De Middelnederlandsche dramatische poëzie

[p. 285]

Een tafelspeelken van twee personnagien om up der dry coninghen avond te spelen.

Ghewonelicke vruecht.

Holla, ic hadde daer bijcans ghevallen!
Ic hoorde hier zo groote ghescallen,
Dus moester commen binnen ghestreken.
Comt inne, tes ghenouch ghekeken
Ende groet den coninc, al zoet betaemt,
Sonder langhe dralen.

Alwarich Voortstel.

¹⁾
Ic ben al te seer beschaemt:
Doettet ghije: ghij connet al te wel.

Ghewonelicke.

Ba, neen, ghij heet Alwarich Voortstel:
Van u zo mueghen se seer zijn verhuecht.

Alwarich.

Neen, groetten ghij, ghij heet Ghewonelicke Vrueght:
Bij uwer duecht veel droufheyt vergaen es.

Ghewonelicke.

Ghewonelicke vruecht nu verre ghedaen es
Midts Pieter Diertijt, die nu voor handen es,
Niet alleen hier maer in allen landen es:
Dit doet ghewonelicke vruecht verdrooghen,
Soot blijct voor ooghen.

1) Alwarigh d.i. brooddronken, dartel, vroolijk: zie vs. 9:

Ba, neen, ghij heet Alwarigh Voortstel:
Van u zoo mueghen se seer zijn verhuecht.

Verg. Mnl. Wb. in voce aelwerich; Nnl. Wb. op aalwaardig; oudemans op aalwaerdigh, aelwarigh, aelwarrich, aelweerdich en aelwerich.

[p. 286]

Alwarich.

Willic mij dan pooghen¹⁾
Te groeten den coninc van hooghen leven?

Ghewonelicke.

Ja ghij, in trouwen.

Alwarich.

Godt moet u grueten, heer coninck verheven,
Ende oic tghezelschap groot ende cleene.
Wij comen hier, zeer licht te beene,
Tot uwer feesten reene, zo ghij muecht mercken,
Om svreuchts verstercken.

Ghewonelicke.

Ons simpel ghewercken
Ghewillich ontsiet hier, coninc gent²⁾,
Wij sullen u gaen schijncken een present
Alzo ic meene.

Alwarich.

Een present?

Ghewonelicke.

Ja.

Alwarich.

Ic en hebber gheene.

1) Pooghen: hem (zich) pooghen d.i. zijn best doen, zich inspannen: Heil. Sacr. vs. 141:

Jan.

Spoet u dan gheringe,

Opdat hi selve sie metten ooghen,

Hoet gheschiet es.

II^e Vrouwe.

Ick sals mij pooghen;

Mijn beenen en sal ick niet sparen.

2) Gent d.i. lief, ook edel, aanzienlijk: zie littré in voce, vooral ook voor de afleiding van iet woord contra diez. Ontsiet van ontsien voor aanzien: zie op Playerw. vs. 236.

[p. 287]

Ghewonelicke.

Neen? Hoe stadij alzoo? Wat sijdij een slurf¹⁾!
En es daer niet in uwen curf?
Ic meene jaet, bij ja bij neen.

Alwarich.

Ja, daer rotelt²⁾ eenen pickelbeen
Ofte eenen steen, ic en weet niet watte.

Ghewonelicke.

Het es een present alzo ic schatte:
Waer pleighmen pickelbeenen te draghen
Op sulcke daghen?

Alwarich.

Ja, wilt dan ghewaghen
Wat dat wij brijnghen up dit saeysoen.

Ghewonelicke.

Dat zal ic gaen doen
Ter eeren dezen coninc, die de croone draecht:
Want wij brijnghen hem een suver maecht,
Die een conincghinne ooc es beseven³⁾,
Die willen wij hem tot een present gheven
Zonder sneven⁴⁾.

1) Slurf d.i. Sloof, dauwel, onnoozel lam, oud. Wb. Bred. in voce, wellicht hetzelfde als sloef: kil.

2) Rotelt van rotelen d.i. geraas maken; movere aut quatere cum sonitu, crepitare: kil.
Pickelbeen d.i. zoowel enkel als koot (talus lusorius), bij 't koten of bikkelen (pickelen) of wellicht bij ‘steentje beentje’ gebruikelijk. Zie schotel Ohh. Huisg. bl. 63 vlgg.

3) Beseven van beseffen. ‘Bekend is voor eene koningin,’ vertaalt willems Belg. Mus. II bl. 104, terecht, meen ik; verg. oud. Bijdr. in voce bl. 549 no. 13, alwaar de plaats:

Maer Liederic van Lile lez Buc, Salvaerts zone,
Wat deerste Forestier van Vlaenderen beseven.

4) Sneven: zonder sneven d.i. zonder falen, wis en zeker. kil. haalt aan:

Den oppersten Mercurius, die eeuwelick leeft,

Ende alle consten gheeft zijn creaturen,

Die noyt in 't minste pointcken en heeft gesneeft.

[p. 288]

Alwarich.

Heylaes, ic moeter om beven:
Waer es u maecht, wat stadij en calt¹⁾?

Ghewonelicke.

Men salse hier varijnc²⁾ sien.

Alwarich.

Hij goer³⁾, dat zult.
Wij sullen hier duer u clappen en talen
Eenen zac met scande behalen!
Maer haddij gesweghen, ten ware gheen noot.

Ghewonelicke.

Noch zegghic, wij brijnghen een maecht mijnjoot⁴⁾,
Rasch wilse halen met uwen curf of mande,
Ende gheefse den coninc; ten es gheen scande:
Hij zalder te blijder af zijn van zinne,
Want hem wel dient een conincghinne,
Om zijnen tijt wat te vergeten.

Alwarich.

Helpt tantgapen⁵⁾, tes een mespele.

Ghewonelicke.

En wiltse niet eten,
Maar geifse den coninc onversaecht,
Want dit es de zelve conincghinne en maecht,
Daer ic u van te voren af hebbe ghewaecht:
Nempse in dancke.

1) Calt van callen d.i. praten. De zin is: ‘wat staje daar te leuteren?’

2) Varijnc d.i. terstond: clign. Bijdr. bl. 60.

3) Goer: ‘hij goer dat zult. Zoo staat er, doch waerschijnlijk moet men lezen: ei, goer, dat en zult. Goer of gorre is een oud versleten paerd; hier dus een spotnaem’: willems. Ik stel voor te lezen: bij gord of bij goy dan zalt d.i. lieve god, dat zal niet.

4) Mijnjoot d.i. lief, 't Fransche mignonne.

5) Tantgapen: ‘helpe tantgapen. Het eerste woord is eene uitroeping, verkort van God helpe mij; doch het tweede versta ik niet: misschien een scheldwoord (tandgaper?)’: aldus dezelfde: de basterdvloek is ook mij niet duidelijk; waarvan het woord tantgapen de misvormde vertegenwoordiger is, vat ik niet.

[p. 289]

Alwarich.

Bediet¹⁾ dees mespel op den coninc snel,
Of anders, al es u ghifte schoone,
Si es niet weert een boone.

Ghewonelicke.

Ten eersten de croone,
Die met vijf tacken wert ghezien,
Die mach men up eenen coninc bezien
Wanof²⁾ den eersten toe mach zijn ghezeyt
In alle dijnghen rechtveerdicheyt;
Den anderen wijsheyt, die eenen coninc betaemt,
Of anders en es hij gheenen coninc ghenaemt;
Den derden goedertierentheyt, dat³⁾ te zijne zaecht;
Den vierden voorsienicheit, den vijften maecht:
Dat dient eenen coninc, zo ic begrijpe,
Ende dat de mespele es bruin en rijpe
Dat bediet, dat elc coninc ghepresen
Moet hebben een rijpe en manierlijc⁴⁾ wesen
Up zijn onderzaten tallen stonden.

Alwarich.

Tes ontbonden.

Ghewonelicke.

Waert wel ghedaen!

Alwarich.

Dat doen de zonden.

Ghewonelicke.

Tes wel ontbonden.

Alwarich.

Al ons vermonden⁵⁾

1) Bediet van bedien (bedieden) d.i. doelen op, slaan op en uitleggen (gelijk vs. 73, waar voor bezien stellig bedien moet staan), het Mhgd. bediuten: benecke in voce.

2) Wanof d.i. wanen of, hetzelfde als waerof, dat er wellicht staan moet.

3) Dat: lees dats voor dat is in den zin van dat wil zeggen, dat beteekent.

4) Manierlijc d.i. zedig; modestus: kil., zie ook plant.

5) Vermonden d.i. spreken, van waar vermonder d.i. spreker. Ferg. vs. 1134:

No en hore avonture fel
Vermonden in enich lant,
In vaerse proeven al te hant,

alwaar het origineel (ed. martin, 1872) heeft:

Ne jamais en tote ma vie
Norai d' aventure parler
U je ne me voisse esprover
Por vaselage et por proece.

[p. 290]

Int beste wilt slaen¹⁾.

Alwarich.

Tes wel ontbonden.

Ghewonelicke.

Waert wel ghedaen.

Alwarich.

Oorlof, her coninc, wij willen gaen
Als nu te desen²⁾.

Ghewonelicke.

Die hoogste coninc (dats Christus gheprezen)
Wilt u, her coninc, ende al te samen
In hemelrijcke croonen. Zeght alle Amen.

1) Slaen: over de verschillende beteekenissen en betrekkingen, waarin dit w.w. voorkomt, zie L. Sp., M. Lp, Hild. Gloss. Int beste slaen is hier zooveel als zoo goed mogelijk opnemen, er de beste uitlegging aan geven; verg. de uitdrukking voor niet slaen d.i. voor niets achten: Brand. vs. 896:

Die sintmeer hebben verstolen
Willent al voer niet slaen:

Bloeml. Gloss. in voce slaen.

2) Als nu te desen d.i. nu ‘in verband met het expletieve gebruik van alse, als staat de uitdrukking Alse nu, Als nu nagenoeg gelijk met het enkele nu, evenals thans nog alsnu voor nu, alsdan, alstoen en alsnog voor dan, toen en nog gebezigd worden:’ Mnl. Wb. bl. 206.