Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 8

[Luyben, Mr. Johannes Lambertus Antonius]

LUYBEN (Mr. Johannes Lambertus Antonius), geb. te Delft 14 Dec.1786, overl. te 's Hertogenbosch 15 Sept. 1859, studeerde in het buitenland, maar werd, daar hij een nederlandsch diploma wenschte te bezitten, 30 Maart 1810 ingeschreven als student te Leiden. Op 6 Juli d.a.v. promoveerde hij aldaar in de rechten: De evictionibus et duplae stipulatione.

Hij zette zich als advocaat neder te Waalwijk en verkreeg daar spoedig een groote praktijk. Op 2 Juni 1817 werd hij door de eigenerfden van het district Waalwijk tot lid der Provinciale Staten van Noord-Brabant gekozen, en op 8 Juli d.a.v. kozen zijn medeleden hem tot lid van Gedeputeerde Staten dier provincie, een onderscheiding, die niet dikwijls op zoo jeugdigen leeftijd aan iemand is te beurt gevallen. Merkwaardig is ook, dat hij, toen hij als lid der Staten periodiek aftrad tegen Juli 1820, op 1 Juni te voren niet alleen in bovengenoemd district herkozen werd, maar ook de raad der stad Geertruidenberg hem als zoodanig koos; hij bleef lid voor het plattelandsdistrict.

Op 16 Oct. 1825 werd hij benoemd tot commissaris in het district Bokstel, dezelfde betrekking die onder het fransche bewind sous-préfet heette. Wegens onvereenigbaarheid dezer beide betrekkingen verkreeg hij toen ontslag als lid van Gedeputeerde Staten.

Op 10 Juli 1829 werd hij met ingang van het nieuwe zittingjaar (Oct. d.a.v.) door zijn medeleden gekozen in plaats van Mr. A.J.J.H. Verheijen. Deze keuze geschiedde met 22 stemmen tegen 18 op het aftredende lid en 2 op diens medestander de la Court. Verder werden nog een voor- en een tegenstander der regeering, beiden met 22 stemmen, gekozen. Hier kwam de afkeer van het noord-nederlandsche bewind, dat zeer vele protestanten in Noord-Brabant aangesteld had (in het bijzonder schoolopzieners). Na deze verkiezing zette Luyben zich te 's Hertogensbosch neder, waar hij weder de praktijk als advocaat opvatte.

In de Kamer kwam zijn anti-regeeringsgezindheid reeds tot uiting op 27 Oct. 1829, toen hij stemde tegen de toelating van den vriend van den minister van Justitie van Maanen (dl. III, kol. 803), Mr. P.A. Brugmans. Door de hulp van hem en zijn medelid, tevens ambtgenoot als districts-commissaris A.J. Ingenhousz (dl. III, kol. 633) werd Brugmans niet toegelaten, omdat hij lid van de permanente commissie van het amortisa tie-syndicaat en dus rijksambtenaar was. De redeneering was zonderling, vooral daar er eenige leden in de Kamer waren, die dezelfde betrekking bekleedden. De bedoeling was alleen om den gehaten van Maanen onaangenaam te zijn. Om Luyben, langenhousz en twee andere (zuidelijke) leden (een onder hen was kamerheer) te straffen, werden zij als districts-commissaris resp. kamerheer afgezet; bij koninkl. besl. van 8 Jan. 1830 werd het pensioen van den voormaligen préfet de Stassart, groot ƒ 1800, ingetrokken. Luyben ging nu te 's Hertogenbosch wonen, waar hij de advocatuur weder opvatte. De zoon van Ingenhousz, Mr. L. Ingen-

[p. 1080]

housz, werd kort daarna tot districts-commissaris benoemd; Luyben werd door J.T. Vermeulen vervangen.

Op 2 Nov. 1830 stemde hij tegen de wet tot beteugeling der kwalijkgezinde  terwijl hij 16 d.a.v. de eenige was, die t       e oproeping der nationale militie van 1831       

Luyben was met van Sasse van Ysselt de eenige onder de afgevaardigden van Noord-Brabant, die tegen de regeering oppositie voerde. Toen van Sasse in 1832 bedankte, was hij zelfs tot 1840 de eenige. Van oppositie van Ingenhousz verneemt men, althans sedert 1830, niets. Terwijl van Sasse uitsluitend de roomsche belangen behartigde, was Luyben van alle markten thuis en behandelde hij ook de materieele belangen van Noord-Brabant en van geheel Nederland.

Luyben verklaarde zich in de kamerzitting van 23 Juni 1831 voor volharding van den tegenstand tegen de door de groote mogendhenden opgelegde artikelen, in de hoop, dat Nederland en België alsnog vereenigd zouden worden. Zijn hoofdreden was, dat de minderheid, waarin de roomschkatholieken h.t.l. na de afscheiding zouden zijn (zonder Limburg, waarop men toen niet vast rekende, minder dan 30%), te gering was om voor hen veel te bereiken. Evenwel stemde hij 4 Jan. 1832 tegen de middlenwet voor buitengewone behoeften.

Op 8 Juni 1832 verzette hij zich tegen de toelating der echtscheiding. Op 17 Nov. 1832, 14 Dec. 1833 en 11 Dec. 1835 stemde hij tegen de staatsbegrooting.

Later bestreed hij het volhardingsstelsel, maar op 14 Dec. 1836 verklaarde hij, dat de toen door de regeering gedane mededeelingen bewezen, dat zij in dezen alles gedaan had wat van haar geëischt kon worden.

Op 9 Mrt. 1837 stemde hij tegen de financieele voorstellen en tegen de staatsbegrooting.

Op 23 Dec. 1839 was de staatsbegrooting met algemeene stemmen, behalve die van het lid Beelaerts (dl. I, kol. 273) verworpen en den volgenden dag was een kredietwet voor 6 maanden aangenomen. Toen de begrooting voor de overige 6 maanden ann de orde kwam, en toen de regeering verklaarde dat aan enkele eischen der opposite, als ministerieele verantwoordelijkheid, toegegeven zou worden, hield hij 18 Mei 1840 een heftige rede, waarin hij die concessiën geheel onvoldoende noemde. Hij qualificeerde een in de centrale sectie door de regeering gedane mededeeling als meer onbeschaamd dan rond. Ook was hij toen een der 22 leden, die tegen de staatsbegrooting stemden.

In de vergadering van 4 Juni 1840 stelde hij als eischen rechtstreeksche verkiezingen en een ontbindbare Tweede Kamer. Hij stemde tegen de grondwetsherziening, omdat zij geheel onvoldoende was.

In dezen tijd schreef hij vele stukken in het roomsch-katholieke blad De Noordbrabander.

Toen minister van Hall in Oct. 1842 een ontwerp van een nieuw deel van het strafwetboek, waarin het recht van placet (d.i. het aan de geestelijkheid verbieden om brieven en andere stukken van een buitenlandsche geestelijke overheid af te kondigen) was opgenomen, indiende, protesteerde Luyben daartegen bij dien minister. Er kwam een hevige beweging onder de Roomsch-katholieken. Het gevolg was, dat deze bepaling uit het ontwerp verdween.

Op 24 Dec. 1842 werd hij benoemd tot raadsheer in het provinciaal gerechtshof van Noord-Brabant. Hij gaf de advocatuur toen over aan zijn zoon.

[p. 1081]

Dat hij bij zijn medeleden zeer geacht was, blijkt daaruit, dat zij hem in Oct. 1843 nummer een op de voordracht voor voorzitter plaatsten. Als zoodanig werd hij voor het zittingjaar 1843-1844 benoemd. Reeds dadelijk kwam onder zijn voorzitterschap een belangrijk onderwerp aan de orde, toen door van Dam van Isselt (dl. I, kol. 684) voorgesteld werd, over de niet door een minister gecontrasigneerde benoeming van den minister en van Oorlog tot de orde van den dag over te gaan. Luyben stelde voor, de mededeeling daarvan voor kennisgeving aan te nemen en dit werd 19 Oct. 1843 met 27 tegen 15 stemmen aangenomen.

Een bewijs, hoezeer hij langzamerhand van meening veranderd was, is wel, dat hij met alle leden voor Noord-Brabant, alleen L.D. Storm uitgezonderd, op 30 Mei 1845 stemde tegen het in behandeling nemen van het voorstel tot grondwetsherziening van de 9 mannen, aan wier hoofd Thorbecke (dl. IV, kol. 1308) stoud. Hij was van oordeel, dat zulk een voorstel van de regeering behoorde uit te gaan.

Ook bleek zijn gematigdheid hij het geval Grooff, dat door Storm herhaaldelijk in de kamer ter sprake gebracht werd. Deze bisschop in partibus van Canea was in 1844 als apostolisch vicaris uit West- naar Oost-Indië vertrokken en had zich daar in het geheel niet aan de bestaande wettelijke bepalingen gestoord, maar geestelijken, die niet voor Indië door den Koning benoemd waren, met kerkelijke functiën belast en anderen, die van de regeering een standplaats gekregen hadden, geschorst. De gouverneur-generaal Rochussen (dl. II, kol. 1217) had hem daarop uit Nederlandsch Oost-Indië verbannen. Over dit geval hield Luyben 4 Nov. 1845 een rede. De reden der gematigdhed was vooral, dat het gewenscht was, koning Willem II, die veel voor de Roomsch-katholieken voelde, niet voor het hoofd te stooten. Deze handelwijze had een voor hem gunstig resultaat, want er werd na overleg met den Paus besloten, dat werd afgezien van de benoeming van gees telijken voor Indië door de regeering.

Vooral door de werkzaamheid van Storm te Breda en van Mr. N.F.C.J. Sassen te 's Hertogen bosch ontstond er omstreeks dezen tijd een scheiding van anderen aard dan de bovenbedoelde onder de Roomsch-katholieken in Noord-Brabant. De volgelingen van deze beide mannen gingen geheel op in de liberale partij in Nederland, die van Luyben, hoewel van een tijdelijk verbond met die partij niet alkeerig, wilden toch hun onafhankelijkheid met kracht bewaren. Luyben was in de eerste plaats Roomsch-katholiek, en het was nog meer persoonlijke achting, die oorzaak was, dat hij bij de eerste directe verkiezing in het district 's Hertogenbosch op 7 Dec. 1848 tot lid der Tweede Kamer gekozen werd met 426 stemmen tegen 423 op Sassen. Later, toen in de Kamer niet meer bleek van een gezindheid, afwijkend van zijn medeleden uit Noord-Brabant, allen volgelingen van Sassen en Storm (de laatste daaronder begre pen), werd Luyben zonder noemenswaardige oppositie herkozen. Hij bleef lid tot zijn overlijden.

Tijdens de agitatie na de Aprilbeweging heeft hij zich 25 Aug. 1853 sterk geweerd tegen de door het kabinet van Hall voorgestelde wet op de kerkgenootschappen, hoewel deze wet zeer gematigd was, daar zij de bisschoppen, tegen wier aanstelling door den Paus de beweging hoofdzakelijk gericht was, liet bestaan.

Luyben huwde 23 Apr. 1812 Cornelia Jacoba Maria van Roosmalen, bij wie hij een zoon Al. Franc. Xav. had, die voorgaat.

[p. 1082]

Zijn portret is gelithografeerd door J.H. Hoffmeister.

Over hem kan men veel bijzonderheden vinden in J.H.J.M. Witlox, De Katholieke staatspartij, 2 dln. ('s Hertogenb. 1919 en 1927).

Ramaer