biogr. Reg.). In ieder geval maakte Kraft al in 1677 fosfor bekend aan Robert Boyle, die naar aanleiding daarvan proeven met een suspensie van fosfor publiceerde in The Aerial Noctiluca (London, 1680) en proeven met vast fosfor in New Experiments, and Observations, Made upon the Icy Noctiluca (London, 1681/2). Beide publicaties vormen de meest volledige studies over dit onderwerp in de 17de eeuw. Zij werden later opnieuw uitgegeven door Thomas Birch in The Works of the Honourable Robert Boyle (London, 1744), Dl. 4, blz. 19-37 (Aerial Noctiluca) en blz. 70-89 (Icy Noctiluca).
(J.R. Partington 1961: A History of Chemistry (London), Dl. 2, blz. 371-374 en 542-545; J.F. Fulton 1961 (ed. 2): A Bibliography of the Honourable Robert Boyle (Oxford), blz. 95-98 en 143-145).

5) niet, niets.

6) Het woord vertoonden is in het zinsgedeelte nogtans... brande op ongewone wijze gebruikt. Het betekent hier blijkbaar ‘waren te zien’. C heeft een iets andere formulering, nl. tamen omnes illae literae... in charta ardere videbantur.
stond en brande, in brand stond.

7) dese brand, deze gloed.
bleyk, hld. dialektvorm van bleek, door L. als synoniem vermeld. De reden daarvan is niet duidelijk.

8) Het hier beschreven lichtverschijnsel (luminescentie) treedt waarschijnlijk op bij de oxydatie van het vaste, roodbruine P₄O tot het nevelvormende P₂O₃, een hypothetische tussenfase van de reactie: 2 P₄ + O₂ → 2 P₄O + 5 O₂ → 4 P₂O₃ + 4 O₂ → 4 P₂O₅. [Spr. en Boo.]

[p. 359]

Delft in Holland, the 24th February 1694.

VERY NOBLE SIRS,

⁺About three years ago, there came to me a certain High German Gentleman, who said to me that he was a Doctor Medicinae, and that he had just come from England; he gave me the respectful greetings from several Gentlemen from London. After he had been with me for some time, he produced a Vial with water, on the bottom of which there lay some few tiny pieces of a whitish substance, appearing to the naked eye like white wax, slightly tending towards yellow¹⁾.

He took a little bit of that substance out of the water, and drew or wrote therewith a few letters about the size of a joint of a finger on scribbling-paper, and although with the naked eye one could not perceive anything at all on the paper, nevertheless, when we went with the paper to a dark place, all the drawn letters appeared as if the paper were burning in the places where he had touched it with the said substance: but this glow was very pale²⁾. When I looked at this paper again a few hours afterwards in the dark, the letters were brightly luminous³⁾.

+ Description of some properties of phosphorus.

1) From the description and the experiments reported hereinafter it appears that the substance was white or ‘yellow’ phosphorus (P₄). Even today phosphorus is always kept under water because, when exposed to the air, it slowly oxidizes to the fume-forming phosphorus pentoxide (P₂O₅).
Phosphorus was discovered shortly before 1675 by the Hamburg chemist Hennig Brand, who sold the secret of its preparation to the German physician Johann Daniel Kraft. This may have been the same Kraft who visited L. about three years ago (around 1691) and demonstrated some experiments with phosphorus in front of him (see also Biogr. Reg.). At all events Kraft as early as 1677 communicated the existence of phosphorus to Robert Boyle, who in connection with this published experiments with a suspension of phosphorus in The Aerial Noctiluca (London, 1680) and experiments with solid phosphorus in New Experiments, and Observations, Made upon the Icy Noctiluca (London, 1681/2). These two publications form the most complete studies of the seventeenth century on the subject. They were republished later by Thomas Birch in The Works of the Honourable Robert Boyle (1744), Vol. 4, pp. 19-37 (Aerial Noctiluca) and pp. 70-89 (Icy Noctiluca) (J.R. Partington 1961: A History of Chemistry, Vol. 2, pp. 371-374 and 542-545; J.F. Fulton 1961 (ed. 2): A Bibliography of the Honourable Robert Boyle, pp. 95-98 and 143-145).

2) The Dutch text reads literally: but this glow was very pale (bleek) or pale (bleyk). Bleyk is a dialect form, used in the province of Holland, of bleek; it is mentioned by L. as a synonym. The reason of it is not clear.

3) The luminous phenomenon here described (luminescence) probably occurs when the solid, reddish brown P₄O is oxidized to the fume-forming P₂O₃, a hypothetical intermediate phase of the reaction: 2 P₄ + O₂ → 2 P₄O + 5 O₂ → 4 P₂O₃ + 4 O₂ → 4 P₂O₅. [Spr. and Boo.]

[p. 360]

Vorders nam hy een kleyn stukje van die stoffe, en leyde het tusschen graeuw papier, en hy vreef zes â. agt maal gins en weer⁹⁾ zeer schielyk met een stokje of yet anders, op het papier, ter plaatse waar onder die stoffe lag, en ik zag met verwondering, dat het papier in dit vrijven, in een starke brand vloog¹⁰⁾.

Deze verhaalde stoffe zeyde hy Doctor dat uyt oude Pis gedisteleert wierd¹¹⁾, en dat die niet goet te houden was, of zy most onder water leggen¹²⁾. Den zelven vereerde¹³⁾ my een kleyn stukje, daar van ontrent nog een groote spelde hooft groote, onder my is berustende, en hebbe tot drie destincte reysen¹⁴⁾ het hier vooren verhaalde in 't werk gestelt, en altijts niet alleen, de verhaalde uyt komst gehad, maar ook gesien, dat de getrokke letters, als ik die zoo na aan het vuyr bragt, dat het papier warm werd, dat dan het papier al waar de letters getrokken waren, in brant vloog, en de brant aanstonts zig verder verspreyde¹⁰⁾.

Dien Heer versogt verder een schoon glas met water, dit bekomen hebbende nam hy een tweede Flesje gevult met een helder nat, en goot uyt dat Flesje, een weynig nat in het glas met water, als wanneer¹⁵⁾ eenig rook, en ook een zeer flaeuw ligt, van het water afging¹⁶⁾.

Zeker persoon van mijn kennis die buytens Lant is, zent my met de Post een kleyn Flesje met water, al waar in was ontrent een halve ert groote stoffe¹⁷⁾,

9) gins en weer, heen en weer.

10) Door verwarming wordt de reactiesnelheid tussen fosfor en zuurstof vergroot. De warmte, die bij deze versnelde reactie vrijkomt, is groot genoeg om papier te doen ontbranden.
Nevels van P₂O₃ en P₂O₅ ontwijken, terwijl er een roestbruine stof (waarschijnlijk P₄O) overblijft. [Spr. en Boo.]

11) Het geheim van de fosforbereiding, dat Kraft had gekocht van de ontdekker Brand, werd onafhankelijk van hem nogmaals ontdekt door Johann Kunckel in 1676 en door Robert Boyle in 1680, maar aan de laatste komt de prioriteit toe van de publicatie van de bereidingswijze in The Aerial Noctiluca (The Works of the Honourable Robert Boyle (London, 1744), Dl. 4, blz. 35-37). Deze bereidingswijze wordt als volgt omschreven:
De urine werd verdampt totdat deze bijna droog was. Er bleef een vast, zwart residu achter. Dit residu werd enkele maanden bewaard; er had dan rotting plaats. Vervolgens werd het eerst zacht verhit, daarna sterk verhit met de dubbele gewichtshoeveelheid zand. Het fosfor destilleerde over en werd onder water opgevangen.
Chemisch vond het volgende plaats:

2 {Ca3(PO4)2	→	3 CaO + P2O5}
2 P2O5 + 10 C	→	10 CO + P4
6 CaO + 6 SiO2	→	6 CaSiO3
-----	-----	-----
2 Ca3(PO4)2 + 10 C + 6 SiO2	→	6 CaSiO3 + 10 CO + P4

(M.E. Weeks 1956 (ed. 6): Discovery of the Elements (Easton), blz. 112). [Spr. en Boo.]

12) Zie aant. 4 van deze brief.

13) vereerde, gaf ten geschenke.

14) drie destincte reysen, drie verschillende keren.

10) Door verwarming wordt de reactiesnelheid tussen fosfor en zuurstof vergroot. De warmte, die bij deze versnelde reactie vrijkomt, is groot genoeg om papier te doen ontbranden.
Nevels van P₂O₃ en P₂O₅ ontwijken, terwijl er een roestbruine stof (waarschijnlijk P₄O) overblijft. [Spr. en Boo.]

15) als wanneer, op welk ogenblik.

16) Het helder nat uit het tweede Flesje was naar alle waarschijnlijkheid water, waarin fosfor was bewaard. In dit water bevonden zich minuscule fosfordeeltjes, die door de opgeloste zuurstof geoxydeerd werden, waarbij luminescentie optrad. De rook is een nevel van P₂O₃, het eindproduct van de oxydatie (zie ook aant. 8 van deze brief). [Spr. en Boo.]

17) Een stukje fosfor ter grootte van een halve erwt komt overeen met ongeveer 200 mg P₄.

[p. 361]

He furthermore took a tiny piece of that substance and put it between gray paper, and he rubbed six or eight times very quickly to and fro on the paper with a little stick or something else in the place under which that substance lay, and I saw to my astonishment that the paper, during this rubbing, caught fire very strongly⁴⁾.

He, the Doctor, said that this aforesaid substance had been distilled from old Piss⁵⁾, and that it could not be kept in good condition unless it lay under water⁶⁾. He presented me with a tiny piece, of which an amount about the size of a large pin-head is still in my possession, and up to three times I acted as described heretofore, and invariably I not only obtained the result described, but I also saw that when I brought the drawn letters so close to the fire that the paper became hot, the paper began to burn in the places where the letters had been drawn, and the combustion at once spread further⁴⁾.

This Gentleman also asked for a clean glass with water in it; having received this, he took a second Vial, filled with a clear fluid, and poured out of that Vial a small amount of fluid into the glass with the water, upon which some smoke, and also a very faint light, came from the water⁷⁾.

A certain person of my acquaintance, who is out of the Country, sent me by Post a Vial with water, in which there was a substance about the size of half

4) Heating increases the rate of the reaction between yellow phosphorus and oxygen. The heat liberated during this accelerated reaction is sufficient to kindle paper.
Fumes of P₂O₃ and P₂O₅ escape, while a rust-brown substance (probably P₄O) is left behind. [Spr. and Boo.]

5) The secret of the preparation of phosphorus, which Kraft had bought from its discoverer Brand, was discovered once more independently by Johann Kunckel in 1676 and by Robert Boyle in 1680, but it is to the latter that the priority of the publication of the process in The Aerial Noctiluca is due (The Works of the Honourable Robert Boyle (1744), Vol. 4, pp. 35-37). This process is described as follows:
Urine was evaporated until it was almost dry. A solid black residue was left. This redisue was kept for some months and putrefaction then took place. Subsequently this substance was first heated gently, then strongly with twice the quantity of sand by weight. The phosphorus distilled over and was collected under water.
In conventional chemical terms the following reactions may be said to have taken place:

2 {Ca3(PO4)2	→	3 CaO + P2O5}
2 P2O5 + 10 C	→	10 CO + P4
6 CaO + 6 SiO2	→	6 CaSiO3
-----	-----	-----
2 Ca3(PO4)2 + 10 C + 6 SiO2	→	6 CaSiO3 + 10 CO + P4

(M.E. Weeks 1956 (ed. 6): Discovery of the Elements, p. 112). [Spr. and Boo.]

6) See note 1 to this letter.

4) Heating increases the rate of the reaction between yellow phosphorus and oxygen. The heat liberated during this accelerated reaction is sufficient to kindle paper.
Fumes of P₂O₃ and P₂O₅ escape, while a rust-brown substance (probably P₄O) is left behind. [Spr. and Boo.]

7) The clear fluid from the second Vial in all probability was water in which phosphorus had been kept. This water contained minute particles of phosphorus, which were oxidized by the dissolved oxygen, upon which luminescence occurred. The smoke is a fume of P₂O₅, the final product of the oxidation (see also note 3 to this letter). [Spr. and Boo.]

[p. 362]

dat hy zeyt berg werk¹⁸⁾ te zyn, en noemt het ligt der nature¹⁹⁾, dit was zeker Heer Chimicus in die stad, al waar hy doen was, mede gedeelt, met by voeginge, dat het die Heer, van wien hy dat hadde ontfangen, mede was vereert¹³⁾, en dat ik de helft hadde van die vereerde stoffe, en dat hy gesien hadde dat dien Heer de stoffe uyt het water nemende, en in de hand leggende, van alle kanten een damp wasem, of rook van sig stiet, en dus²⁰⁾ de hand een weynig onder een tafel-kleet in 't duyster houdende, ligte, en vuyrde die stoffe als eenig verrot hout enz:

Deze stoffe en hadde ik niet bekomen, of ik oordeelde dat het van die stoffe was, die hier vooren hebbe geseyt, die ik²¹⁾ van de Hoogduytse^a) Heer hadde ontfangen. Want als ik die met het bloote oog beschoude, ende der zelviger uytwerkinge te proeve stelde, zoo waren dezelvige malkanderen zoo gelyk, als of die van een stuk waren afgebrooken geweest; ik hebbe als doen, de stoffe na mijn vermogen geexamineert, ende de aantekeningen die ik daar van gehouden hebbe zyn deze.

⁺Ik hebbe de stoffe met het water uyt gegooten, en een stukje zoo groot als een spelde hooft van het zelvige zoo als het onder water lag, daar van afgesneden, na dat ik al vooren een glaasje tot mijne observatien dienstig daar toe bereyt hadde. Dit stukje stof op het glaasje leggende, bragt ik aanstonts voor het vergroot glas, en zag dat rondom het zelvige lag, een weynig vogtigheyt, ende dat de stoffe my als een duyster lighaam voor quam, alleen met dit onderscheyt, dat my op twee byzondere²²⁾ plaasjens kleyne ligjens²³⁾ voor quamen, en zag²⁴⁾ te gelyk, dat een groot getal van deeltgens die ik oordeelde

18) berg werk, delfstof.

19) noemt, dat hij noemt.
De uitdrukking ligt der nature is een vertaling van het Latijnse ‘natura lucis’. Als synoniem gebruikte men toen ook het Griekse woord ‘phosphoros’, lichtdrager. Beide uitdrukkingen waren verzamelnamen voor verschillende luminescerende stoffen, zoals de steen van Bologna (bariumsulfide), het fosfor van Balduin (calciumnitraat), vloeispaat (calciumfluoride) en het fosfor van Brand (P₄).
Reeds in 1676 maakte Elsholtz in De phosphoris quatuor observatio (Berlino) een onderscheid tussen de lichtverschijnselen van de steen van Bologna, het fosfor van Balduin en de vloeispaat enerzijds en het lichten van het fosfor van Brand anderzijds. Men zag in, dat de eerste slechts licht uitstraalden, nadat zij belicht waren, terwijl fosfor zonder belichting in het donker lichtte.
In de 17de en 18de eeuwen besteedde de Royal Society veel aandacht aan de verschillende ‘phosphori’ in haar vergaderingen en in de Philosophical Transactions, zonder de aard en de oorsprong van de lichtverschijnselen te kunnen oplossen.
(T. Birch 1757: The History of the Royal Society of London (London), Dl. 2, blz. 393; Dl. 3, blz. 77, 328-329, 393, 475, 485; Dl. 4, blz. 55-56, 61, 110, 114, 125; P.H. Maty 1787: A General Index to the Philosophical Transactions (London), blz. 70, 274, 380; J.R. Partington 1961: A History of Chemistry (London-New York), Dl. 2, blz. 334-340, 372).

13) vereerde, gaf ten geschenke.

20) dus, zo, nl. met het fosfor op de hand.

21) die hier vooren hebbe geseyt, die ik, waarvan ik hierboven heb gezegd, dat ik ze.

a) A: Hoogduyse

+ Waarnemingen aan vast fosfor op een glasplaatje.

22) byzondere, verschillende.

23) Uit de beschrijving volgt, dat L. hier opvallend licht gebruikte als bij een modern microscoop, waardoor het naar zijn oog gewende vlak van het stukje fosfor relatief duister was; juist op dat duistere vlak kon hij luminescentie waarnemen. Als zijn lichtbron zich tussen het fosfor en zijn vergrootglas bevonden zou hebben, had hij door overbelichting van dat vlak geen luminescentie kunnen waarnemen.

24) zag, ik zag.

[p. 363]

a pea⁸⁾, which he states to be a mineral and which he calls the light of nature⁹⁾; this had been communicated to a certain Chemist in that city where he then was; he added that it had also been presented to that Gentleman from whom he had received it, and that I had one half of that presented substance, and that he had seen that when that Gentleman took the substance out of the water, and put it in his hand, it exhaled on all sides a fume, vapour, or smoke, and when he held the hand a little under a table-cover in the dark, that substance lit up and burned like some rotten wood, etc.

No sooner had I received this substance but I judged that it was the same kind of substance which I said heretofore I had received from the High German Gentleman. For when I examined it with the naked eye, and put its action to the test, they were as similar to each other as if they had been broken off one and the same piece; I then examined the substance to the best of my ability, and the notes which I made about it are as follows.

⁺I poured out the substance with the water, and cut off a tiny piece the size of a pin-head from it as it was lying under the water, after having previously prepared for the purpose a slide, serviceable for my observations. After putting this tiny piece of the substance on the glass, I at once brought it before the magnifying glass, and I saw that around the same there lay some moisture and that the substance appeared to me like a dark object, only with this difference that, in two different places, tiny lights¹⁰⁾ became visible to me, and I saw at

8) A piece of phosphorus the size of half a pea corresponds to about 200 mg of P₄.

9) The expression light of nature is a translation of the Latin lumen naturale. The Greek word phosphoros (light-bearer) was used as a synonym. Both terms were collective names for various luminescent substances, such as the Bologna stone (barium sulphide), Balduin's phosphorus (calcium nitrate), fluorspar (calcium fluoride), and Brand's phosphorus (P₄).
Already in 1676 Elsholtz in De phosphoris quatuor observatio (Berlino) differentiated between the luminous phenomena of the Bologna stone, Balduin's phosphorus, and fluorspar on the one hand and the luminescence of Brand's phosphorus on the other hand. It was realized that the former only emitted light after they had been illuminated, whilst phosphorus emitted light in the dark, without being illuminated.
In the seventeenth and eighteenth centuries the Royal Society devoted a good deal of attention to the various phosphori at their meetings and in the Philosophical Transactions, but they were unable to ascertain the nature and the origin of the luminous phenomena (T. Birch 1757: The History of the Royal Society of London, Vol. 2, p. 393; Vol. 3, pp. 77, 328-329, 393, 475, 485; Vol. 4, pp. 55-56, 61, 110, 114, 125; P.H. Maty 1787: A General Index to the Philosophical Transactions, pp. 70, 274, 380; J.R. Partington 1961: A History of Chemistry, Vol. 2, pp. 334-340, 372).

+ Observations on solid phosphorus on a glass slide.

10) From the description it is clear that L. here used transverse light as in a modern microscope, in consequence of which the surface of the piece of phosphorus turned towards his eye was relatively dark; it was precisely against this dark background that he could observe luminescence. If his source of light had been between the phosphorus and his magnifying glass, he would not have been able to observe luminescence, owing to over-exposure of that surface.

[p. 364]

bolletgens te zyn, seer snel door malkanderen bewogen wierden, welke bolletgens op twee byzondere plaatsen van de stoffe te samen quamen, als wanneer²⁵⁾ die als van de stoffe wierden afgedreven, en na dat die bolletgens 5 à 6. hairbreeten²⁶⁾ van het lighaam, waar uyt zy quamen, waren verhuyst²⁷⁾, zoo raakten die uyt het gesigt²⁸⁾. Alle deze bolletgens, was die stoffe, die wy in ons bloote oog rook zouden noemen; kort daar aan²⁹⁾ vertoonden haar verscheyde zeer kleyne ligjens in het stukje stoffe, die van tijd tot tijd³⁰⁾, zoo veel toe namen, dat het my door het vergroot glas te beschouwen toe scheen, als of wy een beglomme turf kool vuyrs³¹⁾ zagen, die zoo hier als daar met een weynig as bedekt was.

Dog het geene waar over ik verstelt stond, dat was, dat de meeste stoffe die wy rook noemen, niet in de lugt verspreyde, of om hoog wierde op gedreven, gelyk wy gemeenelyk de rook sien op gaan, maar op het glas neder daalde, ja zoodanig, dat 'er om de zoo genaamde ligt der natuere, niet alleen meerder vogtigheyt was, als daar te vooren, maar een halve duym breet³²⁾ van de stoffe, lag een zeer klare heldere vogt, bestaande uyt rondagtige kleyne deeltgens, als ook eenige die grooter waren, en dat in zoo een groote menigte, dat het verwonderens waardig was, en veele van de zelvige verbeelden³³⁾ wel water, andere weder een olyagtige stoffe³⁴⁾.

Na dat deze stoffe een gantsche nagt hadde gestaan, beschoude ik die des mergens weder, en doen zag ik, dat de in 't oog waterige vogt, nog meerder was toe genomen, en daar benevens zag ik dat de kleyne bolletgens, die van de stoffe afging, anders rook geseyt, nog van de stoffe wierden afgedreven.

Ik bragt de stoffe in een duystere plaats, om te sien, of dezelvige nog eenig ligt van sig zoude geven, gelyk ik des avonts te vooren gesien hadde: dog ik en konde geen ligt bekennen.

25) als wanneer... afgedreven, en dan werden die als het ware van de stof afgedreven.
Dit is een merkwaardige waarneming van L., die nader uiteengezet zal worden in aant. 57 op blz. 368.

26) In de regel geeft L. nauwkeurig aan, welke haarsoort hij bedoelt. Waarschijnlijk is hier sprake van een hoofdhaar, 60-80 µ dik.

27) waren verhuyst, zich hadden verplaatst.

28) L. bedoelt hier, dat de bolletgens uit het gebied van de scherptediepte van het vergrootglas raakten. [Bre.]

29) kort daar aan, kort daarop.

30) van tijd tot tijd, langzaamaan, geleidelijk.

31) een beglomme turf kool vuyrs, een stuk gloeiende turf.

32) een halve duym breet, ca. 13 mm.

33) verbeelden, zien er uit als.

34) De waarnemingen in deze en de voorgaande alinea zijn gemakkelijk na te volgen met een stukje fosfor op een horizontaal liggend object-glas onder een microscoop met een vergroting van 25 × of 50 ×. De bolletgens zijn dan deeltjes van P₂O₅ met water (P₂O₅ is zeer hygroscopisch!), die de door L. beschreven rook vormen en die aanmerkelijk zwaarder zijn dan die van lucht. Deze rook stijgt dus niet op, maar daalt. Merkwaardig is, dat L. nergens in deze brief de penetrante reuk van de rook van fosfor vermeldt.
De deeltjes van P₂O₅ met water vormen, neergedaald op het glas, een hydraat, dat tenslotte waarschijnlijk overgaat in het ‘glazige’ meta-fosforzuur (HPO₃), door L. de rondagtige kleyne deeltgens genoemd: [Spr. en Boo.]

[p. 365]

the same time that a great many particles, which I judged to be globules, were being moved about very rapidly, these globules came together in two different places in the substance, and then they were as it were expelled from the substance¹¹⁾, and after these globules had moved 5 or 6 hairs' breadths¹²⁾ from the object from which they had come, they got out of sight¹³⁾. All these globules consisted of that substance which, viewed by the naked eye, we should call smoke; shortly after this, several very tiny lights appeared in the little piece of substance, which gradually increased so much that it seemed to me, looking through the magnifying glass, as if we saw a lump of glowing peat, which was covered here and there with some ash.

But what I was astonished about was that most of the substance which we call smoke did not spread in the air, or was driven upwards, as we commonly see smoke going up, but now sank down on to the glass; nay, in such a way that, around the so-called light of nature, there was not only more moisture than there had been before, but at half an inch's distance¹⁴⁾ from the substance there lay a very clear and transparent fluid, consisting of tiny roundish particles as well as some which were bigger, and this in such great numbers that it was surprising, and many of them looked like water; others again like an oily substance¹⁵⁾.

After this substance had stood for a whole night, I examined it again in the morning, and I then saw that the moisture apparently resembling water had increased still more, and in addition I saw that the tiny globules which emerged from the substance, otherwise called smoke, were still being expelled from the substance.

I took the substance to a dark place, in order to see whether it would emit any light, as I had seen the previous evening: but I could not perceive any light.

11) This is a curious observation of L.'s, which will be explained more fully in note 23 on p. 369.

12) As a rule L. indicates accurately what kind of hair he is referring to. In this case the reference is probably to a thickness of 60-80 µ and to a hair off his head.

13) L. here means to say that the globules got out of the depth of field of the magnifying glass. [Bre.]

14) half an inch, about 13 mm.

15) The observations in this paragraph and the preceding one can easily be reproduced with a piece of phosphorus on a horizontal object glass under a microscope with a magnification of 25 or 50 times. The globules are then particles of P₂O₅ with water (P₂O₅ is highly hygroscopic!), which form the smoke described by L. and which are considerably heavier than those of air. This smoke therefore does not ascend but descends. It is curious that L. does not mention the penetrating odour of the smoke of phosphorus anywhere in this letter.
The particles of P₂O₅ with water, when they have descended on the glass, form a hydrate, which finally is probably transformed into the ‘vitreous’ phosphoric acid (HPO₃), called the tiny roundish particles by L.: [Spr. and Boo.]

[p. 366]

Na dat de stoffe ontrent vier-en-twintig uuren in de lugt op mijn Comptoir³⁵⁾ hadde gestaan, ondersogt ik die weder, dog ik en konde geen afdrijvende stoffe gewaar werden, waar op ik een kaars ontstak, en benam het dag ligt³⁶⁾, om dus nog scharper te mogen³⁷⁾ sien, als wanneer³⁸⁾ ik de afdrijvende bolletgens gewaar wierde, dat ik my inbeelde³⁹⁾, meest veroorsaakt wiert, door de warmte van de kaars, want ik vernam⁴⁰⁾ dat van eenige uyt gevloeyde stoffe, de vogt was weg gewasemt, ende dat eenige Zout deeltgens in irreguliere figuurtgens waren te samen gestremt⁴¹⁾.

⁺Wijders stelde ik my een glaasje toe⁴²⁾, daar nooyt eenige vogt hadde in geweest, en ik nam de helft van de zoo genoemde stoffe⁴³⁾,^a) ligt der nature, uyt het water, en wentelde het zelvige rondomme over een klat papier, met die insigte⁴⁴⁾, op dat alle het water, dat aan de stoffe mogte sitten, tot het papier zoude over gaan. De stoffe dus gedroogt hebbende, dede ik het zelve in 't glaasje, om dan het glaasje door het vuyr te sluyten, en dat met die omsigtigheyt, dat het glas al was kout geworden, uyt gesondert een kleyn dun deeltge van het glas, dat ik op het laast met het houden in de vlam van een kaars toe sloot⁴⁵⁾.

Dus het glas geslooten hebbende, ging ik de stoffe observeren, en zag mede een onbedenkelijk⁴⁶⁾ groot getal van bolletgens, die van de stoffe af gingen, en als een damp ofte rook om de stoffe verwekten, die ook om de stoffe weder te samen stremden⁴⁷⁾, soodanig, dat ik eenige uure daar na, door al de waterige of olyagtige vogt, de afgedrevene bolletgens niet meer konde bekennen, waar op ik door starke beweginge, het stukje zoo genoemde ligt der nature, in het glas verplaatsten, ende als doen observerende, zag ik weder de afdrijvende bolletgens in zoo een menigte als voor desen, die ook na verloop van drie uuren zoo veel vogtige stoffe om het ligt der nature hadden gemaakt, dat my het gesigt van de uyt drijvende bolletgens weder belet wierde³⁴⁾.

Ik bragt het glaasje waar in de stoffe beslooten was, by een weynig warmte van de kaars, en zoo aanstonts voor het vergroot glas, en zag als doen, dat niet alleen uyt de stoffe een groote menigte van kleyne bolletgens wierde gedreven, maar ook, dat uyt de vogtige afgedrevene stoffe mede een groote meenigte van bolletgens wierden gedreven, en dat op eenige plaatsen de vogtige stoffe door

35) Zie voor de inrichting van een 17de-eeuws Comptoir Brief 26 [18], van 9 oktober 1676, Alle de Brieven, Dl. 2, blz. 78, aant. 38.

36) benam, sloot af; C: omnemque solis lucem exclusi.

37) mogen, kunnen.

38) als wanneer, en toen (werd ik gewaar).

39) dat ik my inbeelde, hetgeen (nl. het afdrijven), naar ik meen.

40) vernam, nam waar, zag.

41) te samen gestremt, samengegroeid, uitgekristalliseerd; C: concrevisse.
Bij verwarming kristalliseert P₂O₅ als een witte vaste stof uit. [Spr. en Boo.]

+ Waarnemingen aan vast fosfor in een afgesloten ruimte.

42) stelde... toe, bracht, maakte in gereedheid.

43) de helft van de zoo genoemde stoffe is ongeveer 100 mg P₄ (vgl. aant. 17 van deze brief).

a) A: stoste

44) met die insigte, met de bedoeling.

45) L. gebruikte dus een dichtgesmolten glazen buisje.

46) onbedenkelijk, ondenkbaar.

47) te samen stremden, zich verdichtten.

34) De waarnemingen in deze en de voorgaande alinea zijn gemakkelijk na te volgen met een stukje fosfor op een horizontaal liggend object-glas onder een microscoop met een vergroting van 25 × of 50 ×. De bolletgens zijn dan deeltjes van P₂O₅ met water (P₂O₅ is zeer hygroscopisch!), die de door L. beschreven rook vormen en die aanmerkelijk zwaarder zijn dan die van lucht. Deze rook stijgt dus niet op, maar daalt. Merkwaardig is, dat L. nergens in deze brief de penetrante reuk van de rook van fosfor vermeldt.
De deeltjes van P₂O₅ met water vormen, neergedaald op het glas, een hydraat, dat tenslotte waarschijnlijk overgaat in het ‘glazige’ meta-fosforzuur (HPO₃), door L. de rondagtige kleyne deeltgens genoemd: [Spr. en Boo.]

[p. 367]

After the substance had been standing in the air for about twenty-four hours in my Study¹⁶⁾, I examined it again, but I could not see any substance drifting away, then I lit a candle and shut out the daylight, in order that I might thus see even more clearly, and then I perceived the drifting globules, which I believe was largely caused by the heat of the candle, for I noticed that the moisture had evaporated from some substance that had run, and that some Salt particles had coagulated to irregular little figures¹⁷⁾.

⁺Furthermore I prepared a little glass tube in which there had never been any moisture, and I took half of the so-called substance¹⁸⁾, light of nature, out of the water, and I turned it round and round over scribbling-paper, in order that all the water that should adhere to the substance might be absorbed by the paper. Having thus dried the substance, I put it in the glass, and then sealed the glass by means of fire, and this with such precaution that the glass had already become cold, except for a small thin part of the glass, which I finally sealed by holding it in the flame of a candle¹⁹⁾.

Having thus sealed the glass, I began to observe the substance, and I again saw an inconceivably large number of globules that emerged from the substance, and as it were created a vapour or smoke around the substance, and which also coagulated again around the substance, in such a way that, a few hours afterwards, through all the aqueous or oily moisture, I could no longer perceive the globules that had drifted away. I then shifted the little piece of the so-called light of nature in the glass by shaking it, and upon observing it then, I again saw the globules drifting away in as great numbers as before this, which globules also, after a lapse of three hours, had produced so much moist substance around the light of nature that I was again prevented from seeing the drifting globules¹⁵⁾.

I brought the glass in which the substance was enclosed near some slight heat from the candle, and then at once before the magnifying glass, and I then saw not only that a great many little globules were expelled from the substance, but also that from the driven-off moist substance, too, a great many globules were expelled, and that in some places the moist substance, owing to the heat,

16) For the furnishing of a seventeenth-century Comptoir (office, study) see Letter 26 [18], of 9 October 1676, Collected Letters, Vol. 2, p. 78, note 38.

17) Upon being heated, P₂O₅ crystallizes in the form of a white solid substance. [Spr. and Boo.]

+ Observations on solid phosphorus in a sealed space.

18) half of the so-called substance is about 100 mg of P₄ (see note 8 to this letter).

19) L. therefore used a sealed glass tube.

15) The observations in this paragraph and the preceding one can easily be reproduced with a piece of phosphorus on a horizontal object glass under a microscope with a magnification of 25 or 50 times. The globules are then particles of P₂O₅ with water (P₂O₅ is highly hygroscopic!), which form the smoke described by L. and which are considerably heavier than those of air. This smoke therefore does not ascend but descends. It is curious that L. does not mention the penetrating odour of the smoke of phosphorus anywhere in this letter.
The particles of P₂O₅ with water, when they have descended on the glass, form a hydrate, which finally is probably transformed into the ‘vitreous’ phosphoric acid (HPO₃), called the tiny roundish particles by L.: [Spr. and Boo.]

[p. 368]

de warmte in stijve lighaamtgens, die om haar kleynte geen figuur te geven zyn⁴⁸⁾, waren verandert, verbeeldende in 't bloote oog een witte materie⁴¹⁾.

Ik bragt het glaasje nog eens by de kaars en by wat meerder warmte, met die gedagte, dat wanneer ik in een besloote glas, de vogtige stoffe door het vuyr, van de eene plaats quam te verdrijven, dat ik op een andere plaats in 't glas, de vogtige stoffe weder by een zoude vinde; maar dit miste my⁴⁹⁾, want alle de vogt, was in stijve lighaamtgens verandert, en schoon ik des anderen daags, en eenige volgende dagen, de stoffe in het glas beschoude, zoo en konde ik geen vogtigheyt in 't glas gewaar werden.

Het andere gedeelte van de stoffe⁵⁰⁾, die ik nog overig hadde, sloot ik mede in een glaasje, welkers holte⁵¹⁾ niet grooter was als een kinder vingerhoet, daar⁵²⁾ het eerste wel drie maal grooter was⁵³⁾. En ik observeerde het zelvige door het vergroot glas, en stelde het stukje wat schuyns voor het gesigt, en zag doen, met verwondering, dat de afgestootene bolletgens die in 't bloote oog de rook verbeelde, niet om hoog of van alle kanten op waarts wierde gedreven, gelyk wy door gaans⁵⁴⁾ in rook komen te sien, maar de weg stootende bolletgens wierden nederwaarts gedreven³⁴⁾.

⁺Als by voorbeelt, laten wy stellen dat fig: 1. ABCD. een stukje stoffe is, dat men de naam van ligt der nature heeft gegeven, en dat A. onder, ende C. (van my⁵⁵⁾) boven gehouden werd. En dit zoo zijnde, werden de uyt gedrevene bolletgens tusschen ED. ende G: na onderen, als na H. gevoert, ende de uytgedrevene bolletgens EDF.⁵⁶⁾ insgelyk na H. gedreven wierd, ende zoo ik B. onder stelde, zoo wierd alle de uytgedrevene stoffe na K. gevoert. En zoo mede, zoo ik D. na onderen bragt, zoo wierd alle de stoffe na I. gevoert⁵⁷⁾. Dog dese uytdrijvinge duyrde maar 2 â 3. dagen, en alzoo ik geen verandering hoe meenige observatien ik in 2 â 3. weeken te weeg bragt, daar aan konde bespeuren, zoo leyde ik de glaasje⁵⁸⁾ aan een zijde.

Dese verhaalde stoffe is my toe gesonden den 15. April 1693. ende half Augustus. des zelvigen jaars, heb ik weder het eerst geseyde glaasje in de hand genoomen, ende met verwondering gesien, dat in het glaasje alle de stoffe in mijn oog weg scheen te wesen, waar over ik in 't eerst in gedagten nam, of ik het regte glaasje wel hadde, maar siende de meenigte heldere vogtige stoffe die

48) geen figuur te geven zyn, waarvan de vorm niet te onderkennen is.

41) te samen gestremt, samengegroeid, uitgekristalliseerd; C: concrevisse. Bij verwarming kristalliseert P₂O₅ als een witte vaste stof uit. [Spr. en Boo.]

49) dit miste my, hierin had ik mij bedrogen; C: in hac opinione deceptus fui.

50) Ongeveer 100 mg P₄ (vgl. de aant. 17 en 43 van deze brief).

51) holte, doorsnede, diameter.

52) daar, terwijl.

53) L. gebruikte hier een dichtgesmolten glazen buisje met een kleinere inhoud dan het vorige buisje (zie aant. 45). Het kleinere buisje beschrijft hij uitvoerig op blz. 370.

54) door gaans, altijd.

34) De waarnemingen in deze en de voorgaande alinea zijn gemakkelijk na te volgen met een stukje fosfor op een horizontaal liggend object-glas onder een microscoop met een vergroting van 25 × of 50 ×. De bolletgens zijn dan deeltjes van P₂O₅ met water (P₂O₅ is zeer hygroscopisch!), die de door L. beschreven rook vormen en die aanmerkelijk zwaarder zijn dan die van lucht. Deze rook stijgt dus niet op, maar daalt. Merkwaardig is, dat L. nergens in deze brief de penetrante reuk van de rook van fosfor vermeldt.
De deeltjes van P₂O₅ met water vormen, neergedaald op het glas, een hydraat, dat tenslotte waarschijnlijk overgaat in het ‘glazige’ meta-fosforzuur (HPO₃), door L. de rondagtige kleyne deeltgens genoemd: [Spr. en Boo.]

+ fig. LXXIII.

55) van my, door mij.

56) Dit moet een verschrijving zijn voor ‘EBF.’.

57) L. demonstreert hier duidelijk, hoe de deeltjes van P₂O₅ bij verschillende standen van het stukje fosfor de richting van de zwaartekracht volgen (zie ook aant. 34 op blz. 364). Bij een stukje fosfor dat op een horizontaal objectglas ligt, stromen de bolletjes naar twee of meer punten, zoals L. dit beschreef op blz. 362-364 (zie aant. 25).

58) C heeft hier vitra. Waarschijnlijk moeten we inderdaad glaasjes lezen (en niet het glaasje), hoewel L. in de laatste twee alinea's alleen over het tweede glaasje heeft gesproken. In de volgende twee alinea's komen echter beide glaasjes weer ter sprake.

[p. 369]

had changed into tiny rigid bodies, the shape of which because of their smallness cannot be discerned, appearing to the naked eye as a whitish matter¹⁷⁾.

I again brought the glass near the candle, and near to some more heat, thinking that, if I drove the moist substance in a sealed glass away from one place, through the fire, I should find the moist substance together again in another place in the glass; but in this I was mistaken, for all the moisture had changed into stiff little bodies, and though I examined the substance in the glass the next day, and a few days after, I could not perceive any moisture in the glass.

The other part of the substance²⁰⁾, which still remained to me, I also enclosed in a little glass tube, whose diameter was no greater than that of a child's thimble, while the first one was quite three times greater²¹⁾. And I observed it through the magnifying glass, and placed the little piece somewhat obliquely before my eyes, and then saw to my surprise that the expelled globules which resembled smoke to the naked eye were not driven up, or on all sides upwards, as we always see with smoke, but the expelled globules were thrust downwards¹⁵⁾.

⁺For example, let us suppose that fig. 1, ABCD, is a piece of the substance which has been given the name of light of nature, and that A is held (by me) below, and C above. And this being so, the expelled globules between ED and G are carried downwards, to H and the expelled globules EDF²²⁾ were also driven to H, and if I placed B below, all the expelled substance was carried to K. And again, if I brought D below, the whole of the substance was carried to I²³⁾. But this expulsion lasted only 2 or 3 days, and since I could not perceive any change, however many observations I made in 2 or 3 weeks, I laid the glass²⁴⁾ to one side.

This aforesaid substance was sent to me on the 15th April 1693, and in the middle of August of the same year I again took the first-mentioned glass into my hand, and I saw to my surprise that all the substance in the glass seemed to my eye to have vanished, whereupon I first considered whether I had taken the right glass, but on seeing the large amount of clear moist substance

17) Upon being heated, P₂O₅ crystallizes in the form of a white solid substance. [Spr. and Boo.]

20) About 100 mg of P₄ (see notes 8 and 18 to this letter).

21) Here L. used a sealed glass tube with a smaller capacity than the preceding tube (see note 19). The smaller tube is described in detail by him on p. 371.

15) The observations in this paragraph and the preceding one can easily be reproduced with a piece of phosphorus on a horizontal object glass under a microscope with a magnification of 25 or 50 times. The globules are then particles of P₂O₅ with water (P₂O₅ is highly hygroscopic!), which form the smoke described by L. and which are considerably heavier than those of air. This smoke therefore does not ascend but descends. It is curious that L. does not mention the penetrating odour of the smoke of phosphorus anywhere in this letter.
The particles of P₂O₅ with water, when they have descended on the glass, form a hydrate, which finally is probably transformed into the ‘vitreous’ phosphoric acid (HPO₃), called the tiny roundish particles by L.: [Spr. and Boo.]

+ fig. LXXIII.

22) This must be a slip of the pen for ‘EBF’.

23) Here L. demonstrates clearly how in different positions of the piece of phosphorus the particles of P₂O₅ follow the direction of gravity (see also note 15 on p. 365). When a piece of phosphorus lies on a horizontal object glass, the globules drift towards two or more points, as described by L. on pp. 363-365 (see note 11).

24) C here has vitra. Probably we have to read indeed glasses (not the glass), although in the two preceding paragraphs L. referred only to the second glass. In the next two paragraphs, however, both glasses are mentioned again.

[p. 370]

in het glaasje was, zoo stelde ik my weder gerust, en nog meer als ik het glaasje met de vogtige stoffe, die een weynig tegen het glas aan zat, by eenige hitte was brengende, aanstonts de vogtige stoffe weder in een witte materie veranderde⁵⁹⁾.

Hier op nam ik het tweede en kleynste glaasje, dat nog toegeslooten was, en waar in ik geen verandering (zoo veel het my toe scheen) aan de stoffe het ligt der nature genoemt, konde gewaar werden.

⁺Omme Hare Hoogh Ed: een beter bevattinge van mijn doen te geven, heb ik goet gedagt aan te wijsen, hoe ik mijn tweede glaasje, dat van een ander maaksel, als het eerste was, hebbe toe gestelt⁴²⁾.

Ik hebbe genomen een glase Tuba ontrent van de lengte en dikte als⁺ fig: 2. AB. hier aan heb ik door een kopere blaaspijp, die by de Gout, en silver smeden in gebruyk is, en waar mede zy kleyn werk souderen, door de vlam van⁺ een gemeene kaars daar aan geblasen een ronde bol als fig: 3. FDE.

Na dat de glase bol, ende het glas kout geworden was, heb ik in de holligheyt aan C. laten invallen, een stukje stoffe dat men ligt der nature noemt, dat⁶⁰⁾ dan quam te plaatsen aan E. als wanneer¹⁵⁾ ik aanstonts de glase bol tusschen mijn vingers vatte, om dat⁶¹⁾ als ik de Tuba weder by het vuur bragt, des te minder hitte aan de bol zoude komen. Als wanneer⁶²⁾ ik door een straal vuurs, zoo een hitte aan de Tuba bragt ontrent G. dat ik oordeelde het glas zoo heet te wesen, dat ik het glas aldaar zoo konde uytrekken,⁺ dat het de figuur: 4. van HIKL. bequam.

Dit zoo verrigt hebbende, brak ik het glas aan de dunte H. ontstukken,⁺ hebbende doen de fig: 5. van MNOP. dit laatste glaasje weder kout geworden sijnde, bragt ik de opening M. aan de vlam van een straal vuurs, waar door aanstonts het glas aldaar quam te smelten, en dus toegeslooten wierde⁶³⁾. Dit glaasje nu als hier vooren verhaalt zoo lang toegeslooten gelegen hebbende, brak ik een kleyn stukje van het glas aan M. af en kreeg daar door een opening van een kleyne spelt dikte, als wanneer⁶⁴⁾ uyt dezelve opening de lugt met zoo een gewelt wierd uytgestooten, dat het een weynig geruys veroorsaakte⁶⁵⁾.

59) Uit deze waarnemingen volgt, dat het dichtgesmolten grote buisje voldoende zuurstof bevatte om het stukje fosfor geheel te oxyderen.

+ Proef met vast fosfor in een afgesloten ruimte.

42) stelde... toe, bracht, maakte in gereedheid.

+ fig. LXXIV.

+ fig. LXXV.

60) dat, dat zich.

15) als wanneer, op welk ogenblik.

61) om dat, opdat.

62) Als wanneer ik... bragt, daarop bracht ik.

+ fig. LXXVI.

+ fig. LXXVII.

63) ⁺Het dichtgesmolten kleine buisje, dat L. in fig: 5 op ware grootte heeft afgebeeld, heeft een inhoud van slechts 5 cm³.

+ fig. LXXVII.

64) als wanneer... wierd, en toen werd.

65) Het geruis werd niet veroorzaakt door het uitstoten van lucht, zoals L. schrijft, maar door het binnenstromen van lucht in het buisje. Chemisch kan dit verschijnsel als volgt verklaard worden. L. gebruikte ongeveer 100 mg P₄ (zie de aant. 17, 43 en 50 van deze brief), dat door ongeveer 100 cm³ zuurstof geoxydeerd kan worden. Het kleine buisje had echter een inhoud van 5 cm³ (zie aant. 63 van deze brief), dus de zuurstof, aanwezig in het gesloten buisje, kon slechts 5% van het stukje fosfor oxyderen. Deze zuurstof werd door het fosfor vastgelegd in de vorm van P₂O₅, dat hydrateerde tot HPO₃ (zie aant. 34 van deze brief). Hierdoor ontstond er onderdruk in het gesloten buisje. Toen L. het opende, herstelde zich de luchtdruk; dit nam hij waar als een weynig geruys.
Ook Boyle beschreef het ruisen van de lucht in The Aerial Noctiluca, Observation III, toen hij een flesje met een suspensie van fosfor opende. In tegenstelling tot L. nam hij terecht aan, dat de lucht het flesje binnenstroomde (The Works..., Dl. 4, blz. 31).

[p. 371]

that was in the glass, I was reassured again, and even more so when I brought the glass with the moist substance, which adhered a little to the glass, near some heat, and the moist substance immediately changed again into a white substance²⁵⁾.

I thereupon took the second and smaller glass, which was still sealed, and in which (so far as it seemed to me) I could not perceive any change in the substance called the light of nature.

⁺In order to give Your Honours a better comprehension of my procedure, I have thought fit to indicate how I prepared my second glass, which was of a different form from the first.

⁺I took a glass Tube about the length and thickness of fig. 2, AB; on to this, by means of a copper blow-pipe, such as is used by Gold and silversmiths and with which they solder small jobs, through the flame of a common candle, I⁺ blew a round globe, like fig. 3, FDE.

After the glass globe and the glass had got cold, I dropped into the interior at C a tiny piece of the substance that is called the light of nature, which then placed itself at E; and then I at once grasped the glass globe between my fingers, in order that even less heat should reach the globe when I again brought the Tube near the fire. I thereupon by means of a jet of flame brought such heat to the Tube near G that I considered the glass to be so hot⁺ that I could stretch the glass there until it assumed the figure 4 of HIKL.

Having thus accomplished this, I broke the glass to pieces at the thin⁺ part H, upon which it had the fig. 5 of MNOP. This latter little glass having got cold again, I brought the opening M to the flame of a jet of fire, through which the glass at once started to melt there, and thus was sealed²⁶⁾. Now this glass having, as described heretofore, lain sealed for so long, I broke off a tiny piece from the glass at M, and this got an opening of a small pin's thickness, and then the air was forced with such voilence out of the same opening that it

25) From these observations it follows that the large sealed tube contained sufficient oxygen to oxidize the piece of phosphorus completely.

+ Experiment on solid phosphorus in a sealed space.

+ fig. LXXIV.

+ fig. LXXV.

+ fig. LXXVI.

+ fig. LXXVII.

26) ⁺The small sealed tube, which L. has shown full size in fig. 5, has a capacity of only about 5 ml.

+ fig. LXXVII.

[p. 372]

Ik observeerde aanstonts de verhaalde stoffe, en zag als doen, dat de bolletgens van de zelvige in zoo een groote meenigte wierden afgedreven, als of ik de verhaalde stoffe eerst⁶⁶⁾ in 't glas hadde gedaan.

Ik observeerde het op dien dag verscheyde malen, en zag doorgaans⁵⁴⁾ de afdryvende stoffe, haar cours nemen nederwaarts als hier vooren is geseyt.

Des anderen daags was de stoffe zoo vermindert, dat 'er in 't midden al twee gaatgens gekomen waren, ende de vogtigheyt was zoo toegenomen, dat de stoffe in de vogtigheyt voort dreef.

Des avonts zag ik dat de stoffe wel twee derdendeelen was vermindert. Ik bragt de stoffe buyten het water, en zag dat de afdryvende bolletgens niet minder waren.

Den derden dag des mergens na dat het glaasje geopent was geweest, beschoude ik het weder, en zag doen, dat maar een zeer weynig stoffe was over gebleven, ende dat de afdryvende bolletgens, nog even stark van de stoffe wierde afgedreven.

Des avonts ontrent negen uuren beschoude ik de stoffe weer, doen zag ik dat die zoo vermindert was, dat dezelvige geen grof zand⁶⁷⁾ groot bereykte, ende dat de afdrijvende bolletgens nog continueerden, en gelyk de stoffe nu zeer kleyn was, zoo was de afdryvende bolletgens ook niet veel.

Den vierden dag was daar niet meerder over gebleven, als een kleyn zand⁶⁸⁾ groote, ende nog konde ik sien, dat de afdrijvinge van bolletgens continueerden.

Des avonts was de stoffe zoo weynig, dat die niet noemens waardig was; ende ik konde ook niet sien dat eenige bolletgens daar van afging⁶⁹⁾.

Geduyrende mijne verhaalde observatien ontrent de geseyde stoffe, heb ik mijn gedagten veel maal laten gaan op de oorsaak van de brandinge, die uyt dezelvige ontstaat, dog myn zelven ten genoegen niet konnen voldoen⁷⁰⁾.

66) eerst, pas, zojuist.

54) door gaans, altijd.

67) Een grof zand heeft een diameter van ± 870 µ.

68) Een kleyn zand heeft een diameter van ± 260 µ.

69) In de voorgaande alinea's op deze bladzijde beschrijft L., hoe het fosfor in het kleine buisje langzaamaan geheel wegoxydeert, nadat de verbinding met de buitenlucht hersteld is.

70) dog... voldoen, maar ik heb het niet tot mijn tevredenheid kunnen verklaren.
Voor de oorsaak van de brandinge, zie aant. 10 van deze brief.

[p. 373]

caused a slight noise²⁷⁾. I at once observed the said substance, and then saw that the globules had drifted away from it in such great numbers as if I had only just put the said substance in the glass.

I observed it several times on that day, and always saw the drifting substance take its course downwards as said heretofore.

The next day the substance had diminished so much that two little holes had already appeared in the centre, and the moisture had increased so much that the substance was floating in the moisture.

In the evening I saw that the substance had shrunk by at least two-thirds. I took the substance out of the water, and saw that the drifting globules had not became less plentiful.

On the morning of the third day after the glass had been opened, I looked at it again, and then saw that only very little substance was left, and that the drifting globules were still being expelled off just as strongly from the substance.

At about nine o'clock in the evening I again looked at the substance; I then saw that it had diminished so much that it did not reach the size of a grain of coarse sand²⁸⁾, and that the globules still continued to drift off, and just as the amount of the substance was now very small, the drifting globules, too, were not many.

On the fourth day no more was left of it but an amount of the size of a small grain of sand²⁹⁾, and I could still see that the globules continued to drift off.

In the evening there was so little substance left that it was not worth mentioning; neither could I see that any globules were drifting away therefrom³⁰⁾.

During my aforesaid observations concerning the said substance I let my thoughts dwell many times on the cause of the burning which results from it, but have not been able to explain it to my satisfaction³¹⁾.

27) The noise was not caused by the expulsion of air, as L. writes, but by the entrance of air into the tube. In chemical terms this phenomenon can be explained as follows. L. used about 100 mg of P₄ (see notes 8, 18, and 20 to this letter), which can be oxidized by about 100 ml of oxygen. The capacity of the small tube, however, was 5 ml (see note 26); so the oxygen present in the sealed tube could oxidize only 5% of the piece of phosphorus. This oxygen was bound by the phosphorus in the form of P₂O₅, which was hydrated to HPO₃ (see note 15). Thus an under-pressure arose in the sealed tube. When L. opened it, the air pressure was restored and he perceived this as a slight noise.
Boyle, too, described the noise of the air in The Aerial Noctiluca, Observation III, when he opened a vial with a suspension of phosphorus. In contrast to L., he rightly assumed that the air flowed into the vial (The Works..., Vol. 4, p. 31).

28) A grain of coarse sand has a diameter of ± 870 µ.

29) A small grain of sand has a diameter of ± 260 µ.

30) In the preceding paragraphs on this page L. describes how the phosphorus in the small tube is gradually oxidized completely after the communication with the air has been restored.

31) For the cause of the burning see note 3 to this letter.

[p. 374]

⁺Alleen schijnt het my zekerlyk toe, dat de verhaalde stoffe voor het meerendeel kan bewaart werden buyten het water, als men het voor de lugt kan bewaren, en zoodanig opsluyten als hier vooren is gezeyt⁷¹⁾.

Dit is Hoogh Edele Heeren, zoo veel ik van het zoo genoemde ligt der Nature weet te zeggen, en goet gedagt hebbe de Heeren Philosofen, mede te deelen met die insigte⁴⁴⁾ of het yemant die mede daar ontrent mogte gearbeyt hebben, eenig ligt mogte geven, en zal afbrekende blyven enz.

A. Leeuwenhoek

+ Conclusie over de betekenis van lucht voor de houdbaarheid van fosfor.

71) Hoewel L. het nergens in deze brief met zoveel woorden zegt, maakte hij blijkbaar uit zijn waarnemingen op, dat voor het afdrijven van de bolletgens de aanwezigheid van lucht noodzakelijk was, waaruit hij terecht concludeerde, dat men fosfor buiten water kan bewaren, indien men de hoeveelheid lucht drastisch kan beperken. Vandaar zijn uitvoerige beschrijving van de proeven en zijn nauwkeurige afbeelding van het kleine buisje (zie blz. 370 van deze brief).
Boyle hield zich eveneens bezig met de invloed van lucht op fosfor, waarbij hij meer dan L. aandacht besteedde aan de luminescentie. In The Aerial Noctiluca schrijft hij: I have found a substance, that needs the air, and nothing but the air to kindle it, and that in a moment. Volgens Boyle was de aanwezigheid van lucht direct verantwoordelijk voor het verschijnsel van de luminescentie. Hij trachtte dit te bewijzen door lucht weg te pompen met zijn luchtpomp. Geheel tegen zijn verwachting in nam hij echter waar, dat de luminescentie sterker werd, naarmate hij meer lucht wegpompte, en omgekeerd, zwakker werd, als hij weer lucht toeliet. Boyle nam toen aan, dat zijn luchtpomp niet goed werkte (The Works..., Dl. 4, blz. 33). Hij kon niet weten, dat het verschijnsel van de luminescentie niet alleen van de zuurstofspanning maar ook van de waterdampspanning afhankelijk is. In elk geval slaagde L. erin met een veel eenvoudiger experiment de betekenis van de lucht voor fosfor aan te tonen.
Het is overigens niet duidelijk, of L. Boyle's publicaties kende; in elk geval vergelijkt hij nergens in deze brief zijn waarnemingen met die van Boyle, hoewel zij voor een belangrijk deel parallel lopen (zie de aant. 4 en 65 van deze brief). We moeten echter welhaast aannemen, dat hij Boyle's nagelaten beschrijving van de bereiding van fosfor gekend moet hebben, want deze is gepubliceerd in de Philosophical Transactions, Dl. XVII, januari 1693 (vgl. Brief 128, van 8 december 1693, gepubliceerd in dit deel, blz. 266).
Twee opmerkingen moeten nog worden toegevoegd:
Ten eerste, dat de Royal Society door de werken van Boyle en L. uiteindelijk in het bezit kwam van uitvoerige inlichtingen over fosfor, ondanks de geheimzinnigheid waarmede Kraft deze stof en zijn bereidingswijze had omgeven, en ondanks het ontbreken van samenwerking tussen de geleerden die zich met de eigenschappen van fosfor bezig hielden (vgl. ook aant. 19 van deze brief). Helaas geven de Journal Books van de Royal Society geen nadere informaties over de verwerking van deze inlichtingen.
Ten tweede, dat in de gangbare werken over de geschiedenis van de chemie en van de luminescentie zoals J.R. Partington 1961: A History of Chemistry, Dl. 2, en E.N. Harvey 1957: A History of Luminescence, L. niet in verband wordt gebracht met de 17de-eeuwse experimenten over fosfor. Op grond van L.'s resultaten lijkt een plaats daarbij alleszins gerechtvaardigd.

44) met die insigte, met de bedoeling.

[p. 375]

⁺It only appears certain to me that most of the said substance can be kept outside the water, if one can keep it away from the air, and enclose it in the way mentioned heretofore³²⁾.

This, Very Noble Sirs, is as much as I can say about the said light of Nature, and thought fit to communicate to the Gentlemen Philosophers, in order that it might shed some light on the matter for someone who was perhaps also studying it; and breaking off here, I will remain, etc..

A. Leeuwenhoek

+ Conclusion on the importance of air for keeping phosphorus.

32) Although L. does not say so anywhere in this letter in so many words, he apparently inferred from his observations that for the drifting of the globules the presence of air was required, from which he rightly concluded that phosphorus can be kept outside water if the amount of air present can be limited drastically. Hence his detailed description of the experiments and his accurate illustration of the small tube (see p. 371 of this letter).
Boyle likewise studied the influence of air on phosphorus; he devoted more attention to the luminescence than did L. In The Aerial Noctiluca he writes: I have found a substance, that needs the air, and nothing but the air to kindle it, and that in a moment. According to Boyle the presence of air was directly responsible for the phenomenon of the luminescence. He tried to prove this by pumping away air with his air-pump. Quite contrary to his expectation, however, he observed that the luminescence increased as he pumped away more air, and conversely decreased if he admitted air again. Boyle then assumed that his airpump was not operating properly (The Works..., Vol. 4, p. 33). He could not know that the phenomenon of luminescence is dependent not only on the oxygen pressure but also on the water vapour pressure. In any case L. succeeded in demonstrating the importance of air for phosphorus with a much simpler experiment.
For the rest it is not clear whether L. knew of Boyle's publications; in any case he does not compare his own observations with those of Boyle anywhere in this letter, although they run largely parallel (see notes 1 and 27 to this letter). However, we are almost bound to assume that he was acquainted with Boyle's posthumous description of the preparation of phosphorus, for this was published in Philosophical Transactions, Vol. XVII, January 1693 (comp. Letter 128, of 8 December 1693, p. 267 in this volume). Two more remarks can be added:
Firstly, that through the works of Boyle and L. the Royal Society ultimately obtained detailed information on phosphorus, in spite of the shroud of mystery in which Kraft had wrapped this substance and its preparation, and in spite of the lack of cooperation between the scientists who were studying the properties of phosphorus (comp. also note 9 to this letter). Unfortunately the Journal Books of the Royal Society do not supply any further details on the elaboration of this information.
Secondly, that current works on the history of chemistry and of luminescence, such as J.R. Parrington 1961: A History of Chemistry, Vol. 2, and E.N. Harvey 1957: A History of Luminescence, do not mention L. in connection with the seventeenth-century experiments on phosphorus. Considering L.'s results, such a mention would seem to be quite justified.

+ fig. LXXVII.

+ fig. LXXVII.