Geschiedenis van de medische wetenschap in Nederland

[p. 171]

Hoofdstuk 9 Besluit

In het voorgaande hoofdstuk werden slechts enkele figuren besproken die bijgedragen hebben tot de ontwikkeling van de medische wetenschap in Nederland. We hebben ons daarbij beperkt tot degenen, die in de eerste decennia onzer eeuw ook buiten onze landsgrenzen bekendheid, aandacht en waardering vonden. Het zijn over het algemeen dezelfde personen als zij die ook in ons land de medische wetenschap op opmerkelijke wijze hebben bevorderd. Toch moet daarbij worden erkend, dat een volstrekte volledigheid niet is bereikt of is nagestreefd.

Van een poging het zeer nabije verleden van de ontwikkeling der medische wetenschap in ons land te beschrijven is bewust afgezien. Het is een moeilijke zaak, en in het bestek van dit werk geen vereiste, daarvan een evenwichtige weergave te trachten te geven. Dank zij de moderne publiciteitsmedia als dagbladpers, radio en televisie is een ieder in de gelegenheid van de nog steeds aanhoudende vooruitgang in de mogelijkheden der geneeskunde kennis te nemen.

De door de verbeterde narcose en het kunsthart mogelijk gemaakte open hartchirurgie, de implantatie van een kunstmatige gangmaker van het hart bij levensgevaarlijke stoornissen van het ritme, de hemodialyse en de overplanting van een gezonde nier bij lijders aan chronische niervergiftiging hebben reeds voldoende bekendheid verkregen, zodat zowel een nierstichting als een hartstichting aan een ieder de mogelijkheid biedt steun te verlenen aan de verdere ontwikkeling der genees- en heelkunde op dit terrein. Op het gebied der inwendige geneeskunde zijn door de invoering van antibiotica ter bestrijding van allerlei infecties en van de celgroei-remmende middelen (cytostatica) resultaten bereikt, die in brede kringen bekend zijn. Op het gebied van de endocrinologie is de mogelijkheid van het gebruik van anticonceptiva (de zogenaamde pil) ter voorkoming van zwangerschap een voorwerp van steeds dringender voorlichting. De aanwending van mannelijke en vrouwelijke geslachtshormonen, zowel bij fysiologische toestanden als bij het vrouwelijk of mannelijk climacterium, evenals bij verschillende ziektetoestanden neemt steeds toe. De natuurwetenschappelijke en technische ontwikkeling der geneeskunde schrijdt steeds voort, en de

[p. 172]

medische macht neemt immer toe. Men zou het dan ook bij een geschrift over de ontwikkeling der medische wetenschap, beschouwd als een zuivere natuurwetenschap, kunnen laten.

Maar het is nu eenmaal zo dat de mens, eenvoudigweg gesproken bestaat uit lichaam en ziel. In de dagelijkse geneeskundige praktijk blijkt het op ieder doktersspreekuur, dat de lijder, die hulp zoekt, niet altijd gebaat is bij een zuiver technische of medicamenteuze hulp. En de dokter staat in zeker veel meer dan de helft der gevallen voor klachten of verschijnselen, die hij zuiver organisch-natuurwetenschappelijk niet kan verklaren.

De in het midden onzer eeuw opgekomen, maar steeds door de beste artsen aller tijden beoefende, psychosomatische geneeskunde waardeert niet alleen de invloed van psychische factoren, maar is principieel van oordeel dat bij iedere ziekte de gevoelsmatige factoren in aanmerking dienen te worden genomen om te komen tot een juiste waardering van de klachten en verschijnselen. Theoretisch gaat zij uit van de psychosomatische natuur van de aandoening en de emotie, welke onder bijzondere omstandigheden tot verschijnselen en ziektebeelden aanleiding geven, waarvan het begrip aan een enkel organisch gerichte geneeskunde ten enen male ontgaat. Dat de gehele mens met al zijn lichamelijke en geestelijke gevoelens in aanmerking dient te worden genomen bij de beoordeling van het ziektebeeld, wisten tenslotte reeds de oude Grieken, die het voetspoor van Hippocrates drukten. In de geschiedenis der geneeskunde is dit besef telkens opnieuw naar voren gekomen. Het laat zich voorzien dat de psychosomatiek en de anthropologische geneeskunde zich ook in de toekomst telkenmale zullen aandienen als een tegenwicht van de zuivere natuurwetenschappelijke geneeskunde, welker ontwikkeling in dit geschrift min of meer eenzijdig in beschouwing is genomen. Het begrijpen van geestelijke achtergronden is nu eenmaal moeilijker, en komt bij de kennisoverdracht omtrent de evolutie der medische wetenschap nu eenmaal pas ná de weergave van feiten of controleerbare gegevens.

[p. 173]

63. Moderne operatie in het Academisch Ziekenhuis der Vrije Universiteit te Amsterdam.