Jelle, in koumelker. 1895-1955

[p. 132]

Lyts bigjin

Dok wie tsien jier forlyn as jongtroud man yn it doarp komd. Hy hie it affearen fan âlde dokter Hornstra doe oerkrige. Dy wie nei de Skrâns gien to rintenierjen.

In goed jier letter hie de nije dokter syn frou forlern. In krektberne famke wie yn har memme earm mei nei it tsjerkhôf brocht.

Mei dy pear wurden koe men it sizze. Mar hwat in leed lei der foar Dok efter...

Hy wie in wike-mannich nei syn âlden rekke. Dy wiene noch boer en dêr hie er de ûngetiid mei birêdden. Dokter Hornstra wie sa lang foar him ynfallen. Tsjin de neisimmer wie er wer delkomd. Net allinne, mar mei syn âldste suster, dy't ek al widdou wie. In tige dimmen minske, mei in famke, dat nou ien klasse heger yn skoalle siet as Jehannes en Jitse.

Dok en syn suster wiene yn it doarp tige yn oansjen. En dat wiene hja mear as wurdich!

Hwant altiten wer stiene hja klear foar in oar. It like der soms op, dat se harren sels alhiel foarby seagen.

En net allinne foar de minsken op harsels, mar ek foar it doarp as doarp wiene hja safolle yn 't spier, as hja koene.

Sa wie dokter der ek ta komd om in toanielploechje op to rjochtsjen. En nou't der in nije ûndermaster komd wie, dy't tige sjonge koe, moast der ek in sjongselskipke by, neffens him.

Ja, dêr hie de jonge master wol niget oan. Mar...

[p. 133]

hy moast de haedakte noch helje. En yn sa'n doarpke foel it ornaris ek al net mei, om der hwat eare oan to biheljen. F'râl ûnder de jonges wiene faek tofolle dy't gjin wize hâlde koene, en dan wie der sa'n bytsje kar. Mar hy soe der wol ris mei Master Sytsma oer prate...’

Nou, dat die er ek. Mar hy kaem der net folle fierder mei.

‘Jo moatte dat foar jo sels útmeitsje,’ hie Master Sytsma sein. ‘Jou takomst easket, dat jo sa gau mûlk de haedakte helje. En soks is lang net altiten sa'n tige tankber wurk.

F'râl ûnder de jonges fan sa'n achttjin oant tweintich jier en dêromhinne sitte nochal ris guon, dy't gâns bolbjurken binne. En ien, of twa dêrfan kinne mei iggewearjen en dwersbongeljen de wille bidjerre. Hja binne noch net wizer, en it giet harren krektlyk as in muoike fan my ris tsjin de bakkerinne sei. Dy wie wakkere wiis, dat har famke fan tsien moanne al rinne koe. Mar hwat sei muoike? “Jo hawwe in lot, minske. Hwant sa'n bern is great foar it forstân.” En krektallyk giet it dy jonge mannen. Dy bitommelje net, ear't hja troud man binne. Fansels, de measten binne oars, mar in stik twa trije fan sokken yn it selskip bidjerre de hiele boel faken...’

En doe't Dok de jonge Master Boskma in dei twa letter foar de skoalle mette, sei dy hwat Master Sytsma sein hie.

Lokkich kaem dy der krekt oan; hy koe doe it wurd sels mar dwaen.

‘Ja,’ sei er, ‘ik jow dy jonge mannen mei in bulte nocht lânboulessen. Mar dat is hiel hwat oars. Dat fiele hja mear as keardelswurk en ik moat har nou en dan in tigen ôfsnuter jaen, oars miene hja al gau,

[p. 134]

dat hja fan it dongjen en it fuorjen fan it fé folle mear witte as harren heit.

Mar dat sjongen, nou dat is mear bernewurk, en sadwaende bisykje guon altiten om der hwat bablegûchjes by to meitsjen. En... master Boskma kin tige mei de bern omgean. Mar dy greate jonges hawwe mear ûntsach foar in master fan ryklik fjirtich jier as foar ien fan sa'n goede tweintich...’

Dat wie allegearre wier fansels. Mar Dokter soe it dochs sa moai fine, as der op dit mêd hwat dien wurde koe...

Sadwaende waerd der ôfpraet, hja soene prikken yn it wurk stelle, om in sjongklaske to stiftsjen fan famkes en jonges boppe de tsien.

En dat soe yn 'e skoalle oefenje, fuort nei it middeiskoft. Dan hoegde it Master Boskma net folle tiid to kostjen. En Master Sytsma soe de bern op 'e Fryske les de wurden fan de ferskes leare. Dan koene hja dy ek better bigripe.

It tal soe wol net al to great wurde, hwant de bem, dy't hielendal net sjonge koene, mochten wol mei dwaen, mar dêr koe fansels net folle stipe fan útgean. En dy soene der ek wol net folle sin oan hawwe.

Mar Jehannes en Jitse en noch inkelde jonges koene wol aerdich sjonge en Tetsje, it niftsje fan Dok en noch in pear oare famkes songen suver en hiene ek wol hwat stim. En... der mochten ek wol in pear famkes by, dy't al fan skoalle ôf wiene...

Sa kaem der in bigjin. En Dok sei, syn suster woe de ferskes mei de muzyk der by wol mei in foech stinsel ôfprintsje...

Deselde wyks gyng it al oan.

En alle bern wiene it mei Master Boskma iens, it

[p. 135]

bern moast in namme hawwe. En de namme ‘Lyts Bigjin’ waerd hjir tige gaedlik foar achtte.