Katechismus der natuur (4 delen)

[p. XI]

Voorrede.

Niet lang geleden, in de Gemeente van Edam noch arbeidende, zag ik om naar eenen katechismus der natuur ten nutte myner Katechisanten - In geene Taal vond ik, tot myn leedwezen, een Boek, ten dien oogmerke wél geschikt - gellert zelf klaag de daar over - Sints verlang de ik, dat er iemant, in deeze Eeuw van kleine Schriften, mogt opstaan, die er ons eenen gaf - Niemant daagde op - Toen kreeg ik in den zin, zelf daaraan de hand te slaan - Dan, uit eene zee van zaaken de voornaamsten te kiezen, en die kragtig en bevallig in de duidelykste taal uit te drukken, gelyk de groote gellert vorderde, stondt my hoog - De liefde voor myne Katechisanten, de aangenaamheden van zodanigen arbeid, de nuttigheden die dezelve kon voortbrengen, en de aanmoedigingen van eenen Vaderlandschen Vriend, den Edelen Hoere paludanus, woogen egter eindelyk tegen alle bezwaaren op, en verwonnen ze geheel - Ik ontwierp daarop een Plan; dan, hier mede

[p. XII]

bezig, dacht ik raadzaamer hetzelve te verschikken, en mynen arbeid voor de geheele nederlandsche jeugd nuttig te maaken - Daaraan begonnen hebbende, werdt ik in de Gemeente van Zutphen beroepen - Dit deed mynen arbeid eenen tyd lang stil staan - De taak weer zullende hervatten, gaf het volgende geval aanleiding tot eene derde verandering. Niet weetende, waar my in de volksvolle Stad neder te zetten, boodt my de Hoog Welgebooren Heer en Mevrouw, de baron en baronnesse van nagell, Heer en Vrouw van Ouden en Nieuwen Ampsen, enz., myne verlegenheid vernoomen hebbende, hun open Huis, vry en vrank, ter inwooninge aan. Deeze Edelmoedig heid bragt my in eene kamer, waar ik dat schoon Gezigt, in de Titelplaat verbeeld, en in de Opdragt met eenen trek geschetst, dagelyks genoot. Het oog, dikwils tot de hooge Bosschaadien, waar agter het overheerlyk Loo schuilt, geleid, en de verbeelding, van de Vorstelyke Kinderen zich daar in de open' Natuur te zien vermaaken en veel te hooren vraagen, er onder werkende, deed my toen besluiten myners

[p. XIII]

arbeid noch eens te verschikken, en voor de prinsen te schryven; doch zo, dat de vaderlandsche jeugd er niets by verliezen, maar veeleer by winnen zou - Dit derde Plan werdt dan gevolgd - Ik nam in de bearbeiding van hetzelve de gedaante van eenen Leermeester aan, die eenen braaven, leergierigen, doch ongeoefender Jongeling omleidt in deeze streeken, in de nabuurschap van dat Vorstelyk Lusthuis, waar zo veel te zien valt, waar zich duizend dingen in de Natuur, op eene fraaie en treffende wyze, ter beschouwinge aanbieden - Gelyk voorheen de Zee, zo wekte toen het heerlyk Landgezigt uit myne kamer, ter lengte van drie of vier uuren, over vlakke Velden tegen Bergen en Bosschen, in my veele edele gedachten over de schoone Schepping. Zagte voorwerpen der Natuur, telkens gezien (eene lieve stille verkwikking onder de Studiën) hadden invloed op myn hart, en deelden aan hetzelve eene heldere levendigheid mede, dien den arbeid niet weinig begunstigde, en ongetwyfeld gelukkiger heeft doen uitvallen - De vaderlandsche jeugd ontvange denzelven met genoegen, en hy voldoe aan myn oogmerk!