Kleine katechismus der natuur voor kinderen

[p. X]

Hoe groot zyn uwe Werken, o Heere! Gy hebt ze alle met wysheid gemaakt! Het aardryk is vol van uwe goederen!
Psalm. CIV. 24.

[p. 1]

Eerste zamenspraak over het beschouwen van Gods werken.

vraag. Welke gewigtige Vraagen behoort een Kind, hoe jong het zy, dikwils aan zich zelven te doen?

antwoord. Het behoort zich zelven dikwils te vraagen: ‘waar ben ik, welke opmerkelyke dingen komen dagelyks voor myne oogen, en waartoe ben ik hier?’

V. Waarom moet een Kind zodanige Vraagen dikwils aan zich zelven doen?

A. Om, gelyk my geleerd is, vroeg behoed te worden tegen onaandoenlykheid en onoplettenheid, die ons veel kwaads kunnen veroorzaaken.

V. Indien ik U dan die Vraagen deedt, wat zoudt gy my antwoorden?

A. Ik zou U antwoorden: ‘ik woon in de groote Waereld van God, ik zie dagelyks zyne talryke Werken, en ik ben hier, om Hem te leeren kennen, te dienen, en te verheerlyken.’

[p. 2]

V. Gy antwoort wél; maar wat schaade zou het U doen, zo gy dit naliet?

A. Als ik zo ongelukkig was dat na te laaten, dan zou ik zeer onkundig blyven van het geen ik moet kennen: ik zou met den tyd zo gewoon worden Gods Werken te zien, dat ze myn teder hart niet zouden aandoen, en daarentegen zou myn oog alleen geslagen blyven op veele beuzelagtige bedryven en ydelheden der Menschen, waardoor ik veele gewigtige dingen zou nalaaten, en my Gods ongenoegen op den hals haalen.

V. Wat verstaat gy door Gods Werken?

A. Alle dingen, die Hy geschaapen heeft, welken myn oog thans al, of niet kan zien.

V. Oordeelt gy u dan verpligt het oog op die Werken te houden?

A. Dat stel ik vast, om dat ik daaruit kan leeren, dat God oneindig groot, almagtig, wys en goed is, en wanneer ik dit geleerd heb, dan is het betaamlyk, dat ik Hem daarom eere, vreeze, liefhebbe, en verheerlyke.

V. Dan, uw Schepper leert U in den Bybel, wie hy is?

A. Dit is waar; maar als ik deeze verwonderlyke Volmaaktheden, die Hy bezit, met eigen oogen in zyne Waereld kan zien; dan, dunkt my, mag ik zulks niet nalaaten; want zo leer ik ze op eene dubbele wyze kennen: hart en zinnen worden te gelyk getroffen, en het een Onderwys helpt, en verlevendigt het ander.

V. Hebben wyse en braave Menschen dit ook zo begreepen?

A. Ja wel! Myne Ouders, die my daartoe aanspoorden, hebben my dit gezegd: ook heb ik ge-

[p. 3]

leezen, dat zeer godvruchtige Mannen, als Moses, Job, David, Jesaias, en anderen dat nooit verzuimden; zelfs dat Salomo daarover een Boek schreef, om die Werken van God aan zyne Onderdaanen uit te leggen. 1 Kon. IV. 33.

V. Heeft de Heere Jesus dit ook belast?

A. Meer dan eens! Hy gaf niet alleen zulke Mannen daartoe lust, want één van hun zegt: de Werken des Heeren zyn groot, zy worden gezogt van allen, die er lust in hebben. Ps. CXI. 2. maar hy beval zelfs den zynen: Aanziet de Vogelen des hemels, dat zy niet zaaien, nog maaien, nog verzamelen in de schuure. Aanmerkt de Lelien des velds, hoe zy wassen; zy arbeiden, nog spinnen niet. Matth. VI. 26, 28.

V. Zouden zulke Beschouwingen voor U nuttig en vermaakelyk kunnen zyn?

A. Zo dra ik er maar van denke: ‘'t zyn de Werken van mynen eigen algoeden Maaker, en zy zyn daarom volkomener dan al wat wy kunnen toestellen; Hy is er by tegenwoordig; Hy wyst my daarin aan zyne Almaagt, Wysheid en Goedheid; Hy gaf my oogen, om er waare Schoonheden in te zien; Hy formeerde zefs veele van dezelven voor my; en laat er my dagelyks duizend voordeelen van trekken: kunnen en moeten dan niet zulke Beschouwingen voor my nuttig en vermaakelyk zyn?

V. Gy wilt dan uwe kinderlyke beuzelingen en bedryven daarvoor wel laaten vaaren?

A. Ik zie aan anderen, en merk ook aan my zelven, dat ons kinderlyk bedryf, by 't opwassen, ons wel haast verveelt, dat wy daarom telkens jets anders opzoeken, zo lang, tot dat wy, groo-

[p. 4]

ter wordende, alle die dingen laaten vaaren, om tot gewigtiger zaaken over te gaan; en waarom zou ik dan nu myne kinderlyke bedryven daaraan niet opofferen?

V. Gy denkt dan veel genoegen daarin te zullen vinden?

A. Zo er vermaak gelegen is in onzen pligt te doen, dan durf en kan ik my dat wel belooven; en zo lang ik er in bezig ben, zal ik, en elk die my wil navolgen, behoed blyven tegen duizend ydelheden en beuzelingen.

V. Wat zegt gy?.... Gy, en elk, die U wil navolgen!

A. Ja; want niemant wordt dit genoegen ontzegd, aan elk wordt het zelfs aangeboden. Een arme, zo wel als een ryke; een gering Mensch zo wel als een Monarch; een Kind zo wel als een volwassen Man kan dat ontvangen en genieten.

V. Wat meent gy dan in Gods Werken te zullen vinden?

A. Geene gissingen, inbeeldingen of ydelheden, waarvan de bedryven en werken der Menschen zo vol zyn; maar altyd waarheid zonder dooling, volmaaktheid zonder gebrek, grootheid zonder laagheid, bestendigheid zonder verandering, wysheid zonder mistasting, eenvoudigheid zonder omslag, eenvormigheid en egter verscheidenheid, veelheid en egter altyd orde en pragt.

V. Hoe veel lofs zegt gy van Gods Werken!

A. Niet te veel, of liever, niet de helft genoeg!

V. Zo ik U dan hiervan iets meer vraagde, zoudt gy my wel kunnen antwoorden?

[p. 5]

A. Ik zou tragten U naar myn vermogen te voldoen, terwyl ik hoop meer te leeren, om dat niets zo slegt is als een onweetend Mensch, die van den goeden God verstand kreeg tot het kennen van deszelfs Werken.

V. Wat zoudt gy dan antwoorden, zo ik eenige algemeene Eigenschappen van Gods Werken wilde weeten, zo ik U vraagde: wat is Eenvoudigheid?

A. Dat God nergens eenigen omslag maakt.... of is het niet eenvoudig, dat uit één Zaadje millioenen Graankorrels voortkomen, waarmede Hy millioenen Menschen en Dieren voedt?

V. Wat noemt gy Grootheid in het geschaapene?

A. Dat groote dingen, by voorbeeld, het Uitspansel en de Hemelsche Lichten ver uitgebreid zyn; doch kleine zaaken, neem eens het Blad van eenen Boom, een Vliegje, een Schysje van een Takje, grooter meesterstukken zyn dan Menschlyke handen kunnen maaken.

V. Wat houdt gy voor Volmaaktheid?

A. Dat alles in 't Heeläl, hoe zeer schynende onderling onderscheiden, maar één Werk is, zonder eenig gebrek: elke geschaapen' zaak is als ééne schakel van ééne groote Keten, en het Heeläl maakt uit deeze groote Keten.

V. Wat verstaat gy door Bestendigheid?

A. Dat de Onderhouding en Regeering van God onveranderlyk op denzelfden voet blyven voortgaan. Geen van alle Schepselen, in 't begin geformeerd, is sedert verlooren gegaan, geen nieuw bygekomen. De Zon verlicht heden noch, even

[p. 6]

gelyk zy deedt op den eersten dag na haare Schepping.

V. Wat begrypt gy door Orde?

A. Orde in het geschaapene is, dat alles de regte en beste plaats beslaat, en behoudt tot de nuttigste einden, gelyk de Zon en de Maan hier boven, de Zee en het Land beneden.

V. Wat betekent Verscheidenheid?

A. Dat alle soorten van Schepselen van anderen verschillen, gelyk Water van Vuur; en, dat die van dezelfde soort zyn, ook bestendig onderling verschillen, gelyk de Aangezigten der Menschen, de Bladeren der Boomen, de Zandkorrels, enz.

V. Wat moet men door Eenvormigheid of Overeenstemming verstaan?

A. Dat hoe zeer dingen van dezelfde soort verschillen, zy egter eene onderlinge overeenkomst behouden, by voorbeeld, de Aangezigten, de Boombladeren, en de Zandkorrels; want zy blyven Aangezigten, Boombladeren, en Zandkorrels, en zyn niets anders.

V. Hoe beschryft gy hier de Wysheid?

A. Dat God in alles eenen onderscheiden aart gelegd heeft, alles volkomen kent en doorziet, en daarom de beste middelen weet uit te kippen tot bereiking der heerlykste oogmerken.

V. Hiervan nu genoeg!.... Zulk eene geschaapen Waereld moet dan schoon zyn?

A. Schooner en volkoomener dan iemant kan uitspreeken.

V. Zou er dan nergens eenig gebrek schuilen?

A. Nergens! hoewel wy ons dat somtyds verheelden uit onkunde en vooroordeel.

[p. 7]

V. En kunnen alle die geschaapen' dingen gekend worden?

A. Op verre na niet! Wy kennen maar sommige dingen, en wegens ons eindig verstand is er meer, dat wy niet, dan dat wy al zullen weeten, weshalven wy ons nooit moeten verhovaardigen op onze kennis.

V. Wat besluit gy uit dit alles?

A. Dat de Waereld op eene verwonderlyke wyze geformeerd is; dat er niets te veel of te weinig is; dat er nergens een misslag is, en alles aan Gods oogmerk beantwoordt. God zag al dat hy gemaakt hadt, en ziet, het was zeer goed. Gen. I. 31. en zo is het noch tot heden gebleeven, de verwarring alleen uitgezonderd, die de zonde veroorzaakt heeft door de schuld der Menschen.