1566
15 Ch. Rochussen 1814-1894
Een hagepreek
Aquarel, 27 × 54 cm
Gesigneerd en gedateerd: CR 1876
Tentoonstelling: Amsterdam, Arti et Amicitiae (aquarellen en tekeningen) 1877, nr. 205, ‘Een Hagepreek’
Haarlem, Teylers Museum
‘Hagepreek’ is een latere term voor de verboden bijeenkomsten, die door aanhangers van het nieuwe geloof in de openlucht werden gehouden. Op deze aquarel zien we zo'n hagepreek. Een groep mensen luistert hier aandachtig naar een predikant. Het is het moment van het gebed; de predikant, de handen gevouwen op de bijbel, heeft zijn ogen ten hemel geslagen. Enige burgers hebben zich van wapens voorzien voor het geval de overheid mocht ingrijpen. Voorbij het hekje houden enkele mannen te paard de wacht.
De hagepreken verspreidden zich in de loop van 1566 vanuit de zuidelijke Nederlanden in noordwaartse richting. Zij waren een uiting van het steeds openlijker wordende verzet tegen het beleid en de bepalingen van Philips ii. In 1565 had een groep edelen zich verenigd in het bekende Compromis of Eedverbond der Edelen. In het voorjaar van 1566 overhandigden zij de landvoogdes Margaretha een smeekschrift, waarin werd aangedrongen op verzachting van de plakkaten, die tegen de ketters waren uitgevaardigd. Het volk, gesteund door de houding van vele edelen, vatte moed; naar het buitenland gevluchte predikanten keerden terug.
Wij weten niet of Rochussen een bepaalde hagepreek heeft willen uitbeelden en of hij zich door een voorbeeld heeft laten inspireren. Misschien kende hij Jan Luykens prent, die een hagepreek bij Antwerpen voorstelt. In de oeuvrecatalogus van Rochussen wordt terloops Amsterdam genoemd als de plaats, in welks omgeving de veldpredikatie te situeren is.
Opmerkelijk is de verwantschap van deze aquarel met de 1946 gedateerde schoolplaat van Isings. Deze stelt de hagepreek bij de Hoornbrug nabij Rijswijk in augustus 1566 voor. De gewezen monnik Pieter Gabriël predikt er voor een gehoor, waartussen zich onder meer Sonoy en Bloys van Treslong bevinden. De gehele compositie en details als de wachtposten, doen sterk aan de voorstelling van de door Isings zeer bewonderde Rochussen denken.
Auteursrechtelijk beschermd
