Olijfbergh ofte poëma van den laetsten dagh

(1609)–Karel van Mander– rechtenstatus



[pagina 56]
Het seste Ghesangh. Vervaet veel Philosophen ende Heydensche Wetgevers, als Plutarchus ende meer andere. Oock den yver der Heydenen in haren versierden Gods-dienst, met de verscheyden offerhanden der verscheyden Goden. Oock wat de wet der natuyren in sommighe wrachte. Int leste veel ghedenckweerdighe geschiedenissen der liefden, die sommighe aen hun Ouders bewesen hebben. WAt leest men oock van menich Philosooph In Heydenschap al leering goet beschreven, En die betuycht met strang en deuchdich leven. Ga naar margenoot+Plutarchus ghy dient sonderling ghenaemt, Als heunich-bie het zeem hebby versaemt Wt bloemen veel die voor u bloeyden jeuchdich, Temlust, dempsond, en wat eerlijc en deuchdich Is wort bespeurt in u Morale leer, Caton, Seneeck, Homerus, en noch meer Poëten, wat al bloemg' en schoon spreucken Sy brochten voort van Christelijcker reucken. Ga naar margenoot+Merct t'Heydensch Volc, nochtans eylaes vervoert, Tot den Godsdienst, eerst van d'Egyptenaren Hier in gheleert, de Griecken vlijtich waren. Eens t'Perssche volck te Delos het Eylant Aldaer verzeylt met duysent schepen vant Den Tempel schoon van Phoebos vol en rijcke, Toond' yver groot tot Dodsdienst van gelijcke, Want sy den Godt toe droegen sulck aenmerck Van gheen cleynoot beroofden sy sijn Kerck: Romeynen oock die van t'Griecx volc ontfingen Ga naar margenoot+Hun afgodts dienst, en hielden so gheen dingen In weerden groot als Godsdienstich verbont, Een steenen kist die onder d'eerste stont Ghevonden met Pythagors oude boecken, Waer in men las, en vant int ondersoecken Yet den Godsdienst af leerich, waerom liet
[pagina 57]
Petili oock die doen met vyer te niet. Van Lucium Alvanium wy lesen,Ga naar margenoot+ De Gheestelijckheyt so seer bemint, dat desen Sijn eyghen Wijf en Kinders al te voet Afsteld' om gaen, en op den waghen loet Der Kercken tuych: en der afgoden Nonnen, Ter tijt als Room van Gallen was gewonnen, Ter selver tijt, t'Roomsch Capitool beleyt, Tooch van daer af een Caius toebereyt,Ga naar margenoot+ Met t'heylich tuych op schouders en in handen, Ginck midden door den legher der vyanden, Op Quirinael hooght om sijn offer doen, En keerde vry op't Capitoly coen. Veelsins en veel ooc d'Heydens hielden feesten, Somtijts eens smaels sy slachten hondert beesten Al eenderley, welck Hecatumba hiet, Voor t'velt ghewas sy en versuymden niet. Danckoffer milt, die van Athenen bodenGa naar margenoot+ Een man en vrou jaerlijcx gedoot den Goden, Om soenen soo de sonden vander stadt. Och yver groot: eylaes wat jammer dat Van Sathan sy so waren gants bedroghen, Dat sy voor vuyl gediert de knien oock bogen, Al hadden sy doch Goden overvloet, Dewelcke som begheeren Menschen bloet, Te sulcker tijt hun lust scheen menichvuldich. Den vetten Os met hoornen schoon verguldichGa naar margenoot+ Beviel Iupijn, de Duyf stont Venus aen, En Iunon t'Schaep, t'vet Vercken koos Silvaen, Den Faunen Gheyt, maer Bock beviel Sylenen, De Sogh Cybeel, en Mars den Ram voorhenen Was lief en weert, de Gheyte liefde Pan, Neptunus t'Peert, den Leeuw was voor Vulcan, Den witten Stier voor Phebe seer bequame, De swarte Koe Proserpin' aenghename, So menich hooft hier oock so menich sin.
[pagina 58]
Gheen Gheyten woud' Minerf de wijs Godin, God noch Godin en hadd' in Calf behaghen, Het welck yemant op schouder hadd' gedragen, Ia creupel was, of creghen met onrecht: Dat scheen al yet, maer dit was veel te slecht Een oorsaeck siet, den steert wanneer hy effen Sijn achter knien niet juyst en quam te treffen, Maer eenichsins te cort was of te lanck, Sulck offer-calf was niet der Goden danck, Ten g'luckt' ooc niet watmen alsdoen begeerde, Maer in t'ghemeen men vrolijck banckt' en smeerde, In gheene Feest vergatmen afgod Buyck. Ga naar margenoot+Somtijts al naeckt te loopen was t'gebruyck: Ga naar margenoot+Maer Bacchi feest die ging al buyten schreven, Dat sy so veel onheblijckheyt bedreven. O Christen Mensch uyt blijden herten gront, Met oogh betraent en danckbarighe mondt Lof offer doet dat u t'licht is verschenen, Vercoren zijnd' uyt menich duyst voorhenen, Maer siet wel toe dat rijckdom, buyck noch lust Gheen Goden zijn daer uwen sin op rust. Den yver blint in goedsdienst van den Gallen, En Duytschen out, t'verhael te lanck soud' vallen, En hoemen heeft ter offerhand' ghedoot Ga naar margenoot+Den kinders ooc van jong volck t'lant gebloot: Voor ouders blint eylaes sy die van gronde Wel meenden t'goet seer grouwlijc deden sonde: Wat jammer ist, dat hun ontbroken heeft Kennis des als, daer smenschen al aencleeft, Ia al t'belanck van al wat mach belanghen: Ga naar margenoot+Som wel van selfs aennamen s'redens dwangen Wt goed' aen wendst, of natuer en de deucht Beminden sy om haer schoonheyt, ja vreucht Ghenooten s'in haer nutte vreucht te baren, Als bouwer doet in hanghend' en vol aren.
[pagina 59]
Ia dedent niet schijn om te heeten goet, Als om t'ghemack van een gherust ghemoet.Ga naar margenoot+ Hun dachwerck sy des avonts overmaten, Wat beth ghedaen gheweest had of ghelaten, Ver-ijcktent wel al in des redens schael. Sterck Reden is verwinninch boven stael,Ga naar margenoot+ Sy stiert de Ziel, sy maticht lust en sinnen, Sy leert de Ieucht g'hoorsaem eerbiedich minnen Sijn voorders welck eer naest die Godt aencleeft, God meest behaecht, also een Heyden heeft Betuyght en seght, dat geenen dienst den Goden Van mensch en wort so aenghenaem gheboden, Dan datmen Vaer en Moer mild'lijc voldoet, Den woecker van t'voorheen ontfangen goet: Wie anders doet, Atheist hy hem laet blijcken,Ga naar margenoot+ Ia dieren selfs sijn oordeel mochten strijcken, By een voorbeeldt dat Oyvaer ons bewijst, Wanneer hy draecht sijn ouders oudt en spijst.Ga naar margenoot+ Och eerlijc werc te dragen op sijn schouders, Niet den Olymp maer onvermogend' Ouders, Merckt AEneam hoe Maro hem uytbeeldt, Gheladen met sijn Vaer en t'Godtlijck beeldt: Godsdienst en deucht aen d'ouders doen te samen, Wel over een te comen moet betamen. Tot Spieghel claer uyt Heydensch oudt geschicht, Van weldaet groot aen d'Ouders in t'gesicht Is dy O Ieucht tot leeringh voor sal hangen. Ten tijd' als van Seleucum was ghevanghen Demetrius sijn soon Antigonum Al heym'lijck hy ontboodt dat hy niet om Hoe stercken brief van Vader hem geschreven, Door noots bedwang en soude weder gheven Gheen stadt of slot: maer hy deed' al gheheel Wt vader-liefd' het recht teghendeel.
[pagina 60]
Hy schreef Seleuck, hy wild' hem al de steden In sijn ghewelt doen hebben, ja en treden In ghijselschap, gaef hy sijn vader los.	margenoot+ Plutarchus een Heyden heeft veel goede weten ingestelt met meer ander, als volght. margenoot+ De Heydens hebben seer gheyvert in hunnen godsdienst, hoewel met onverstant. margenoot+ Pythagorus boecken van den godsdienst wat af leerende, worden met vyer verbrant. margenoot+ Lucium Alvanium dede sijn wijf ende kinders van den waghen gaen om het kercken tuych te laden. margenoot+ Caius gaet met het kerckentuych geladen van't Capitool te Room door der vyanden legher op't Quirinael om sijn offerhande doen, ende keerde vry weder op't Capitool. margenoot+ Die van Athenen offerden jaerlijcx een man ende vrou, om hun Goden te vredighen. margenoot+ Elcken afgod worden verscheyden beesten geoffert. margenoot+ Dees Heydens in hun afgoden dienst liepen somtijts naeckt. margenoot+ Bacchus feest. margenoot+ D'afgoden werden kinders gheoffert. margenoot+ Sommighe door de wet der natueren ghedrongen zijnde, leyden een deuchtsaem leven. margenoot+ Sy overleyden savonts hun daghwercen wat best gedaen of ghelaten gheweest hadde. margenoot+ De reden is stercker int overwinnen dan eenigh stael. margenoot+ Ongodlijc. margenoot+ Gelijcknis vanden Oyvaer, die sijn ouders in hun ouderdom dreaght ende spijst.

Vorige Volgende

Het seste Ghesangh.