Critisch proza

Verantwoording bij de derde druk

In deze dundrukuitgave van Verzameld Werk van H. Marsman in éen deel is de tekst gevolgd van de uitgave van Verzameld Werk in drie delen van 1938 en van het vierde deel, waarmede de tweede druk van Verzameld Werk in 1947 werd uitgebreid. Voor de wijze, waarop het vierde deel [Critisch Proza] werd samengesteld, wordt verwezen naar de daarin voorkomende Korte Verantwoording.

Ten aanzien van de schrijfwijze der woorden zijn de thans geldende voorschriften toegepast, voorzover het betreft de e(e) en de o(o), alsmede de s(ch) aan het einde van een woord.

De buigings-n is daar waar de schrijver die zelf in zijn teksten heeft gebruikt gehandhaafd.

Slechts onmiskenbare spellingsfouten, verschrijvingen of nalatigheden bij vroegere correctie van Verzameld Werk zijn verbeterd en de interpunctie is op enkele plaatsen verduidelijkt.

Indien het gebrek aan systeem in de spelling van dezelfde woorden of in vergelijkbare constructies hinderlijk bleek, werd er eenheid in gebracht.

Afdeling II, Critisch Proza, bevat werk, dat na het afsluiten van Verzameld Werk in drie delen [1938] werd geschreven en gepubliceerd en dat, volgens verklaringen van de schrijver aan zijn vrouw en aan vrienden, voor publikatie in boekvorm in aanmerking kwam. Daarom zijn deze essays en artikelen ook in deze dundrukuitgave in éen deel in een afzonderlijke afdeling ondergebracht en niet aan de opstellen over gelijke onderwerpen of schrijvers in afdeling I, Critisch Proza, toegevoegd.

Verklaring

Meermalen is van verschillende zijden aan de uitgeefster en aan ons, als vrienden van H. Marsman, gevraagd, waarom er geen uitgave van het volledige oeuvre van den dichter verschijnt. Men stelt zich hierbij op het standpunt, dat er na de dood van Marsman alle aanleiding toe bestaat, het door hem zelf samengestelde Verzameld Werk uit te breiden met de verspreide gedichten, prozastukken (o.a. Vera) en critieken, die niet in de vier delen V.W. zijn opgenomen. Deze herhaaldelijk geuite wens van vrienden en bewonderaars van Marsman dwingt ons tot een verklaring.

In 1939 heeft Marsman, die toen te Bogève, Haute-Savoie, in Frankrijk woonde, de eerste ondertekenaar doen beloven, na zijn dood nooit iets uit te geven van zijn werk, dat niet door hem zelf als voor uitgave bestemd was aangewezen. Hij heeft deze wens toegelicht

[p. 851]

door met name te noemen alle gepubliceerde of in portefeuille gehouden, dan wel aan vrienden geschonken teksten, daterende van vóor 1938, die hij de opneming in Verzameld Werk niet waardig had gekeurd, b.v. Vera. Voor wie een studie van zijn volledige werken zou willen maken, waren immers, zo zeide hij, alle gepubliceerde teksten in elk geval toegankelijk in andere uitgaven en tijdschriften.

Tevoren, gedurende het samenstellen van Verzameld Werk door Marsman in 1937/38 te Auressio, had de tweede ondertekenaar reeds eigener beweging een belofte van gelijke inhoud en strekking aan Marsman gedaan. Deze belofte heeft hij nog eens op de laatste dag, die hij voor zijn vlucht naar Portugal in 1939 bij Marsman doorbracht, bekrachtigd, nadat op de daaraanvoorafgaande dag het gesprek over Kafka-Brod en Brods houding ten aanzien van Kafka's literaire nalatenschap had gelopen. Marsmans opvatting van het kunstenaarschap hield in, dat hij de auteur de enige achtte, wie de zeggenschap over het door hem voortgebrachte werk toekwam. De vormgeving van het gepubliceerde werk berustte uitsluitend bij de schepper ervan. Dit geldt uiteraard voor Verzameld Werk het sterkst, omdat - zonder verloochening van al wat hij eens had geschreven of op enigerlei wijze had openbaar gemaakt - zulk een publikatie niet was een verzameling, maar een bouwwerk, waarvan de onderdelen ten opzichte van een totaal beeld hun functie hadden. Marsman noemde die uitgave dan ook niet Verzamelde Werken of iets van dien aard, maar bewust en met opzet: Verzameld Werk.

Zo heeft Marsman de gewenste belofte gekregen, alsmede de toezegging, die hij ons eveneens had gevraagd, om ons met alle daartoe beschikbare middelen te verzetten tegen het uitgeven door derden van teksten, die niet door hem in Verzameld Werk waren bijeengebracht. Door deze toezegging te vragen en te aanvaarden heeft Marsman ons, zoal niet het auteursrecht van zijn werk, dan toch de morele verantwoordelijkheid voor een feitelijke zeggenschap over zijn letterkundige nalatenschap opgedragen. Wij gevoelen ons uiteraard door deze belofte gebonden.

Amsterdam, 19 oktober 1955

D.A.M. Binnendijk

Ascona, 16 oktober 1955

Albert Vigoleis Thelen