Alle de brieven. Deel 10: 1694-1695

[p. t.o.IV]

Frederik Adriaan van Reede van Renswoude.
Schilderij door A. van Heusden.
(Rijksmuseum Amsterdam, Cat. no. 808).
Gereproduceerd met toestemming van de Fundatie van Renswoude te Utrecht.
(Vgl. Brief 142.)

Frederik Adriaan van Reede van Renswoude.
Painting by A. van Heusden.
(Rijksmuseum Amsterdam, Cat. no. 808).
Reproduced with permission of the Fundatie van Renswoude at Utrecht.
(See Letter 142.)

[p. V]

Voorwoord voor Deel X
Preface to Vol. X

[p. VI]

Voorwoord

Het stemt de Commissie tot voldoening, dat het gelukt is dat binnen een redelijke tijd na de verschijning van het vorige deel thans deel X van Alle de Brieven van Antoni van Leeuwenhoek het licht kan zien.

Mede ter voorkoming van ongewenste vertraging in de publicatie heeft de Redactie in zoverre haar beleid enigszins gewijzigd, dat de verklarende aantekeningen van externe medewerkers ietwat zijn beperkt en op toegezegde, doch niet ontvangen notities niet meer gedurende een onbeperkte tijd zal worden gewacht.

Deel X bevat de Brieven 134 tot en met 147, geschreven tussen 2 Maart 1694 en 10 Juli 1695, en beslaat aldus een tijdvak van ongeveer 16 maanden. Van deze brieven zijn er 11 door Van Leeuwenhoek zelf genummerd: 80 tot en met 90. Zij zijn gericht aan de Royal Society en aan Richard Waller, Pieter Rabus, Antoni Heinsius en Frederik Adriaan van Reede van Renswoude.

De overige drie brieven zijn zogenaamde tussenbrieven, gericht aan R. Waller (138), P. Rabus (145) en Maarten Etienne van Velden (146).

Voorts zijn er drie brieven opgenomen, welke aan Van Leeuwenhoek gericht zijn. Zij zijn van de hand van B(enedictus) H(aan), George Garden (beide in Brief 135 opgenomen) en van de hand van Richard Waller (na Brief 136).

In Brief 134 verhaalt Van Leeuwenhoek niet alleen zijn onderzoekingen over het oorsmeer en de haartjes in de uitwendige gehoorgang, maar beschrijft hij ook belangwekkende proeven die hij aan zich zelf nam om de hoeveelheid zweet te meten die het lichaam langs de huid verliest. Hier is de experimentator aan het woord.

In Brief 135 geeft hij een vertaling van een brief van George Garden weer, die hem ervan wil overtuigen dat de eierstokken voor de voortplanting nodig zijn. Van Leeuwenhoek de animalculist, laat zich niet overtuigen en voert tegen-argumenten aan.

De beweging van het bloed blijft hem boeien. In de Brieven 139 en 141 geeft hij de waarnemingen weer, die hij daaromtrent deed in de poot van een krab, in Brief 145 bericht hij over zijn bevindingen bij een rog. In Brief 147 schrijft Van Leeuwenhoek voor de eerste maal over zijn onderzoek naar bladluizen.

De voorbereiding van de publicatie van enkele dezer brieven is nog verzorgd door Drs. J. Heniger, aan wie de Commissie dank is verschuldigd voor de uitgave van het voorafgaande deel. Op 1 januari 1976 is hij als redacteur opgevolgd door Drs. L.C. Palm, verbonden aan het Instituut voor Geschiedenis der Natuurwetenschappen te Utrecht, dat na de emeritering van Prof. Dr. R. Hooykaas thans onder leiding staat van Prof. Dr. H.A.M. Snelders.

In verband met de gewenste bespoediging van de verschijning van dit deel zijn er weliswaar minder uitgebreide aantekeningen opgenomen, maar hun aantal is naar verhouding zeker niet verminderd. De wetenschappelijke aantekeningen der medewerkers zijn gesigneerd zoals in de Lijst van Medewerkers is aangegeven; de ongesigneerde zijn van de hand van de huidige redacteur. De scheiding tussen tekstvarianten en wetenschappelijke annotaties is aangehouden.

Dr. B.C. Damsteegt, lector in de Nederlandse taalkunde aan de Univer-

[p. VII]

Preface

It is a source of satisfaction for the Commission that it has succeeded in publishing Volume X of the Collected Letters of Antoni van Leeuwenhoek within a reasonable time from the appearance of the preceding volume.

Partly with a view to preventing undesirable delay in publication the Editor has altered his policy to the extent that the explanatory notes by external collaborators have been somewhat restricted, while he will no longer wait indefinitely for notes which, though promised, have not been received.

Volume X contains Letters 134 to 147 incl., written between 2 March 1694 and 10 July 1695; it thus covers a period of about sixteen months. Eleven of these letters were numbered by Van Leeuwenhoek himself: 80 to 90 incl. They are addressed to the Royal Society and to Richard Waller, Pieter Rabus, Antoni Heinsius, and Frederik Adriaan van Reede van Renswoude.

The other three letters are so-called intermediate letters, addressed to R. Waller (138), P. Rabus (145), and Maarten Etienne van Velden (146).

Further, three letters addressed to Van Leeuwenhoek have been included. They were written by B(enedictus) H(aan), George Garden (both incorporated in Letter 135), and Richard Waller (after Letter 136).

In Letter 134 Van Leeuwenhoek reports not only on his research about ear wax and the small hairs in the external auditory canal; he also describes interesting experiments carried out on himself to measure the amount of sweat which the body loses along the skin. Here the experimenter is speaking.

In Letter 135 he reproduces a translation of a letter from George Garden, who wants to convince him that the ovaries are necessary for reproduction. Being an animalculist, Van Leeuwenhoek is not to be convinced and advances counter-arguments.

The circulation of the blood continues to fascinate him. In Letters 139 and 141 he describes his observations about it in the leg of a crab, in Letter 145 he reports on his findings in a ray. In Letter 147 Van Leeuwenhoek writes for the first time about his research on aphids.

The publication of some of these letters was still prepared by Mr J. Heniger, to whom the Commission is indebted for the publication of the preceding volume. On 1 January 1976 he was succeeded as editor by Mr L.C. Palm, a member of the staff of the Institute for the History of Science, Utrecht; after the retirement of Prof. Dr R. Hooykaas this Institute is now directed by Prof. Dr H.A.M. Snelders.

In connection with the desired speeding-up of the appearance of the present volume the notes included are indeed less detailed, but their number has certainly not been reduced proportionately. The scientific notes of the collaborators were signed as indicated in the List of Collaborators; the unsigned notes were written by the present editor. The separation between variants of the text and scientific notes has been maintained.

Dr B.C. Damsteegt, lecturer in Dutch philology at Leiden University,

[p. VIII]

siteit te Leiden, heeft weer met grote toewijding de transcriptie der in het zeventiende-eeuwse Nederlands van Leeuwenhoek gestelde brieven verzorgd en, waar nodig, van taalkundige, verduidelijkende noten voorzien.

Mejuffrouw C. Dikshoorn te Zeist heeft de brieven in het Engels vertaald.

Verschillende overwegingen hebben de Commissie geleid tot het besluit dit deel in een ietwat kleiner, haars inziens handiger, formaat dan dat van de vorige te laten verschijnen.

De ‘Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen’, het ‘Dr. Hendrik Muller's Vaderlandsch Fonds’ en de ‘Organisatie voor Zuiver Wetenschappelijk Onderzoek’ (ZWO) maakten de kostbare uitgave financieel mogelijk.

De samenstelling der Commissie heeft in de afgelopen jaren enkele wijzigingen ondergaan.

Vermeld moge worden, dat Prof. Dr. H.W. Julius, die van 1956 tot 1971 Voorzitter der Commissie is geweest, op 16 juni 1977 is overleden.

De Commissie verloor op 13 januari 1976 door de dood Dr. W.H. van Seters, die sinds 1952 tot haar leden behoorde. Ze gedenkt met waardering en dankbaarheid zijn aandeel aan haar werkzaamheden.

Tot de Commissie traden als nieuwe leden toe:

Dr. B.C. Damsteegt en Prof. Dr. H.A.M. Snelders, die het secretariaat en penningmeesterschap op zich heeft genomen.

De samenstelling der Commissie is thans als volgt:

Prof. Dr. G.A. Lindeboom, voorzitter (lid sinds 1961).
Prof. Dr. H.A.M. Snelders, secretaris-penningmeester (1975).
Dr. B.C. Damsteegt (1975).	} leden.
Prof. Dr. H. Engel (1946).	} leden.
Drs. A.J.F. Gogelein (1971).	} leden.
Prof. Dr. R. Hooykaas (1954).	} leden.
Prof. Dr. W.K.H. Karstens (1963).	} leden.
Prof. Dr. J. Lanjouw (1959).	} leden.
Dr. P. Smit (1968).	} leden.
Prof. Dr. F.A. Stafleu (1973).	} leden.
Prof. Dr. F. Verdoorn (1958).	} leden.

Redacteur: Drs. L.C. Palm (1976).

G.A. Lindeboom

[p. IX]

again devoted the greatest care to the transcription of the letters, written in the seventeenth-century Dutch of Van Leeuwenhoek as they are, and provided them, where necessary, with philological explanatory notes.

Miss C. Dikshoorn, Zeist, translated the letters into English.

Several considerations have decided the Commission to publish the present volume in a somewhat smaller size than that of the earlier volumes, a format which in the Commission's opinion is more handy.

The ‘Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen’, ‘Dr. Hendrik Muller's Vaderlandsch Fonds’, and the ‘Organisatie voor Zuiver Wetenschappelijk Onderzoek’ (ZWO) provided the funds for the costly publication.

The composition of the Commission has undergone some changes in the course of the past years.

It should be mentioned that Prof. Dr H.W. Julius, who acted as the Commission's Chairman from 1956 to 1971, died on 16 June 1977. On 13 January 1976, through the decease of Dr W.H. van Seters, the Commission lost another of its members, who had been on the Commission since 1952. His share in the work of the Commission is commemorated here with appreciation and gratitude.

The following new members joined the Commission:

Dr B.C. Damsteegt and Prof. Dr H.A.M. Snelders; the latter undertook to act as its secretary and treasurer.

The Commission is now composed as follows:

Prof. Dr G.A. Lindeboom, chairman (member since 1961).
Prof. Dr H.A.M. Snelders, secretary and treasurer (1975).
Dr B.C. Damsteegt (1975).	} members.
Prof. Dr H. Engel (1946).	} members.
Mr A.J.F. Gogelein (1971).	} members.
Prof. Dr R. Hooykaas (1954).	} members.
Prof. Dr W.K.H. Karstens (1963).	} members.
Prof. Dr J. Lanjouw (1959).	} members.
Dr P. Smit (1968).	} members.
Prof. Dr F.A. Stafleu (1973).	} members.
Prof. Dr F. Verdoorn (1958).	} members.

Editor: Mr L.C. Palm (1976).

G.A. Lindeboom