De taal van Stijn Streuvels. Deel 1. Het woord bij Streuvels

[p. 139]

4. Het Lidwoord.

A. Vormen.

1. Bepaald lidwoord: (zoals in het ‘ouderwets’ Nederlands)

a) mannelijk	: nominatief	: de
		(sporadisch: den)
	accusatief	: den
	genitief	: des, 's
b) vrouwelijk	: nominatief }	: de
	accusatief }	: de
	genitief	: der
c) onzijdig	: nominatief }	: het, 't
	accusatief }	: het, 't
	genitief	: des; 's

2. Onbepaald lidwoord:

a) mannelijk	: nominatief	: gewoon: een
		dialectisch: ne, 'ne, e, 'e
	accusatief	: (sporadisch als nominatief)
		gewoon: enen
		dialectisch: nen, 'nen
	genitief	: eens
b) vrouwelijk	: nominatief }	: een, ene
	accusatief }	: een, ene
	genitief	: ener
c) onzijdig	: nominatief }	: een, e
	accusatief }	: een, e
	genitief	: eens

[p. 140]

B. Voorbeelden:

1. Genitiefsvormen komen geregeld voor. Vooral in het vrouwelijk en in het meervoud. Zie ook p. 102.

‘In den loop der week zette Sleper uit om mannen aan te werven’ (Waterhoek, 134)

‘Die schroom had Elvire nog veel erger gedrukt bij 't eerste ontmoeten der broers van haar vriendinnen’ (Beroering, 418)

‘De dronkenheid der herinnering aan het gelukzalige’ (Alma, 42)

‘Elk een der huizen rond de plaats droeg zijn bekend gelaat’ (Alma, 45)

‘Van moeder-overste heeft Lieveke veel goeden raad meegekren, vermaan, over het naleven der plichten van dankbaarheid tegenover haar weldoeners’ (Levensbloesem, 302)

‘Het levend zonnevuur dingelde uit de kappe des hemels’ (Vlaschaard, 213)

‘Het dorp scheen in een oud, vervallen begijnhof herschapen, waar dolende zielkens, lijk op de laatste dag des werelds’ (Dorpsgeheimen, 41)

‘Alles naar den eis en den echten stempel ener Vlaamse kortwoonst’ (Herinneringen, 224)

2. Genitiefsvormen en datiefsvormen vinden we in de vele geijkte en bijwoordelijke uitdrukkingen op p. 111-128.

[p. 141]

3. Buigings -n.

Op p. 134 reeds werd er op gewezen dat Streuvels de buigings-n overal bewaart.

Op elke bladzijde vindt men voorbeelden.

‘Met den geur der vochtige eerde en rotte bladeren, snuift Lieveke de herinneringen aan de zomergenoegens weer op’ (Levensbloesem, 304)

4. Geregeld ook dringt de buigings-n tot in de nominatief door.

Enkele voorbeelden:

‘Terzelfder tijd overviel hem den weemoed en de verveling omdat het hier onveranderlijk en eeuwig dezelfde weerkeer was’ (Dagen, 286)

‘Ze stapten op mate en waar 't den voois vereiste, sloegen ze gezamelijk de benen hoog op’ (Vlaschaard, 197)

‘Over de wereld hangt den vredewasem van den nazomernacht’ (Maanden, 376)

‘Hoe heeft den Duits zich laten om den tuin leiden’ (Herinneringen, 190)

‘Op den monumentalen grafkelder der familie stond den naam van Auguste Lagae gebeiteld in gulden letters’ (Levensbloesem, 268)

5. Enkele voorbeelden van de andere vormen; (eigen aan de streektaal)

‘Na nen halven dag vastens, met ene duchtige rammeling, voelde ik meer lust tot lachen dan tot wenen’ (Lenteleven, 9)

[p. 142]

‘Toont e keer dat ge durft’ (Lenteleven, 19)

‘Kom e-keer mee, Louis; 'k moest u iets vragen’ (Vlaschaard, 165)

‘Kom e keer’ (Lenteleven, 109)

‘'t Is zo al met 'nen keer gekomen, zegde hij heel beteuterd’ (Lenteleven, 59)

‘Vader kwam ne keer thuis van de markt’ (Werkmensen, 365)

‘Jongens, zei hij, als we 't 'ne keer kunnen doen, kopen we 'ne zetel’ (Werkmensen, 365)

‘Voor 'nen armen mens, 'nen boterham believe 't u! schooide zij’ (Lenteleven, 58)

‘Aan elk stuk muur is ene herinnering uit de oudheid verbonden’ (Herinneringen 213)

‘Zij voeren er opzicht uit en ene nieuwsgierige bewaking’ (Herinneringen, 214)

‘Kom 'e keer nader!’ (Najaar, 386)

Met verkeerde spelling:

‘'k Zou n'en slok water willen voor d'honden, vroeg hij’ (Lenteleven, 109)