|
| |
| |
| |
[Comoedia Vetus]
Hoe den ghekapten Droes, als vvaer hij Godes Tolck,
Sich leghert inde Kerck, en t'Hart van 't slechte Volck;
En dan haer Conincks Croon en Staff ter neer gaet vellen:
Dat sal juw hier Maetroos op sijn Scheepsch gaen vertellen.
die niet te vroegh van sijn neus een ancker maeckt, die can veel sien, al
waert maer in't voorby seylen, zoo hy anders niet heel voor mal en vaert.
Ick die al mijn leven voor halff vroet ghevaren heb, al vercierde mijn Vaer
wel een beter stee, zoo heb ick nochtans zoo veel van hem ghehoort, en van
andere ghesien, dat, souw de Kock niet eer schaffen, voor ick het juw al vertelt souw hebben, zoo had ick liever doot te wesen als van honger te sterven.
Mijn wedervaren alleen is zoo menigerhande, dat ick er niet meer en souw
weten uyt te comen, als een schip uyt een mael-stroom. Ick heb wel wat gesien, maer weynigh begrepen, en noch minder onthouwen. Ick ben al wijdder gheweest, als daer de Son by Noorden scheen: en over al waer ick quam
daer heb ick menschen ghevonden, jae die al beter gheneust waren, als ick,
hoe slechten uytkijc dat zy hadden. Onder anderen doen ick inde straet voer,
daer men my seyde/ dat het best-geneusde Volck vande werelt woonde, daer
meynden ick int eerste, dat men my bedroghen had: want men my daer een
geckelijck ding ginck thoonen: dat was, een stuck van een steene pael, staende onder een ysere traly opte selve plaets, daer Sinte Pieter onser aller Grootvaer wel eertijts zijn schuytgen aen meerde. Ghy meynt dat icker me geck,
en het is waer. ic moest het me loopen kijcken als een gec te meer. t'was wel
een paer mijlen of daer ontrent te Lande-waerts in, of meer: en onse Koc, die
sijn lel aen gheen Nagel te beleggen en was, al stonden wy hier midden in de
Kerck San Pietro, ghenaemt, die over dese lieve pael heenen getimmert was,
begond heel luyd uyt te guytten en te lachen, en vraeghde of het lant dan of het
schip vol ghecken was; en off Sinte Pieter voor een Diluvy vreesde, doen hy
zijn schuytgen zoo hoogh ende zo verre te landewaerts in sleypte: ten waer
dat hy daer ontrent de Schelvisch inde Boomen ghevangen mocht hebben!
Dit riep hy, als of hy alleen inde Kerck gheweest hadde, en alle de Heyligen
dooff: zoo dat van t'een eynde van t'coor ick weet niet wat voor slagh van
Bolck-vanghers beghonnen op te hooghen, en de Hooffden en d'Ooren samen steken, als sich verwonderende over sulcken volc, en twijffelende of wy
ooc Kersten menschen mochten zijn. En terstont onsen Schrijver die wel sach
dat het de Koc zo doende licht verknollen souw, en hy met ons inde Knip geraken, want hy dat vaerwater wel meer gevaren hadde, seyde, Hola Maets
niet hoogher. ten magh hier te lande soo niet draghen: Want crijgense juw
duym eens in een dolgat, zy sullen juw wel ander Italiaensch leeren clappen.
zoo dat wy met een swijgert hals-op speelden dat cattegat uyt. Opt ruym
wesende,daer begon ons Kock al weer te vlagh-voeren, en te vragen: Wat
droes wy voor Jangatten waren, dat wy zoo bloo uyt de Kerck liepen, en
dat voort ghesicht van een graeuwe kap drie of vier? Doe begon ons onsen Schrijver van t'voorschip tot het achterschip te vertellen een groote langhe legende van dese geckelicke Zeecappen, die daer in Sinte Pieters Kerck
| |
| |
waren. Hoe dat dien Sinte Pieter, zedert dat onsen lieven Heer ten Hemel
ghevaren was, daer doen en laten in dat lant gheworden was. Ende alhoewel hem belast was, een Visscher van Menschen te wesen: Zoo en cond hyder nochtans gheen goesmaeck uyt kaeuwen, als sijn Na-saten daer na wel
ghedaen hebben: die-der noch ghantz op verleckerden, en bysonder noch onlangs onsen Sinte Pieter Pouwels de vijfde op de swarte Zee-hanen, dat mede
menschen zijn, had hy-se slechts connen vanghen, ghelijck als zijn Voorsaet
Sinte Pieter Cleymen den achsten d'ysere verckens dede, dat doenmael oock
menschen waren, maer nu in die Struyssche maegh al verteert zijn tot lieve
bescheten Kinderen van Sinte Pieter: Desen cost en mocht den ouwen Sinte
Pieter niet, daerom, wilde hy wat smaeckelijcx eeten, zoo moest hy de stapel
van zijn groote Visschery, die hy te Romen hielt, zoo men t'zedert ghelooft
heeft, verlaten, en comen een drie off vier daghreysen verre alhier tot Pisa,
om van daer om de versche sood t'zee te ghaen, alsoo wy aen dese steene pael
wel sien conden, zoo wy niet blint en waren. En om de waerheyt te seggen,
t'was niet Sinte Pieter, een Vischgen voor een Visschers deur te willen vanghen dat hy te Romen die neering ging opstellen, want de Keysers doen ter
tijdt al veel gauwer en leckerer op die mensche-vangst waren, als hy: en daer
noch veel jaloerscher van waren, als van haer schoonste Wijven. Daerom
ist wel te gelooven, dat den hongher, die huydensdaeghs den eenen in't Clooster, den anderen inde Crijgh jaeght: doenmaels oock onsen Sinte Pieter in
zee joegh. van daer hy dan wedercomende altijts een snees visschen thien
twintigh aen d'omligghende Dorpgens ten besten gaff: dat den goeden luyden inde Vasten zoo wel dede, dat het heur nacomelinghen aldaer noch tot
inde keel toe smaeckte. en de meeste weldaet, die hy hen bewees, was dat hyse
daerenboven spijsde met het Hemelsche Broot des Heilighen Evangelij: maer daer
was metter tijt zoo de mijter in ghecomen, datter niet als de buytenste corsten van overghebleven waren, diemen noch hier en daer by t'Heylichdom
cond sien, metten naem vanden goeden ouwen Apostel daer op gheschreven.
Desen naem was daer en elders by eenen yeghelicken in sulcker achting en
weerdicheyt, dat hadmense yewers boven de deur van een vunsch Hoerekot
gheschreven sien staen: men souw ghelooft hebben,dat het een Heylighe Capel van miraculen, off een Camerken van onse lieve Vrouw had gheweest.
En dat te beclaghen was zijn eyghen Naesaten in zijn neering speelden zoo
verachtelijck met zijnen naem, dat hy die te vooren selve was een Visscher
van Menschen en van Visschen, nu, de sause off de mostart moest wesen van
alheur gruysige pen en spiering, stinckvisch en vuylvisch, die zy in de Roomsche Poelen vonghen, ende de ghantsche wijde Weereldt deur voor Driakel
vercochten. De Karels, die wy daer inde Kerck saghen dat waren nu de
Schippers en Stuyrluy van Sinte Pieters schepen en Buyssen. Dese gingen
altijt ghegort en geschort met een rabant omt lijff, als off zy alleen het vuylste van den reep doen souwen: daer zy nochtans heur luye handen sulcken
ryenicheydt belooft hadden, ende oock hielden, dat men-se noyt beteert noch
besmeert, noch betraent noch bepeeckelt en sagh: veel min dat zy-der een
rockgen op uytschudden souwen als Sinte. Pieter dede, doen hy met zijn broeders weder aen t'visschen was ghevallen, nae dat zijn Meester was gestorven. den goeden man en verstond doen noch het gheheymnis vande groote
| |
| |
Visschery niet. Maer zijn Naesaeten die creghen der een Enghelsch verstant
van, en setten der oock sulcken wijs op, dat sy wel andere slobbens tot sulcken werck creghen, als, seyde hy (maer Kock, ghy moest niet uyt het school
clappen) de Kinderen van de Coninghen, Heeren, Edelen, ende Rijcke van 't
Landt. Wel? daer sou meer als eenen Duyvel me spelen,sey de Cock, dat
Heeren en Princen souwen moeten kaecken en waecken, teeren en smeeren:
en die Honts-conten en souwen heur luysighe Handen niet eens willen uytsteken, Maer inde Hut voor legghers op haer sijd varen, en metten anderen
eens omdrincken: Ic bruydese liever altemael over boort, al en souwen der
gheen lang clooten meer om ghelt te becomen wesen. Hola ghy botten Hollander, seyd de Schrijver, ghy zijt hier in Italien, en niet int Schip. Die hier
te Lande wijs wil zijn, die moet sich houden als of hy mal ware, ende en segghen niet al dat hy weet. En dat ghy noch te degen wist, met hoe weynigh
wijsheyts dat veel dinghen inde Werelt toegaen, ghy souwt soo ongheschict
niet bulderen. Maer hoort eens toe hoe de Visscher in zijn hoosen quam.
Dese Broeders, of heur Voorsaten in ouwen tijden, waren heylige mannen,
die nae t voor-spel van Sinte Pieter, d'inwoonders van dese Landen vande
Heydensche Affgoderije tot het heylighe Kersten gheloof bekeert hebben.
en al eer dat die heur hooft neer leyden, begonder, als ghy seght, al meer als
eenen Duyvel zijn personagie onder te spelen, en trocken oock het Heyligh
cleet aen, want de menschen veel al, malcanderen niet als by den uytkijck en
kennen, en ghaven sich uyt voor d'oprechte nae-volghers van Sinte Pieter:
maeckten t'volck metter tijdt wijs, dat hy daer en daer ontrent eertijts zijn
Visschery had neer gheslaghen, ende henluyden zijn Neering by Testament
naghelaeten, die een yeghelijck, van Goodts weghen, ghehouden was te
handtaven ende te voorderen. Dit wisten zy wel zoo lang uyt te lijmen, en
allengskens meer een meer te recken en te strecken, dat de slechte luyden,verghetende d'oude Sinte Pieters Leer, heur teenemael vergaepten aende ronde eenvoudicheyt van Sinte Pieters Scheepgen, want anders gheen text en
preecktemen heur. Middelertijdt het moest verdobbelhudyt wesen, en die
daer een planck aen brenghen cond, dat souw een Sant by Sinte Pieter inden
Hemel wesen. zoo dat cleyn hans, groot hans, om strijt hier aen beghonnen
te reeden, En sommighe die wat heyligher wilden heeten, oock zelfs me tzee
ginghen. en t'voer soo wel datmen eer langhe moest uyt sien om een grooter
Schip, om die neering voort te queecken Hier toe leende den Keyser Constantijn selver t'beste schip dat hy opt water hadde, dat eertijdts de gantsche
zee alleen ghedwonghen had: Dit was een slachbouch die zy wel wisten te
ghebruycken. Eertijdts hadden zy niet meer als voor slooven ghevaren,
tot ghemeene scheeps costen ende profijt. haer meeste heerschap off ghesegh
was dat zy zelfs alder eerst de handen uyt de mou staecken, daer wat te doen
was, als goe zeeluy, en navolghers van Sinte Pieter toe stont: selfs t'wand
schooten, en daer me zelfs weder om spil liepen: daer een zorghelijck gat in te
loopen was, zelfs eerst in de schuyt vielen om te roeyen of te diepen: daert te
stranden was, zelfs de voorste over boordt waren, zoo datter meenige vande
heure hier en daer in de Barninghen bestort wierden. en hier mede hadden
zy zoo de herten ghewonnen vant ghemeene graeuw, datmen hen metter
tijt t'roer en het woort van alle dingen inde handt gaf, als of de goede vangst
| |
| |
alleen van heur yveren en voorloopen ghecomen ware. Maer nu, siende
dat zy zoo trotsen schip onder heur gat ghekreghen hadden, en t'volck alree
niet anders ghewent, als op al heur veesten Amen te zegghen, soo gebruyckten sy dien wint terwijl syse hadden, en maeckten haer selven heer en meester
vant schip. de Keysers Vlagghe moest aff, en Sinte Pieter boven. den Naem
van dit schip, en van de Schip-heeren die het voerden, wiert metter tijt by
een yegelijcken soo ontsachelijck, datter qualijck yemant soo stout of sterc by
der zee voer, die niet voor Sinte Pieter en souw ghestreecken hebben. Dit
ginck al voor windt, soo dat sy van dagh tot dagh heur eyghen crachten, en
allemans dwaesheydt meer en meer leerden kennen: oock daghelijcks den
smaeck creghen van veelerley costelijcke leckere visch, die hen de rijcke zee, en
de malle Visschers gaven, en voor heenen niet als op Coningen en Princen
tafelen opgeschaft en placht te werden. In somma, sy saghen doen uyt de
Maen, de ghemeene Planeet van alle gecken, dat het doen recht ghety was
om, volghens heur Evangelij, te worden Visschers van menschen. Hier
gingen sy dus me te werck. wat dat heur voor schepen teghen quamen, die
deden sy al nae de Nieuwe malle maniere voor Sinte Pieter strijcken, en tracteerdense dan al nae de Schippers hard of weeck kackten, oft ghesegh onder
heur volck hadden: Was-er dan een die met zijn volck niet wel en stond,
daer nam mijn Heer van Sinte Pieters weghen kennis van zaecken tot zijnen
voordeel, zettede de schippers aen landt, of lietse van heur eygen volck over
boort smijten. stelde daer dan een ander set-schipper op, ten meesten dienste
van Sinte Pieter. ander hiel hy in devotie, end bedong altoos dat sy Sinte
Pieteren niet in zijn vaer-water en moesten wesen, nemende met eenen wel
een vat Waters of een tonne Broods over, als ghewillighe offerhande. Andere hielt hy by sich. andere gaf hy bestelling elders te gaen visschen, soo dat
hy dus doende den eenen visch metten anderen vong: en leerdense heur netten
soo dicht breyen, en soo diep op de gront tot inde conscientie vander zee schieten, datter niet een Vischgen onder of deur en mocht. Waer dat Roovers
op zee waren, en slechts met hem wilden varen, die gaff hy stracx Pardoen
dat anders niemandt als den Coningen alleen toequam te straffen of te vergeven. In somma hy wist van alle boomen riemen te maecken, om syn jachten wel beroeyt te hebben, Ende waer yemandt der Coningen inghehaelde
vlaggen weder wilde uytwerpen, daer stracx by te wesen, eer den jongen ten
halff weghen int grootte wand souw wesen. Dit ontsagh op de vreemde
schepen vercreegh ende voede hy alleen door middel vande Stuyrluyden, die
hy metter tijt op weynighe nae al aen syn lijntgen creegh: en die dan niet en
wilde, aen een ander toutgen om den hals vast rockende. hy bestelde haer
boecken en caerten, nacht-glasen en compassen, stocken en cruycen, die anders
niet goet en heteden te wesen, off sy moesten juyst al van hem gheteeckent
en met s'Visschers zeghel ghezeghelt zijn. en die dan sulcken stuyrman had
met een bach-staeghen windt, die paste de suycken op de stroomen. Dit geloofde den meesten mallen hoop over al, behalven in Levanten, daer sy hem
voor een verwaenden Sot uytscholden, en seyden, dat sy oock wat wisten,
en mede van Sinte Pieter, en d'ander ouwe Visschers wel hadden hooren spreken, ende heur manier en naeghelaten Pascaerten beter verstonden als hy.
Dit speet hem ghenoegh, en wreecktent daer hy conde: maer sach ondertus-
| |
| |
schen t'huys zijn eyghen eynde vast te belegghen, dat hy alreede inghepalmt
hadde. Het schrickte nu voor hem al wat by der zee voer off reedde, en een
yegelijc socht hem te vrunde te hebben, want zijner vyanden schepen en goederen maeckte hy over al verbeurt voor Sinte Pieter, en ghoeden buyt voor
die-se cond innemen. soo dat cleyn hans, groot hans, sich in synen dienst begaven, om malcanderen bijster te maecken ende uyter zee te helpen, die heur
nochtans rijckelijck altemalen voeden cond. Als de oude daer toe gedwonghen waren, soo meynden de jonghe dat het alsoo hoorde. zoo dat oock den
jonghen Keyser Frederick desen Heer-oom in zijn Keysers eyghen schip ghenootsaeckt was te comen besoecken, om van hem ghecroont te werden. en
alsmen weder van boort souw varen, soo was het inghestelt, dat den Keyser
den Heeroom de Valreep te vooren souw uythanghen. de Keyser die noyt
meer voor Putger gevaren had, hingse t'allen ongheluck, te loefwaert uyt,
niet bedeckende dat heerooms tabbaert nat worden souw, ofte dat hy inde
boot tredende van de zee ghins heen, oft over boort gesmeten mocht werden,
daermen onder de luwte vant schip gheen noodt van en souw hebben Dese
onbevarentheydt vanden Keyser wiert van dezen Heylighen Vader wel soo
spijtigh berispt, dat het den Keyser en allen den synen langhe verdroot.
Ick had den Duyvel liever los over boort ghebruyt, of ten minsten hem een
sliptoutgen gegeven, sey de Kock, dat hy inde boot hals en been gebroken, off
met kap en keuvel tot inde Hel verdroncken had, eer dan ick sulcken Schijnheyligh de minste hand souw gheboden hebben. Kock antwoorde de Schrijver, ghy en moet niet al seggen dat u dunckt, of doen dat u lust. als de malle
Planeten regieren, soo en helpter gheen wijsheydt teghen. t'was doen een
vruchtbaren tijdt van allerhande zotten. eenen gheck maecktender veel
en dan broededen de jonghen malcanderen uyt. Heer-oom met zijn witte
hemden koockeldese altemael als domme snippen. t'cleyn ghebeent at hy
selver op. t'grootte dat hy niet alleen vermannen condt, bande hy onder een
kevy, en leerdent daer Sinte Pieters lof zinghen, zoo kleyn als een kreeckeltgen. t'scheen Tovery te wesen. Heeroom bond Sampson met een Cabelgarentgen int Galioen vast, dat hy daer sat, en keeck als een Poelsnip.
trad den keyser te Veneedgen met voeten, als haddet maer een Koot-jongen
gheweest, en noch duysent cuyren daer by. Jae op dat syn Almogentheydt
immers voort malle volck volteuyt sou wesen, soo bewees hy t'eene mal
met t'ander. Hy ging toe, op dat Sinte Pieters scheepgen ten minsten van
eenen wijsen gheregiert souw werden, ende de Narren nae zijn doot een Coning hebben, soo maeckte hy sich selven met jonghen (want dusdanighe Heylighen, en bysonder desen, alle vrouwen af sweren vande Neus opwaerts)
En op de neghen Maenden, om te thoonen dat het reyn spul was, soo baerde sy t'lieve kint, midden op de volle straet, daer hy ging spaceren met te lantgangers aen: zoo datter alleman t'vroetwijf cond wesen, en met syn eyghen
ooghen sien de geboorte van den rechten Prins vanden Lande, en Heer vander Zee, in Sinte Pieters ste. Wat dunct u van sulcken gedrocht? mocht dat
niet wel den Antichrist heeten? dan ocharmen de Moer en t'gheboort staken
al eene moort, en voeren daert behoort. Schrijver ghy lieght al. Zoo liegent
dan met my, seyde hy, wel een hondert treffelicke ghetuygen van allerhande
slagh, en vande naeste Heerooms vrienden. Wel, ghy vertelt my wonder.
| |
| |
en wat deed dan Sinte Pieter hier toe? en de Keyser moest die al lijden en swijghen? off en sagh hy de guytery niet, en was den Arent een UUl gheworden?
Sinte Pieter die is inden Hemel, ende en seyt bou noch bau. de Keyser moest
oock al swijghen, en noch amen toe segghen, wilde hy anders niet wachten
dat hem Heeroom al zijn honden aen zijn gat sarde, en met sijn witte Hembden van de plecht koockelde, en dan met kackhielen achter lande deed loopen
en een ander Schipper sien maecken. By gansmacht, sey de Coc, als ic man
Keyser waer, ic en paste op honden noch op hondeknechten: maer sou se selfs
met heur witte hembden de Courante over boort leeren dansen. Ick souw
voor eerst al die schijndeughden beproeven, off zy oock zoo heyligh waren
als den ouwen Sinte Pieter, en off zy oock mede op zijn gelooff op de zee souden derven gaen wandelen: Ic wilde heur noch de laersen daer toe wel verschaffen, en bevelen-se dan onsen lieven Heer: Jae Kock daer is wel veel om
ghedaen om haer somwijlen t'ontschipperen, en als het dan somwijlen al geluckte, dan en verbeterde de laetste den eersten niet. Ick souw dan al den
bruy aen lant jaghen, sprack de Cock, en maecken my meester vande schepen
met de mijne, jae laetender niet een rottenest inde wranghen onbesocht. Jae
maer wie souw dan Sinte Pieters neering waernemen? Is dit dan Sinte Pieters neering doen, alle die rancken die ghy ons vertelt hebt, het mach zijn dat
ick niet seghen en wil. eer souden alle de Doctoren my en haer selven sot
maecken, als dat doen gelooven. Ick souw wel andere stuyrluy maecken,
mannen met eeren, en die trouw en neerstigh zijn: die souw ick nieuwe schepen onder heur gat coopen, slecht en recht als Sinte Pieters voorbroeck, sonder meersen, sonder steenghen, sonder schut, sonder bouvenet, slechs een goen
vasten overloop, dichte luycken, masten diemen neerlegghen can, de vlaggen
en anderen wintvang aff, en boter voor t'geldt, en goe spijs voor t'volck, en
zoo voorts. ick souw de schepen laten timmeren bequaem ter zee, en ter neering, datter de goe ghemeente van gedient, gespijst, en verbetert mocht werden, en niet ter oorlogh om malcander te bederven. en die my dan weer de
ouwe parten begond te vernieuwen, dien souw ick schipper te voet maecken
zoo drae als hy aen lant quam. Jae Kock ghy seght wel: maer men salder
u niet over roepen, om t'magnificat te verbeteren. Ick weet van verbeteren noch verbrodden, dan ick hoor aen juw segghen wel, dat de wereldt veel
van Cabbeljauws hooffden gheregiert wert. En noch isser menigh wijser
Heer gheweest, antwoorde de Schrijver, die wel aen de veeren sagh, dat een
Kerck-uyl gheen Duyf en was. maer wat souwense doen? dese ulen hadden
de Kerck in, en de de Kerck had heer Alleman in, t'welck een beest is, dat, ick
weet niet oft duysent hoofden, dan oft geen hooft en heeft . een beest dat bot,
dom, onverstandigh en onredelijck is, als alle beesten pleghen. t'heeft niemandt lieff dan die het troetelt: t'kent zijnen Meester voor de Knecht niet:
jae sal dickwils zijnen meester vernielen, om de Knechts wille. loopt so ras
in't water als op stal, zoo ras in't vuyr als in zijn nest. een deerlijck ding,
alst begint te rasen. loopt met thooft tegen de muyr, tot dat het daer deur
is, off daer voor blijft ligghen. heeft de oogen zoo diep inde cop, dat het niet
en siet wat ontrent hem is, maer alleen wat recht voor uyt is by de neus langhes . is sich selven inde licht, ende meest om sijn eygen verderff uyt. als het
dan zijn moet uytghetiert heeft, en zijn eyghen stal aen brant gesteecken, dan
| |
| |
warmt het sich by de colen, valt in slaep, vercouwt en verhongert, en wort zo
tam tot datter ten lesten een Vreemden jager comt, die het een touw om den
hals werpt, en leyt het als een lammeken, stuyt aen zijn hals, en de vier pooten. breeckt het noch de tanden uyt, en sluyt het zijn backhuys in een muylcorff, op dat het hem niet en doe, dat het zijn eerste meester deed. ontleert het
al zijn ouwe welighe parten zoo wel, dat het blijde is, dat het het maghere
hoy bereycken magh, daer het te vooren zijn eyghen haver omstiet ende met
voeten tradt. De wijse Heeren dan van dien tijdt, siende dat dit beest zoo
ghetroetelt wierdt vande kerckuylen, ghelijck de verckens vande krayen,
die geerne lijden, datmen hen de luysen afpickt, en dorsten daer aen niet vergaren, dat is, zij vreesden het sotte graeuw, dat het op de been comen souw,
alsmen heur de Kerckuylen vanden rugghe, dat is, dese gheestelicke stuyrluy
vande plecht souw willen helpen; overmidts de Calissen niet en conden bedencken, dat die heur nu clouwden, daer het heur jeuchte, hen daer nae wel
een anderen artijckel-brief voor de neus leggen, en tot schippers seggen doen
varen souden, als zy maer Meester gheworden souden sijn: dat is, datmen
hen heur eyghen coopmanschap benemen souw, en ghevender weer een halve
boots-mans-voering voor in plaets.
My docht ick meynde mal te werden, als ick onsen Schrijver dus hoorde
praten, als off hy het uyt een boeckgen ghelesen had, en dacht, Heyligh Hollandt! daer men van dit ghespuys niet en weet te spreecken. met eenen wiert
ick indachtigh wat ick Daer wel eer had hooren vertellen, van d'ouwe geusery, en dat het van t'selve ghespuys wesen moest, daermen by zijnen tijden
de zee van suyverde, die hy God danck ons heeft helpen vry naelaten; en met
Gods hulp wel houden sullen/ zoo wy Calissen anders niet mal en willen
worden. hy heeft my wel veel verteldt, hoe het toeginck, dat het my luste te
hooren. t'Was al van t'selve ghebroetsel dat wy nu dese reys in San Pietro
saghen. dese hadden me by zijnen tijden de gansche zee in, als Erfghenamen
van Sinte Pieter. mit zoo stondender in Duytschlandt op mannen die heur
den loop des Hemels verstonden, en wesen den ouden Stuyrluyden heur fauten aen, en datmen de Polus hooghte nemen moest niet aen de dwalende sterren by nacht, maer by daegh aen de Sonne selve. dat heuren loop den alderghewisten was, al en conden wij-se juyst met ons verstant niet ten vollen naloopen, en weten waerom zy t'een deel van der eerden naerder gaet als t'ander. dit was nochtans het algemeene licht vander werelt, en daer na moesten de schepen seylen. De Kerck-uylen van Stierluy nu die dit licht van de
Son in heur ooghen niet en conden lijden, riepen Moort Brant, Cracht en
ghewelt. Andere die met Arents ooghen saghen, en t'ouwe ghebruy vande
stuyrluyden met heuren Sinte Pieter niet langher binnen heur scheeps boort
veelen en conden, die nament leer-willigh aen, en maeckten sulcken verandering onder alle zee-varende luyden, datmen inde Oost-zee in weynigh Somers al de ouwe Kerckuylen uytte water voer. De Coninghinne vander
zee, die met d'eene handt de Spaensche met d'andere de Noort-zee bereyckt
suyverde mede heur schepen met een set van alle die ouwe Nach-uylen. nochtans gheraeckten zy-der weer eens op, maer moesten eer langhe weer vande
plecht over boort. Mijn Vaer heeft wel ghesien, datmen heur pyen en cappen, stocken ende cruycen hier te coop quam brenghen. Daerom Sinte Pie-
| |
| |
ters Gilde alhier, siende dat het elders zoo slecht affgheloopen en was, dat se
op een lutgen nae gantsch vander zee waren, en dan vleesch indevasten, off
droogh broodt souden moeten eeten, dat by heur een groote sonde is, wilden
dat toutgen vast belegghen, en becleen, dat het heur mede niet en ontslipte off
inde cluysen deur en vijlde. maer wat was het? zoo dra als t'heurent de selve vloet begon te gaen, ten swaeyden-er qualijc voor op, off t'ouwe snoer brac
t'sticken. Doen zy dat saghen, lieten zy stracx al heur anckers teffens vallen die zy hadden. dat was, zy maeckten den jonghen Coninck wijs, dat hy,
die t'liefste kint van Sinte. Pieter was, indien hy hier in niet en voorsagh, dese
nieuwe zeeluy met soo een voorty aencomende niet alleen Sinte Pieter de zee,
maer zijne Majesteyt oock zijn lant affloepen souden: dat hy nu moest opwaecken, en die slagh waernemen om sich onwederspreeckelijck baes te maecken
vande beste zee havens vande weereldt, en veel wondere aenslaghen meer.
T'was geseyt. Men ginc terstonts verscheyden nieuwe Admiraels maecken met heur uytleggers! die souden elck in zijn besteck naeuw opte Visschery toesien, en op de verseeckertheyt van Sinte Pieters neering letten, bysonder
op die stierluyden, ende gesellen, die de nieuwe snoff inde neus mochten hebben; deselve aen lant brengen, en voor de gestrenge Admiraliteyt te recht stellen. die daer dan volgens Sinte Pieters rechten, so licht me deur gingen, als oft
maer braen appelen gheweest hadden. Hier toe ghebruyckte men de witte
Mooren, die daer teghens Barbarien over woonen, die waren segsluy van 't
spul. Dit verdroot menigh oprecht Neerlander, die daer sien moest, dat die
costelijcke Vryheyt, beyde van t'lant en vander zee; dus doende onder vreemde handen ellendelijck verlooren ghinck. onder andren die Eele vorsten, die
heur verstouteden, ten dienste van t'ghemeene welvaren, den Coninck te bidden, dat hy doch onder schijn van Sinte Pieters dienst zijn eygen landt en luyden niet en soude willen verwoesten. Maer hoe dat zy voor een doof-mans
deur clopten, en tot in Spangien toe speck in een honts nest sochten, en niet
dan des Conincks herte met heur demoedicheyt en verbitterden: sommighe
den bol verloren! andere een Bril saghen te becomen, daer mede zy over de
gansche zee conden kijcken; de beseylste schepen vander zee Vlissinghen, Enchuysen ende andere op heur sijd creghen! daer toe dien Edelen Prins, dien
ouwen knecht, als Opper-stuyrman, sijnen alderwijsten raet en daet toe gaf;
zoo dat hy ten lesten nae veel bylegghens t'begheerde landt aen boort seylde;
dat was, al d'ouwe vuyle Ste. Pieters Visschobben vande plecht afschrobde,
een schoon schip maeckte, al de graeuwe uylen en swarte craeyen uyt de Kerc
stoorde, het lant, de zee, en de locht voor een yegelijcken vry maeckte, dat weet
ghy luyden altemalen beter als ick die noch jong ben. Oock hoemen Sinte
Pieters neering weerom op een nieuwen voet ginck opstellen, daer toe ghebruyckende bequame zeeluyden, die heur de Neering en den loop des hemels
volgens Sinte Pieters eyghen brieven verstonden, die t'ghety conden cavelen,
en de visch somtijts versch, somtijts wel ghesouten en bewaert aende merckt
brochten, ten meesten oirboor, nutticheyt ende ghesontheyt vande gemeente:
dat weet ghy altemalen wel zoo wel, als off ghy der selffs mede van gegeten
haddet. Hoe het oock den uytghebotsten hoop verdroot schippers te voet
te wesen, en hoe sy haer leet verradelijcken wroocken aen dien Edelen zee-ridder, hem doorschietende door eenen van heur gelt-zielen in 't schip Delff inde
| |
| |
Cajuyt, ende het rampsaligh eynde vanden Heilighen Moorder, dat weet al de werelt
wel. Maer hoe den schelm noch aen stucken en brocken inden Hemel gheraeckt is, soo hem de Duyvel off zijn moer samen ghenaeyt hebben, van de
stucken om t'schip Delff drijvende op gevischt: behalven zijn hooft, dat noch
comen sal, en vast te Romen vergult wert om onse kinderen t'avont off morghen uyt te drincken te gheven: en hoe hem Sennor en daer nae de Duyvel
bedroghen hebben,en in plaets van zijn gheheele crenghe, alleen zijn clauwen
vergult hebben: hoe hy-der zoo ijsselijck uyt sagh, dat men hem inde Hel niet
hebben en wilde; en inden Hemel door Sinte Pieter onbesien op zijn Bul ingelaten zijnde, aldaer den eersten sonder hooft verscheen, tot sulcken schric van
alle de Heylighen, dat hen een yeghelijck zijn stee van vreesen ruymende, hy
nae de beste plaets ging tasten, tot dat Sinte Pieter zijn verdiensten uyt de
bul ten vollen verstaende, hem deed forieren in 't ledighe ghestoelte der Pausen tot dat die comen, etc. dat altemalen off t'voornaemste machmen uytte
heylighe Spaensche Leughenden lesen en verstaen, als ick ghedaen hebbe.
Maer wat een verslaghentheydt hier beneden opter aerden, en opter zee, onder de ghemeente, en over de gheheele vloodt, over t'verlies van soo wijsen
hooft, ghevolght is, dat ghevoelen sommighe noch teghenwoordigh wel.
De Heeren Bewinthebberen vonden heur selven oock zoo ghantz moede en
machteloos nae zoo grooten werck uytghericht te hebben, als daer was het
vryen vande ghemeene Zee: en hadden de-Leden zoo gheraebraeckt van
arbeyden; datter noodigh was in tijdts raedt toe ghepleeght te werden,
wildemen-se anders niet altemael laten verstijven en verlammen. Men had
te vooren, t'is waer, wel versocht, in een ghelijcke sieckte, wat curen dat dien
vreemden Meester ghewrocht hadde, die van bewesten over landt quam,
en Doctoor en Barbier teffens gemaeckt wiert over de Vlaemsche en Brabantsche vloort, en hoe hy de Bewinthebbers tot zijn Apteeckers wilde maecken, etc. Maer nu hadmen daer zo geen sorch voor te hebben; Die vrome
heldinne vande West ende Noort-zee bood den crancken alle hulpe aen, daer
zij-se mede meynde te connen verquicken, om eensamentlijck te blijven Meesters vande vrye zee. Daer neffens sond sy mede over een vermaert Leesetter,
maer die qualijck onderricht was vande groovicheydt off teerheyt van onse
Leden. desen ginck-er zoo groff me toe, dat souw hy een vingher off duym
in 't lit setten, hy maeckte datter den elleboogh af craeckte: elders meesterden
hy-er het vuyr in, en dan setteden zijn knechts den arm off het been aff om
de waerde van een Coe-claeuw. Onse scheeps-barbiers die ooc wat wisten
(eer moeten zy hebben, met namen Mr. Jan) saghent comen, datmen zoo
doende van een lichaem wel haest een block souw maecken, spraecken de Heeren Bewinthebberen moet aen, en rieden datmen sulcken Quacksalver soude
affdancken in tijts eer hy het erger maecte. t'was goet, men sou hem bedancken. Dit weer had hy al te vooren aenden hemel sien opcomen en gevreest, dat
het-er t'zijnent op 't lant sou waeyen, en had daer tegen al by tijts aengelouft;
namelijc verscheyden van dese nieuwe, oprechte, doch stick-siende Stuyrluy
van Sinte Pieters Buyssen aen zijn coorde gecregen. als ick die heb, meynde
hy, zoo sal my Jan Rap wel volgen, ende de Bewinthebbers inde ly leggen.
hy wist heur wijs te maecken, dat het beter was voor t'lichaem, met een been
inden hemel te comen als daer buyten te blijven, dat sachte Meesters stinck-
| |
| |
kende wonden maeckten, en sulcke praetgens meer. andere die t'scheurbuyck
off de geelsucht hadden, dien belooffden hy te genesen beter en eer, als eenigh
Meester vande Weereldt: Maer sy moesten hem eerst de plecht helpen houden, en dan souw de smeerpot comen. Dit souw wel quaet spul int ghasthuys ghemaeckt hebben. daerom de Bewinthebbers grepen eenen moed,
en ghebruyckten heur macht; suyverden de vloot van alsulcke meuytighe
Stuyr-luyden, Offici-luyden en andere. onder andren in't schip Leyden,
dat zy hadden willen affloopen, off dierghelijcke, daer hinghen zij-se aende
bouchspriet, en vercierden de nocken vande ree met sulcke heylighe wimpels.
Doen saghen zy wel dat het al leurery was, vreemde Meesters in 't landt te
laten comen die onse humeuren niet en kennen, en dat slimst van allen is, selffs
de gesonde sieck maecken om gelt te verdienen. Daerom gaven zy den Jonghen Helt het roer inde hant, en maeckten hem Admirael vande vrye zee, het
rechte haentgen vanden bloede; Coninck is hy, en Coninck moet hy blijven
en wèl doen; op dat wy onder zijn beleyt de vrye zee moghen bouwen, over al
daer-se de Son beschijnt.
Maer wat hoor ick? de Lootsluy brochten ons een gheckelijcke tijding in
zee aen boort. dat het in Sinte Pieters vloot seltsaem toeginck. dat de nieuwe Stuyrluy, zoo hemel-wijs gheworden waren, datter gheen raedt toe en
was. Daer warender die een nieuw maecksel van bulte caerten wilden
invoeren, en seyden dat die de natuyr ghelijckst waren, bysonder om zoo een
verre reyse te doen, asl daer is de reyse nae d'ander Wereldt. Den meesten
hoop, die dus langhe op de platte caerten ghevaren hadden, die lieten heur
voorstaen dat dit heur zeemanschap veel te nae ginc, ende en wilden om hoogher noch om laegher daer niet toe verstaen, off lijden dat men sulcx den jonghen stuyrluyden soude voort leeren. maer men moest by t'ouwe blijven! dat
was dus lang ghoet gheweest, en moest noch ghoet blijven. Daer hadmen
t'spul gaende onder ouwe en jonge. elck wilde se prouven, en nae der Lootsluy segghen, zoo soudemer gheen ghoe proeve off connen nemen, sonder die
groote reys eerst ghedaen te hebben. Nu laghen zy altemael en ster-ooghden inde Son vanden ochtent totten avont, ende en deden daer nae niet dan
schemeren en spriet oogen, twee voor een, groen voor geel, root voor blauw
aensiende, en keven dan onder malcanderen om de coleuren. zy wilden nemen te weten op een minuyts minuytgen, met het overschot van dien, hoe
hoogh dat hy boven de kim stont, al en legghen de dijninghen nimmer meer
stil. zy wilden t'ouwe oost-en-west schieten, en seggen wat de Clock in d'andere werelt hadde, sonder de Kock ghesproken te hebben. Sommige maecken de stock een duymbreet langher aent t'ooch-eynde: Andere seyden dat zy
beter een stuck van een duymbreet aen heur neus mochten woellen, en daer
dan by langhes sien. Sommighe willen een koeghel by een cloot ghelijckenen, andere by een bort met vier ooren, wel uytghebroeyt met de wassende
graden vande Cocks jonghe. andere segghen, dat die ooren beter aen een geck
souden passen. andere ghelijckenen-se by twee ronde borden,ghemeten met
een Spinnevoet van een Astrolabium Catholicum. andere segghen dat het
maer en is ghespinnevoet teghens de waerheyt, en wenschen dat het niet zy
Catholicum Romanum, met noch veel andere wijse woorden meer, die wy
slechte maets niet en verstonden. Dese brabbeling had langh geduyrt, en nu
| |
| |
was den uutghever van al dese nieuwicheden ghestorven, en leeffde hy noch
t'souw, meynden zy, wel beter affloopen. Want die vande Admiraliteyt
nae zijn doot een ander in zijn plaets gecoren hadden, om de jonghe zeevarende maets t'onderwijsen, die noch al anders van t'speck ghegeten, ende al
wat meer als de bulte Caerten in 't hooft hadde. t'Was dan over hem te
roepen, Wy sincken, wy sincken. desen man sal t'schip inden gront seylen, off
al datter opstaet, van boven neer helpen met zijn stout seylvoeren. hy heeft
alreets eenighe schepen zoo de lenden gebroken met seylen, datter de balcken
van in t'ruym gevallen zijn, en nieuwers toe meer en deughen, dan om ghesleten te werden. hy darff dicht by de clippen langhes varen, midden deur
de barningen heen, dat het roockt, en datmer met een bootshaec op stooten
souw, en zoo nae by de gront, dat-er niet een schelvisch onderdeur en magh:
en dan gaet hy de Collen van t'lant en heur schepen verspraeyen, daer hy alree sulcke maetschap me gemaeckt heeft, dat zy hem vraeghden off hy niet
met heur op den buyt wouw varen, zy wilden hem Capiteyn maecken. Jae
sommighe van zijn ghesinste Maetroosen zijn totte Collen overgheloopen,
niet sonder heur meesters voorweten: en hebben daer nae aenhangh willen
maecken, om den admirael van Vrieslandt aff te loopen, daer toe zy allerley
tuyg van wapenen en vuyrwerck gereet hadden, en mede beknipt wierden.
Hy selve is zoo neus wijs dat hy op een luysduymbreet nae segghen wil hoe
groot dat de Son is in sich selven, daerse uyterlijc aen te sien onaffmetelijck
is. Ick en weet niet wat voor hooghe dinghen meer van t'Schijnsel vande Son en off dat oock altijt met de Son eens gheweest is, dan off het maer
een brantglas een spiegelglas, off een lanteern is. Jae datmen hem tot een
brantglas, en zijn huyt tot een lanteeren moeste maecken, tot een spiegel van
andere. Sijn mede-gesinde daer teghen seyde, datmen den man t'onrecht
beschuldighde. Indien hy het somtijts wat nauw affgeloot had, en scharp
laten deurstaen, dat mocht hy wel doen als een piloot als hy was, maer hy
had noyt schip verseylt. En had hy de Collen somtijts wel verpraeyt, dat
was om de gheleghentheyt van heur havens, en schepen, ende geschut te verspieden. datse hem wilden Capiteyn maecken, dat was heur wil, maer
niet de zijne gheweest: Wat sommige van zijn bekende gasten gedaen hadden, daer wist hy niet van, ende en cond daer niet voor staen. van ghelijcken
cond-men hem niet wijten, dat de schepen vroegh ginghen,en niet teghen de
zee en mochten. als hy met een hooch weer seyl voerde, dan cond hy zijn
wand wel. Aengaende de affmetingh van de Son, en zijn schijnsel, daer in
betichte men hem tot zijn onschuld. Had hy wat meer inde Son ghespeculeert, als een ghemeen mans ghesicht verdraghen cond, hy en hadder nochtans niet nieuws noch quaets uyt geleert, dat teghen de waerheyt, off d'oude zeerechten streed. Hy meynde hy had het gedaen ten besten, en ten dienste vande weecke oogen. d'Andere qua grepen bad hy datmen hem doch niet
meer onwaerachtelijc naekrijten souw, maer bewijsense hem, en praten dan
van leertouwen en van branden. t'Is sus, t'is zoo, datmen van Mijn
Meysgen sulcken cunsgens veel vertelde, al waer dan heur potgen heel en kactender noch alle daghen copere potten toe, zoo soud ick het schaep een ander
beveelen, om gheen twijffelaers in mijn Vaers gheslacht te brenghen. Dustighen verslagh creghen wy vande Lootsluy, en mit begond op te droogen,
| |
| |
zoo dat wy elcx op ons werck moesten passen. ons schipper begon suyr te
sien, en had liever ghehad dat de lootsluy t'loot inde hant, als t'volc om haer
ooren hadden, dat veel nieusgierigher hier nae was, als nae heur Wijfs te
vraghen. Binnen wesende, het schip en was zoo drae niet verteuyt, off wy
creghen t'schip vol kennisgens, die op Sinte.Pieters vloot voeren. Daer
ginght eerst op een praeten: men vraeghdender niet eens wat wy gheladen
hadden, off van waer wy quamen: maar den eenen wilde het zus hebben, den
anderen zoo. een yeghelijck zijn weetgen. en hoe slechter volcx-hoeffden, hoe
wijser ghelaet. ick cond mijn cromme lappen qualijck te hoop crijghen van
al het gheraes, en loste mijn naers uyt het schip, en tooch met een van mijn
ouwe Roosgens herwaerts aen. Goe mannen, wat wist hy al te praten?
zijn backhuys en lagh niet stil van daer-hen aff tot hier en toe, en maecteder
my d'ooren en t'hert zoo vol aff dat ick nu oock niet swijghen en can. Hy
vertelde my de verbruyde sotterny van ons Jan Haghels gheslacht, en dat
zy nu al te mael zoo weerwijs zijn, dat sich een Putger wel voor Stuyrman
sou derven verhuyren, al en wist hy niet meer als dat hy te Loefwaert over
boort moet pissen. al bevaren ghenoegh. In 't Schip Alckmaer daer was
Jan Haghel al eens opte been geweest, en dat om der Stuyrluy wille, dieder
verscheyden op waren, en malcander uyt de hut wilden dringhen. t' graeuw
dat ghemeenlijck een onweer acht daghen te vooren in t'hooft heeft, had terstonts de onweers-namen ghemerckt Den eenen heeteden een Hil den anderen een Tonijn. eerst was het een gheneuchtgen de jacht te sien. ten lesten
wiertmer zoo yverigh in, zoo wel in 't Verdeck als inde Cajuyt, dat het daer
mede ginck als hy wel een speultgen had hooren vertellen van een Coninck
die me sulcken yver inde stiere-jacht ghehad hadde, en snachts in zijn droom
zoo stootens ghesint gheweest was, dat hy smorgens een paer jonge nieuwe
hoornen in zijn Cop vond staen. Even juyst alzoo ginck het hier me toe.
Als t'volck zoo wel als d'officy-luyden smorghens uyt de Coy croopen, dan
was den eenen Hilsch den anderen Thonijnsch gesint, nae datser dan snachts
aff ghedroomt hadden. Dit en beduydde gheen onweer meer, maer zy haddent al in haer seyl. en hier moesten raet in schaffen, dat wisten de slechste Putghers wel te segghen, en de meeste belhamers saghen oock wel, dat het daer
voor opcomen souw: daerom pasten zy in tijts op haer voordeel te wesen als
d'Enckhuyser wijven, en zoo veel stemmen inden scheeps-raedt op heur Hilsche zyde te cijghen, alsse immer conden: en souden dan, meynden zy, den
Thonijn wel zoo tam en zoo lam maecken, dat hy den Hil niet meer zo voorby zijn botmuyl heen schieten souw, als off hy stil laghe. Den yver van dit
weyspul heetemen terstont te wesen den yver van t'welvaren van Ste. Pieters neering, en niet anders. Daer dronghmen om strijt inde Cajuyt, om
een ander uyt de hut te dringhen, en men kaetste zoo malcanderen den bal
toe, dat het de Kocks jonghers wel mercken conden. Daer waerender die
heur eygen Vrouwen wel tot hoeren hadden willen maecken, om slechts inde
Cajuyt bouff aen te sitten, en t'grootste woordt te voeren. sulcken lust hadden zy tot dit weyspul, en souden, meynden zy, alzoo met eeren oock aen een
paer hoorens gheraecken, ghelijck als de Coninck dede, daer ick juw flus
van vertelde. Dit had-men onder malcander met elsen en met naelden niet
dan al te wel doornaeydt en doorsteecken, zoo dat het slet van al de ghaeten
| |
| |
scheurde. zy hadden de boelijn zoo deun uyt ghewonnen, dat het lijck berstede. daer was het, T'is juw schult, en Het is juw eygen schult. Daer moestmen na de Heeren Bewinthebbers toe om nieuwe seylen. Daer quam al
t'weyspul voor den dagh. daer souw men segghen wie het ghewonnen had.
De Bewinthebbers ordonneerden, dat zy niet meer zoo wijt en zoo breet
souden gaen weyden. dat zy zoo doende de Visch in Ste. Pieters net niet injaghen, maer voorby jaghen en schuw maecken souden. Datmen den Hil
en den Tonijn binnen scheepsboort moest innemen en bedwinghen, en elck
zijn quaertier laten waecken, als dat behoorde. Men souw te werck tyen,
en de twee onweershooffden opvanghen. Den Thonijn liet sich licht grijpen en oversetten, dat hy niet een vin en roerde. Maer den Hil en was niet
te crijghen, hoemen hem vande Campagne off uyt de Galerie aenlocte. Men
moester ten lesten de schuyt om uytsetten, en mannen-se met de behendichste
maets, die hem een mastworp om de start cregen, zoo dat hy sich doe liet aen
boort roeyen. men had sulcken moeyte met hem over te setten, datter het
scheepgen gheheel na helde. over zijnde en opten overloop neerligghende,
daer maeckte t'groote beest soo veel stancks en onrusts, dat het gantz niet en
docht, niet teghenstande het eerst vande H. Bewinthebberen, en daer nae
vanden Scheeps-raet vermaent was, sich stil te houden. daer pasten hy niet
op, noch op zijn dienst mede. hy lagh en quijlde t'heele schip over, en sloegh
mette start teghen den overloop aen, datter niemant rusten en cond. t'begon
den scheeps-raet en sommighe van t'volck te verdrieten. daerom besloten
ze heur dien vogel quijt te maecken, en setteden hem met alleman weer over
boort. Sommighe Thonijns gesinde riepen, Voort is hy voort, Robbert
is gon: en daer dese om lachteden souwen d'ander wel dol om gheworden
en ghecreten hebben. Doen had het den Thonijn jae-veyl: en gaet, zoo zy
seggen, me al wat te breet weyen. Den Hil swom t'schip Amsterdam aen
boort, daer hy als een martelaer van veelen aenghehouden wert: maer zoo
zy hem mede niet een mast worp om de start crijgen, en yewers aende palen
belegghen, zoo mocht hy daer mede de visschery wel eens bederven, off d'ouwe Straetsche manier weer willen op-brenghen, daer de Stuyrluy de
Reeders op't Hooft schijten. Hy en wouw Sinte Pieters sleutelen, die
hem te bewaren gegheven waren, niet voor den dagh brenghen, alsser de Heeren
Bewinthebbers hem nae vraeghden, maer doocker mee nae de gront toe:
en och armen ten waren maer sleutelen van 't turffhock off van t'kackhuys.
wat souw hy dan ghedaen hebben alsmen hem ghevraegt hadde nae de sleutelen van t'packhuys? ten waer oock scheeps oirboir niet, datmen se sulcke
gheesten in handen souw gheven. Ick meynde mijn Maetroos een jongen
van my maecken wilde, als hy my sulcken kinderwerc versloegh: en en wist
somtijts niet, hoe ick die dinghen verstaen souw. t'dochten my droomen te
wesen. Hoho seyde hy, het ginck-er al immers zoo gheckelijck met het ghemeene graeuw toe al eer dese Jacht aenging. dan was het mette bulte caerten te doen, dan mette platte: Ghelijck noch in't schip Leyden, daer zy altemael sulcke Doctoren zijn gheworden, datter de Barbiers uyt hebben. men
seylter op rechte streecken, men seylter op cromme steecken. dus is de Wegh
naest, jae dus is de Wegh seeckerst, en maeckt de beste gissing. Men vraeghter offmen met een N.O. ganck wel opt den Pool sal beseylen. d'eene seydt
| |
| |
Jae, en d'ander seyt neen: en beyde hebben sy ghelijck, en al even wel kijven
sy. die wat wijser syn, segghen, dat het malle vraghen zijn: en dat God niet
en heeft ghewilt dat wy door dien wegh in Mare pacificum, of nae d'ander
Werelt souden seylen, en daerom t'Ys aldaer al willens inden wegh heeft
gheleyt. Andere zijnder zoo diep in ghestudeert, datse meynen dat de Aerde
dwaelt als een achtste planeet. Dese zijn by d'andere voor Eertzketters gerekent, en ware het soo Sinte Pieter souwt haer wel geseyt hebben. Jae, maer
Sinte Pieter heeft daer op uyt gheweest, om cloecke Visschers aen te focken,
en gheen sterrekijckers, daer niet van in het lijff en coomt. andere segghen,
zy draeyt, of zy en draeyt niet, wy en moeten immers niet draeyen, maer t schip
recht houden, en ons neering waer nemen. Maer dit is vanden minsten
hoop: want de meeste hanghen elck een stuyrman aen t'oor, dien sy dan in alles ghelooven; daer onder dat veele vande Hooftstucken en vanden scheepsraet mede zijn: hooffden als boeyen, en hersenen als van een garn-ael. ende
ten waere dat: de stuyrluy en souden Jan Rap soo mal niet broen, met heur
wijse vraghen/ alse nu wel doen. Ick was me al halff op hollen somtijts,
en liet de grutten aenbranden, (want ick voer voor Kock seyde hy) en vergat
somwijlen de ketel te verteuyen deur al het geraes. dan bruydde my het volc
en ick weer mijn jonghen. die raesde my oock al vande wassende graden en
platte borden. d'een wist meer als d'ander. Men lach daer en gygaeuwde
op de luycken en over den ghantschen overloop met hoecken en met boghen,
daer na met galgen en raders, met duyvel en hel malcanderen op den rugge,
zo dat de cuyper en den Timmerman heur crijt niet langer bergen conden, en
altijt te cort quamen. Ondertusschen pastender niemant op de seylen, t'stevende
quansuys al baetwaert aen, na d'andere werelt toe: daer de geleerste hooghst
climmen souwen. Dan quam de stuyrman op 't quaertier, die wildent op een
tweeendertighste deel van een streec gestuyrt hebben, ende en wist op hondert
mijlen na niet waer hy was: of op een streec na, hoe veel of waer heen hem de
naelde wraecte. Daer was het dan, Hou gaende, Man-te-roer, laet het juw
niet ontwaeyen. die wiert dan ooc corsel, en begon off met des Stuyrmans
coers te dreuylen, of op de Maets quaet te werden, na hy dan gesint was off
vande precijse streecken hiel. Daer ginc het dan somtijts wel zo hoogh aen, dat
den wint en den cours over een quamen. Daer had dan den eenen uyl den
anderen ghevanghen: en dan aent vloecken alsmen de seylen weer slaeghs
souw haelen. Hoort noch een cluyt van dese Loeffhouwers, seyde hy, maer
ghy en moet niet lachen, en selver en conde hy het niet laten. Int Schip
Rotterdam daer paste men zo weynigh op het stuyren, na t oordeel van dese
Loeff-houwers, ende de Stuyrluyden stelden sommighe zoo slordigen coers
op haer bulte caerten, dat zy sorghden lijff en siel te verliesen. schepten oock
zoo quaden hack op de selve, dat zy-er gheen ghemeenschap meer me houden
wilden van eten off van drincken, als off zy heur doot souden ghegheten hebben aen t gene hen God gaf. Wat raet dan om niet moetwilligh van hongher te sterven? Het hooft horde den sommigen als een ros-molen van wijsheyt, al en conden veele van heur de streecken vant compas niet. Wat doen
zy? de meeste schaeps-hoofden springen eerst over boort, om aent schip Schiedam en andere victaly-scepen te swemmen, daer sy wisten datmen op sulcke
caerten niet en seylde, en nochtans al eene cours aenginc. d andere schaeps-
| |
| |
steerten volghden nae, los overboordt; ghelijck het eene schaepgen t'ander
volght en meynt dat den Herder altijt voor is. Daer swommen al de beesgens heen, en creghen de schepen. men wierp haer een toutgen toe, andere
clommen by de barckhouten op. t'was, Mannen wat jaeght juw hier? Jae!
wat ons hier jaeght! dat weet ghy wel. daer seylense heen die verleyders op
heur valsche caerten. wy en hebben met heur niet willen verlooren ghaen:
oock gheen ghemeenschap houden van eten en drincken. Och Broeders,
ghy hebt wonder wel ghedaen, dat ghy juw sielen niet besmet en hebt. Ste.
Pieter sal uwer ghedencken. compt en zit met ons aen. Daer bethoonde
men een van de wercken der Liefde, en spijsde de hongherighe, en laefde de
dorstighe. maer t'was, seyde hy, een valschen hongher van een qua maegh,
en een coortsighen dorst. Ick souw al anders barmhertigh gheweest hebben, antwoorde ick, en haer datelijck van boort af gewesen hebben, nae heur
ouwe schepen toe: ende en hadden zy noch anders gheen rechtschapen hongher ghehadt, zy souden se ondertusschen wel crijgen. het watertge graecht
wel. Och hoe onbarmhertigh had ghy dan geweest? en off zy dan verdroncken hadden ondertusschen? seyde hy. Ten was sulcken noot niet. zy souwen wel eerst Help Help gheroepen hebben: en dan souw ick se over ghenomen hebben, en al stracx met het natte gat voor de mast gheset; en dan van
elck een van mijn Volck totte jonghers toe met een lustighe dagghe daer op
doen britsen hebben, dat-er de vleughel van elcke slagh driemael aff omghedraeyt souw hebben: en zo onthaelt zijnde, souw ick-se aen haer eygen boort
noch eens vande selve cost doen opschaffen hebben, tot dat haer dien valschen
hongher verghaen ware; en leeren-se zoo meer sulcken afsteecker maecken.
O onghenadighen Rechter hoe cort souw juw Rijck wesen? t'Is beter dat
men de Calissen zoo wat bots laet, als datmen-se zoo heel deun hout. den
Hont souw dol worden aen zoo corten ketting: metter tijdt leerdt hy onderscheyden wie hem goet doet, en wie zijn rechte meester is. Maer ondertusschen en doen die niet buyrlijck die heur buyrmans beest aenhouwen, en ontwennent van zijn meester; off t'hennetgen inlocken om-er een Eytgen van te
hebben: als dese Schippers en Stuyrluy deden, al en hebben-ser voort eerste niet van als den plas danc vanden swemmenden Jan-hagel, en als cacks
me wat segghens in d'ander schepen. De duyvels souwen metter tijt wel
zoo veel broots aen dit volck weten te winnen, dat ten lesten de gantsche Hel
leegh loopen souw, om hem alhier t'bittere roet en swartsel van heur keeten
en roockgaeten: voor soete liefde en reyne conscientie te vercoopen, op dat zy
daer me d'een den anderen swart en leelick jae tot Duyvels selve mochten
maecken. ghelijck den nieuwen Caertmaecker, daer ghy al aff ghehoort hebt
van de sommighe alreets zoo leelijcken vermaeckt is, datter gheen hondt aff
souw willen eten. en dat meest om dat hy wat meer schijnt te weten, als zy
luyden, en de bulte Caerten voor te staen. Nochtans zoo hebben hem die
vande Admiraliteyt voor een man met eeren tot het ampt beroepen, en sagen
hem gheerne in zijn bediening inghevoert, niet teghenstaende hy den meesten
hoop alsoo seer teghen-ghemaeckt is. En nae mijn slecht Hooft waer het
wel goet, dat men-se zoo zeer niet en quelde met een man, die hen zoo seer teghen de borst is. Maer wat ist? zy en draghen haer niet als ghehoorsame
kinderen, off als een hont die nae sijn Meester omsiet, en tusschen zijn beenen
| |
| |
schuylt, als hy zijn vyant siet comen: maer seggen plat uyt, Den man moet
af. en willen zo heur Vaer ontvooghden, jae bastaert maecken. t'Is, Jae,
de Heeren Bewinthebbers het zijn wel onse Meesters, maer wat verstant
hebben zy vande zeevaert? t'zijn meest een hope Valcken die heur leven geen
zee ghesien hebben. wat weten zy van onse zee-rechten. vande Coopmanschap daer moghen zy verstandt aff hebben. isser questie onder ons luyden
vande zeevaert, dat sullen wy onder malcanderen wel slichten, en haelen-der
het Schippers gilden over. willen zy-der dan by comen sitten en toehooren
dat meughen zy doen. Maer dus en spraken de ghoede Oude niet, die met
mijn Vaer de zee eerst hielpen suyveren: maer vermaenden de Heeren Bewinthebberen de ghantsche Werelt over, dat zy heur niet meer en moesten laeten
benghelen, van heur Stuyrluyden segghen: maer selffs t'roer inde hant nemen en t'ooch int seyl houwen, en maecken sich meester van haer eygen goet
daer heur Godt over ghestelt hadde. Nu hebben zy t'heel over den anderen
bough ghewent: bijten op haer eyghen tong, praten teghen heur eygen neus
aen, jae borender met priemen door, en spreecken heur bieght recht verkeert,
sonder noch te weten aen wien. Doen zy hoorden dat de Heeren Bewinthebbers
stracx gheen Amen en wilden segghen op heur ghebet, wat doen sy? sy wendent van heur Heeren aff, en legghen een ander Conincklijck schip, dat alleen
de zee dwinghen souw, onder de ly aen boort. verspreken den Schipper en
claghen hem heuren noot, niet teghenstaende dat hy nae heur segghen mede
een Valck is. t'blijckt nochtans dat hy schipper van sijn schip, en Meester
van sijn stuyrluyden is, jae sijn vloeten wel dapper weet te suyveren vande
gheesten die hem al te suyver willen sijn, en daer by sich de zeerechten so wel
verstaet, als eenighe van Sinte Pieters navolghers doen moghen, en soo seer
sijn neeringe voordert. Desen Valck dan, soo sy de sulcke noemen, en schroemen sy niet door vertolcking van eenen uytghesuyverden suyvergheest, om
hulp te bidden, wel wetende dat hy veel ter Zee vermagh, ende de Heeren Bewinthebbers veel van sijn avis houden sullen. Wat dunckt u van sulcken
offsteeckers te maecken? en met d'eene vlagghe uyt, en met d'ander thuys te
comen varen? Behoordemen die niet wel dicht te britsen, als ghy flus t'onnosele schaeps-grauw doen wilde? Maet, seyde ic, het sijn quae parten, en conden syse uyt schijten, soe en behoufde men-ser niet uyt te smijten Sulcke hoofden mochtmen op een Stockgen setten opten Houcken van Goeyngh ende
Sinte Pieters sant, om d'andere stuyrluy voor een baecken te dienen. En nae
ick mijn Vaer wel heb hooren praten, soo was het van t'selffde volc dat over
ettelijcke jaren den Leesetter soo seer aenhingh, dieder so behendigh t'vuyr
in meesterde, dat het een aert hadde. nu soudemen oock soo wel een lit afsetten willen, al soude het den Heeren Bewinthebberen aen t'hart gaen. t'waer beter datmen van sulcke stuyrluyden t'opstanders maeckte, alsmen in 't Schip
Leyden dede. Hola seyd hy my en raeckt de gesalfde niet. Jae, en raeckt
de schurffde niet, die sijn oock besmeert, seyd'ic, maer timmert hen een doorluchtigh huysgen buyten der stadt, so maecken sy t'volck niet ongans, en wederspannigh tegens heur Overicheyt. Dat is wel de verbruyde waerheyt
gheseydt, antwoorde hy, maer men moet soo ongheschickt niet spreecken.
t'Is waer, sy gaender wel ongheschickt ghenoegh me te werck, als noch onlancx een Gesel van een stuyrman van t'schip Rotterdam/ dien den Scheeps-
| |
| |
raet belaste cleyn seyl te maecken, en al den onnoodighen wintvang van blinden en braemseyls, en sulck haspel-ghetuygh gheduyrende dese wintersche
daghen en lange nachten in te nemen, om de maets met hoogh en sorchelijck
climmen niet in perijckel te stellen en moeyelijck te wesen sonder voordeel.
maer Neen, hy was alleen wijser als al d'andere, Het moester toe staen na sijn
sin. Den scheepsraet deed weder haren sin, en settenden sulcken hooft ten eersten aen lant, daer hy liever hadde dat men op zijn segghen een anderen geset
hadden. maer wat was het. hy stonter al, schipper te voet. wat raed? het
huyrtge souw haest verteert wesen. Nu dan, een balling en is geen overlooper. Nu ick hier stae, ic moet kennis met vreemde maecken, en sien wat my
die geven willen. ick sal heur al mijn wetenschap gaan ontdecken. hy vond
een meester daer hy voordeel aen sagh, dien openbaerde hy al zijn secreten, de
ghelegentheyt van t'schip daer hy mede ghevaren hadde, of andere onse schepen die hy conde, wat schippers, wat stuyrluy, wat hooghbootsluy, wat
constapels, wat volck daer mede voeren, hoe ghesint en hoe hart inden buyt,
misschien datmense t'avont off morghen pillen souw ingheven int suycker
ghewentelt en in gal gesoden. Ja ja seyd ick, t'oude Leesetters volckgen,
alsse buyten boordt zijn soo meughense wat kaeckelen. Ick denck dat mijn
Heeren de Caets wel teyckenen, en de steuyt waernemen sullen. Dan al hadmen de sulcke met Plancken over t'Ye nae de Doolwijck doen gaen, een door
een kennippe venster leeren sterrekijcken, ten had niet geschadet. Cameraed
seyd mijn macker, ick hoor aen juw heet praten wel, dat ghy eerst versch uyter zee comt; had ghy zoo lang aen land geweest als ick, en zoo veel quacken
van t'malle volck,en de vijse hooffden ghehoort als ick, ghy soudse bet ghewoon zijn, en zoo luyde niet uytbaeren. De Heeren de Bewinthebbers weten wel wat zy doen sullen, zy en zijn niet al mal, al zijnder eenighe van die
goe Jae-vaers onder, die eertijts wel meynden, dat heur de zee over t'lijf liep,
alse heur stuyrluy van een hoogh weder hoorden stoffen, nu zijnse al wijser
gheworden, en hebben de zee al mede inden beck ghesien, al ware het maer
van verre. ghy en ick hebben wel gesien wat voor slechte-broers van stuyrluy datter somtijts op de Campagne comen, die heur eyghen graetboogh niet
meer en verstaen, als de Papegaey zijn clappen doet. nochtans connen zy al
mede t'eene ende t'andere landt wel vinden, al ware het Oost-Indien selve.
Maer het is haer al te vooren ghekauwt, en zy laeten heur duncken dat het
heur eyghen konsten zijn . onse Jan Haghels willent dan al me na doen, en
setten de stock met het onrecht eynt op haer neus. alsse dan verbijstert zijn,
dan vragen zy het den stuyrman, en doender oock wel aen dat zy het vragen.
maer maeckender dan met eenen sulcken grooten Doctoor van, als off hy
tot alle dinghen raet moest weten: en wat hy dan seght, dat moet soo wesen
en niet anders. En off de Scheepsraet en de Heeren Bewinthebbers het anders
verstonden, soo sijn sy maer leeke-broers gheacht, ende en verstaen het haer
niet. Neen sy: maer onsen Stuyrman dat is een man, die by der Zee gevaren heeft, en by Robbert Robbertszoen off eenen anderen dwaes wel veerthien
daghen school ghegaen heeft; alwaer hy dan soo bot als een pots-hooft, en so
bedreven in Scheeps regiering, als een snoeck op een solder. Als dusdanighe esels dan op haer quartier soo veel gansen om haer ooren hebben, dan
slachtense heur broer hier voortijden in Egypten, heb ic eens in een boeckgen
| |
| |
ghelesen, die het Heylighdom op zijn rugge droegh, en wiert zoo trotz en zoo
lecker, siende dat het Volck voor hem neder viel, dat hy geen bernetelen meer
eten en wilde, voor dat hem zijn Meester met een Stock onderwees, dat het
niet om zijn wijs ghelaet, maer om t'Heylighdom, dat hem op zijn rugghe
reed', te doen was. Nu ick van een Stock vermaen, seyde hy, zoo werd ick
noch indachtigh van een geheymnis; dat moet ick juw oock vertellen. Tusschen juw en my gheseyt, dese Stuyrluy, die het welvaren van Ste. Pieters
neering zoo dapper voorstaen, en sich in haer zeemanschap niet en willen laten verheeren, als mannen daer zy voor varen, wierden vanden Heeren Bewinthebberen belast, ghelijck oock haer wederparty, heur crackelen by gheschrift
in te brenghen; men souw dan op haer saecken letten, en den oorbaer raemen
om de gheschillen te slichten. ondertusschen souwen zy het den Heeren bevolen laten blijven, en elcx heur quartier waernemen, en metten anderen een
eenparighe koers aengaen, en goe maetschap onderhouden, als dat den naevolgheren van Ste. Pieter betaemde. Dit en bolde de eene party niet wel:
maer wilden het Schippers-gilde vergaert hebben, en daer moestment slechten: die luyden wisten-der aff; etc. Den President heur wederhooricheydt
merckende, wenckte hen toe met zijn Staff, als haer willende indachtigh
maecken, dat dien Stock hem van God ghegheven was, om de goetwillige
te hoeden, ende de quaetwillighe te dwinghen. Doen souwt ghy-se hebben
sien schuw werden, als een ghedreyghde Cat, en ter cameren uyt duycken
met sulcken ghelaet, daer aen men wel sien cond datter wat gaens was gheweest. dit hebben de Deurwaerders deur t'klinck-snoer ghesien. Maer
zedert, segghen sy, isser op eenen avontstondt op strang aen de Visschers een
ander Ghesicht gheopenbaert, van een Seraphijn van een Man, en souwmen segghen even nae Gods herte, zoo deghelijck en zoo vroom, die van dese
Stuyrluy uytghemaeckt was, om inde vergaring mette Heeren Bewinthebberen te handelen. En op datmen hem den roockenden yver van zijn cop niet
en souw sien opgaen, als hy t'ghewoonlicke blaeuw hoetgen voor de Heeren
souw moeten offlichten; zoo hadden hem zijn broeders de gansche Hut met
presenning en Lanteern voor een capmuts opt hooft gheset. dat was een
dicht dack sonder roockgat, daer wel eer de Duyvel onder ghescholen had:
en de Luchter die souw zijne blinden yver de kaers voor houwen, ende de
scherpsiende Valcken doen schemeren. Dus soo quam den ghesant binnen;
en ghevraeght sijnde, seyde, hy was ghenaemt Heer Hierarch. Terstondt
begon een yegelijck hier arch uyt te scheppen, al verstonden zy noch altemael
niet wat dat Griesch beduyde: en oock Sinte Pieter in zijn brieven en schrijfter niet aff. Dat het Heerde, dat was oock al wat te seggen. Gevraeght
van wien hy quam seyde, Van zijne broeders, d'alghemeene Stuyrluyden,
met last om van heurentweghen mette Heeren te handelen. Wel, wat spul
is ons dit? zijn onse Stuyrluy nu Meester van onse vloot geworden? Neen,
vrunt, seyde den President, wy en kennen u voor gheen Ghesant van ons eyghen Volck. let haer wat, dat zy hier selve comen en versouckent aen ons.
Hier begon hy sich op d'ouwe zee-brieven, en ick weet niet wat voor blinde
Caerten te beroepen, en daer uyt wilde hy besluyten metten corsten, Dat mijn
Heeren gheen Vooghd en waren. Den President beval hem scherpelijck
affstant te doen van sulcken doen en seggen, en zijn Overicheyt met ghehoor-
| |
| |
saemheyt te erkennen, den welcken God dien Stock ghegheven hadde: Ende met eenen thoonde hy se hem zoo nae by, dat desen die niet slincx en was,
en daer op uytging, den Staff by t'eene eynd vatende, om-se mijn Heer uyter
handt te rucken. Daer souw men een strijd ghesien hebben, had-mer niet
stracx de gordijnen toegheschoven, en dit deerlijk schouwspel voor der menschen ooghen verborgen. de Sonne selffs en mocht het niet langer aensien,
Maer ging zijn ooghen berghen
Achter de hooghe berghen.
Als ick hem van sulcken wonderlicken visioen hoorde ghewagh maecken,
beelde ick het my soo diep in, dat my t'bloet begon te roeren, d'ooghen te vertrecken, ende te schemeren. Dit merckende mijn maet, vattede my byde
mouw, en seyd, Wel maet, hoe ist met juw? off souwt ghy wel swijmen van
sulcken praet? Hoe heb ickt met juw? ist gheck off ernst? off word ghy landtsieck? Hy tornde my den arm twee drie malen, zoo dat ic weer begon adem
te scheppen. Vort, mallen Dwaes, seyde hy, hebben wy nu zoo meenighen
storm affghereden, en sullen wy nu van eene weermaeckster vervaert zijn?
Hebter gheen sorch voor, wat achter de gordijnen gheschiet is. Mijn Heeren hoor ick, willen nu eensamentlick heur eynde vast houwen teghens alsulcke Heer Hierarchen; en sullent oock wel moeten doen, willen zy anders
Meester van heur goet en bloedt blijven, en niet by haer Stuyrluy om raet
gaen, hoemen de Vloot regieren sal. Dit waer wel van t'mallen, dat de Heeren Bewinthebberen het ruym en den overloop, de hel en d'urck, Cajuyt en
verdeck, t'voorschip en t'achterschip, en al datter opstaet, en me vaert, zoo
t'rijt, zoo t'seylt, met man en muys regieren en ghebieden souwen, en van
Gods weghen Meester van alles zijn: Maer niet vande Hut. Die daer in
comen, die zijn veel te wijs, dan dat zy souden Huyrlingen off Set-schippers
willen heeten. neen zy: maer wel Baesen. Zy zijn daer quansuys wat
hogher ghelogeert als de Cajuyt, en hebben den loop des hemels waer te nemen, daer de Valcken zoo gheen verstant van en hebben: en daerom souwen
zy-se in de Cajuyt wel opt hooft willen schijten. En of dan een Meers-climmer mede seyde, dat zijn beroep hooger, en sijn gesicht wijder strecte als van
al d'andere maets; souw hy se dan moghen vande Meers inde back schijten,
en laeten het haer voor koeck op eeten? Ick en seg niet, dat de Stuyrluy te
vooren plat uytsegghen, dat zy zoo doen moghen: maer off zy metter tijdt
noch ongeschickter wierden, als zy nu alreede begonnen hebben, wie souw se
uyt de Hut int Galioen derven setten, off den Paus inden ban doen? alsmen
seydt. Den Admirael Matelief dat was een man nae mijn hart, om zijn
Stuyrluy in dwang te houwen, als zy uyt haer roer wilden waeyen, en de
beest speelen, eerst onder malcanderen en dan onder t'volck. hy dreyghdese
flucx vande Hut int Galioen te doen dansen, zoo zy nae zijn roer niet en wilden luysteren, en metten anderen als boeders een eenparige coers aengaen.
Stracx waren zy zoo ghemaniert als een tol, men souwer me op een draet
ghestuyrt hebben. Dat was een man die sach wel als stuyrluy onder soo
graeuwen hoop mogen begaen, en t'quaetste gat in willen, dat zy vermogen
metter tijt eenen Admirael uytte Cajuyt opten ballast te jaghen, off de stucken lang scheeps te rucken: De Heeren Bewinthebbers hebben dit nu al wijsselijck overleyt, en een artijckelbrief gheraemt, daer van de grootste letter
| |
| |
een O voor de vreemdsamighe, ende een P voor de wrevelighe gheesten sal wesen. Die daer op dan niet en sal willen varen, die magh aen lant blijven en
de vlieghen van de koeyen keeren. Claghen zy dan, datmer een bal inden
mondt wil legghen, ende stomme honden van maecken, t'Is beter stomme
honden dan rasende, die den ganschen nacht huylen en baffen, alsser geen dieven te keeren en zijn, en by daghe de goede luyden inde beenen bijten, als oft
al dieven waren die-der voorby ghaen. Och lieve Calis-kint,seyd hy my,
off meynt ghy dat de Bewinthebbers juw ten naesten jaer Schipper sullen
maecken, dat ghy dus voor juw Heeren becommert zijt. Och neen, antwoorde ick, maer ick souw gaern weten in wat Lant ick t´avond off morgen woonen souw/ off ick eens vander zee quaem te gheraecken. Rust ghy man u
hooft, seyd hy my weer, de Heeren Bewinthebbers zijn wijs genoegh, en wetent
al beter als wy, dat een Schipper sonder gheldt een Boots-mans gheck is,
en datmen op een blinden esel niet verre rijden en can. ghy verstaet mijn
weuyven wel: t´is een goen slechten raedt en sonder swaricheydt. Pho ho,
dats niet. daer is al een andere pot te vuyr, en nae zy aende Kocks praet
ruycken conden, die het my seyden, (leugen moet het wesen) zo was-er Spec
in, nu de Koe ons begint te walghen. De boeren hadden gemerckt, dat de
Verckens niet dan met horten en snorcken gheslapen hadden, en van onrust
niet connen groeyen, zwedert dat Maetroos met zijn verroesten opsteecker sulcken ruymstraet onder de crijtende kudde maeckte, dat het bloet zoo dick als
oly de spygaten uytliep, daer van ons het slecht water quam, en t'Bestant
van weer op volghde: zoo dat deur die slachting t'speck nu al op vijff groot
was ghecomen. Daerom de Speckheuckers siende dat Maetroos dien
opsteecker even staegh op zijn gat bleeff draghen, en t'avont off morghen, als
hem de grillen weer aenquamen, heur coopmanschap wel op noch een lager
merckt mocht brengen; jae hen selve t'ouwe maghere brootgen met een orangien appeltgen weder leeren eten: hebben sy voorgenomen, als waer hy wat
slecht in't ghelooven, hem wijs te maecken, dat hy met het hooft niet wel bewaert en is: Dat hy al wat raest, en eer lang dul werden sal, zo hy sich van
haer experte barbiers t'hooft niet en laet versetten; de pan uytschrouven, en
quicksilver inde hersenen stroyen. Wat dunckt juw van sulcken slappen
cost? souw daer niet wel een Doggher selve zee-sieck aff werden? Noch al
meer raets voor t'selve ghelt, als off de const om broot liep. Wy en hebben
met ons eyghen Stuyrluyden niet spuls ghenoegh, en Jan Rap en is niet
ghenoegh op rollen; Men souw ons gheerne wijs maecken datmen d'ouwe
Visschobben, die nu al 40. jaren off daer ontrent vanden overloop geschrobt
zijn, nu weder op de nieuwe geTreven en gheteerde plecht voor goe Ste. Pieters schelpen behoort op te stroyen. Sinte Jacobs schilpen en seytmen niet,
want wijvers en kinders weten wel, dat van Compostel gheen goe compost
en compt, en dat wy het met ons eyghe roocool wel doen sullen, sonder den
Spaenschen ajuyn daer by te hebben, die ons al te seer te keel uyt souw stincken. Maer als wy sieck zijn, zoo wil ons al de werelt een dranckgen koocken, God betert. Dat is men wil ons te hulp comen met halfwaecken, nu
ons Stuyrluy veel al op haer dinghen niet en passen, en de Verckens int cooren laten loopen. Moort! wat is dat voor volck? dat int onnosele straetgen
messen vercoopt, welcker deught niet als op een conincks hert gheproeft en
| |
| |
connen werden? die t'mes onder den rock schuylen, dat heuren vermeynden
voorsaet Ste. Pieter inde scheede moest op steecken en weghleggen? Wie salder dan met vryer harten te koy gaen, alsmen sulcke opsteeckers inde Mouw
sal dragen? De swarte Zeehanen, die nochtans Ste. Pieters neering opten
ouden voet drijven, hebben haer dese nieuwe Halffwaecken quijt gemaeckt,
wilde zy haer schepen niet quijt werden: en een schelm is hy onder heur,
die darff spreken, van-se weder over te nemen, al sciouwden zy noch zo zeer,
en heuren Ste. Pieter selve daer voor schreeuwde dat hy heesch wiert. En
wy, en wy, en wy segh ick, die de roode Zeehanen sijn, trotz d'andere, wy die
het met den rooden Affgodt van dese swarte Halffwaecken zoo verpeutert
hebben, dat wy hem, zoo te segghen, een rechtvaerdighe straffe schuldigh zijn;
souden wy ons eyghen eers ontdecken, en van dese Duyvels met Scorpioenen laten gheesselen? zijn wy sulcke Haenen, datmen ons ghekraey niet eene
mijl verre, maer de gansche Werelt over gehoort heeft; en en connen wy niet
eens zoo vroegh opwaecken eer dese Duyvels haer schoenen aentrecken, dat
wy sien met wat craeuwels van voeten dat zy ons naeghaen? en wat voor
wolle socken en ysere hantschoenen, dat zy aentrecken? Wat ghetyen dat zy
lesen? wat koockerkens dat zy in heuren moortsack dragen, en met wat reetschap gestoffeert, om de vrouwen den baert en de mannen de keel aff te scheeren? Hier meynden ick dat mijn Maet selve begonst dul te werden van uytvaren, als ick wel metten eersten dede; ende en verstond niet al, wat hy dus
ghelijck als buyten Westen praettede: Dan hy begon het my zoo plat uyt te
legghen, dat het den botsten van al dese toegappers wel verstaen souw hebben. En de Bewinthebbers wisten het al te mael mede wel, maer men moest
somtijts malcanderen wat oeffenen, en zoo voort. Noch seyde hy, dat onse
Stuyrluyden daerenteghen weder een huyrtgen in Brabant en Vlaenderen
souden moghen gaen verdienen op heur binnelants-vaerders, midts dat de
Halffwaecken op onse Oostindischvaerders, sonder ghelt, en alleenlijck uyt
Liefde de Prins mochten dienen: sweerende daer neffens, zo swart als Ketters, dat zy gheen Schepen affloopen en souden, off ten quam-er toe: maer
of zy niet seggen en souden, als de Duynkerckers weer in zee quamen, Schipper, wy en willen niet vechten, wy zijn Mennist, daer en wilde niemant borch
voor blijven: En daer laghen wy dan mette seylen voor de Mast, en soo wel
t'slaeghs, als off de groote Rae uytte ketting ghevallen waer. Goe Mannen, t'is lang genoegh. comt de Schout, zoo zal hy mijn praet stooren, niet
als had ick de waerheyt ghespaert, maer te veel volcx om d'ooren vergaert.
t'Is best dat ic mijn Waerdin besoeck wat my die al seggen en koecken sal:
maer ick en wil geen spec eten vande swerte Verckens, die altijt mijn Vaers
thuyn omwroeten, en die niemandt ringhen en can. Als heur speck noch
met heur Fransche messen tot vincken gesneen, en op haer Enghelsche coolen
gebraden ware, zo wilde ick het noch wel al heet al warm, den duyvel off de
raesende honden voorwerpen, maer geen menschen niet. Daer varen wy
heen. Goen dagh, en moy weer, en alst hard waeyt zoo past op de wint. |
|
Auteursrechtvrij