Skiplinks

  • Tekst
  • Verantwoording en downloads
  • Doorverwijzing en noten
Logo DBNL Ga naar de homepage
Logo DBNL

Hoofdmenu

  • Literatuur & taal
    • Auteurs
    • Beschikbare titels
    • Literatuur
    • Taalkunde
    • Collectie Limburg
    • Collectie Friesland
    • Collectie Suriname
    • Collectie Zuid-Afrika
  • Selecties
    • Collectie jeugdliteratuur
    • Basisbibliotheek
    • Tijdschriften/jaarboeken
    • Naslagwerken
    • Collectie e-books
    • Collectie publiek domein
    • Calendarium
    • Atlas
  • Periode
    • Middeleeuwen
    • Periode 1550-1700
    • Achttiende eeuw
    • Negentiende eeuw
    • Twintigste eeuw
    • Eenentwintigste eeuw
Van Achilleus tot Zeus. Thema's uit de klassieke mythologie in literatuur, muziek, beeldende kunst en theater (1995)

Informatie terzijde

Titelpagina van Van Achilleus tot Zeus. Thema's uit de klassieke mythologie in literatuur, muziek, beeldende kunst en theater
Afbeelding van Van Achilleus tot Zeus. Thema's uit de klassieke mythologie in literatuur, muziek, beeldende kunst en theaterToon afbeelding van titelpagina van Van Achilleus tot Zeus. Thema's uit de klassieke mythologie in literatuur, muziek, beeldende kunst en theater

  • Verantwoording
  • Inhoudsopgave

Downloads

PDF van tekst (10.51 MB)

Scans (30.23 MB)

ebook (12.53 MB)

XML (0.98 MB)

tekstbestand






Genre

non-fictie
sec - letterkunde

Subgenre

non-fictie/naslagwerken (alg.)


© zie Auteursrecht en gebruiksvoorwaarden.

Van Achilleus tot Zeus. Thema's uit de klassieke mythologie in literatuur, muziek, beeldende kunst en theater

(1995)–Eric M. Moormann, Wilfried Uitterhoeve–rechtenstatus Auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende

Nike

(Lat. victoria) is veeleer personificatie van de overwinning dan een godin ‘van vlees en bloed’. De godin beslist niet zelf over overwinning of nederlaag, maar brengt de door de goden verleende victorie over. Zij treedt dan ook nauwelijks op in mythologische verhalen. Hesiodos voert haar op als dochter van de Titaan Pallas en de Styx en plaatst haar daarmee in de voor-Olympische godengeneraties. De Atheners noemden Nike vooral in combinatie met Athena, of gaven Athena het epitheton ‘Nike’.

 

In de beeldende kunst van de oudheid is Nike een snelvoetige, in lang gewaad geklede gestalte met vleugels, soms doende met het uitreiken van een lauwerkrans of palmtak aan de zegevierende god, godin of held. In de archaïsche tijd wordt ze soms zonder vleugels en lopend in het zogenaamde knieloop-schema uitgebeeld. Ze draagt steeds een lang fladderend gewaad en moet door haar houding en de drapering van het gewaad als snelvoetig overkomen. We kennen enige beelden uit Delos (van Achermos, ca. 540), Syrakuse (ca. 490) en Athene (ca. 490), waar zij als wijgeschenk op de Akropolis opgesteld stond. Attributen zijn palmtak en lauwerkrans.

Paionios van Mende vervaardigde in 421 v.C. een beeld van Nike dat door de Messeniërs, als dank voor hun overwinning op de Spartanen, werd opgesteld in Olympia. De vrouw lijkt uit de hemel zwevend neer te dalen. Voor de komende eeuwen is deze wijze van uitbeelding uitermate belangrijk.

Soms zijn er enkele Nikai tegelijk op één voorstelling aanwezig. Zij kunnen dan worden gezien als uitdrukking van het Griekse idee dat iedere overwinnaar zijn eigen Nike bezit. De genoemde tempel op de Akropolis bevat voorstellingen in reliëf uit 409-406 v.C. van Nikai die een offerstier aanvoeren, een sandaal losmaken of met Athena spreken. Op het Pergamon-altaar midden 2e eeuw v.C. bekranst een Nike Athena die de Gigant Alkyoneus overwint. In de Romeinse tijd zijn de stier-offerende Nikai zeer populair in de terracotta reliëfs, gebruikt in tempels. De beroemde ‘Nike van Samothrake’ ca. 190 v.C. volgt Paionios.

Ook de Romeinse Victoria die met haar tenen een globe beroert, gaat wat houding en kleding betreft op Paionios' schepping terug. Vanwege haar band met Athena is zij voor de Romeinse keizers een belangrijke symbolische figuur. Zij verleent hun de zegekrans (bijv. op een reliëf van de Boog van Titus op het Forum Romanum). Ook in een symboliek die niet met de oorlog samenhangt, bevestigt zij de waardigheid van de keizer.

Op vroeg-christelijke sarkofagen hebben engelen de gedaante van Nike en dragen ze vaak een palmtak als attribuut. In de loop van de middeleeuwen krijgt de geslachtloze engel, die van bijbelse afkomst is, de overhand. Vaak door de Nike van Paionios geïnspireerd zijn de vele Victoria's op triomfbogen en erezuilen, bijv. die van Schadow 1793 op de Brandenburger Tor te Berlijn, waar Nike met Eirene (Vrede) gelijkgesteld is (de poort heette indertijd Friedenstor): de godin ment daar een vierspan. Ze doet dat ook in het Victoria-monument van Brock 1911 in Londen. Saint-Gaudens 1900 stelt een Nike-gestalte op voor een ruiterstandbeeld van Generaal Sherman in New York.

A. Beck 1936; Hölscher 1967.
[pagina 205]
[p. 205]


illustratie
Augustus Saint-Gaudens, Generaal Sherman, 1900, meer dan levensgrote bronzen beeldengroep in New York. Nike schrijdt voor de triomferende generaal Sherman uit.


[pagina 206]
[p. 206]


illustratie
Paolo Persico, Luigi Vanvitelli e.a., Artemis te midden van haar nimfen, 1785-89, meer dan levensgrote marmeren beeldengroep bij de Grote Cascade in het park van het koninklijk paleis te Caserta bij Napels. De vrouwen wijzen naar Aktaion, die aan de andere zijde van de waterval is voorgesteld.



Vorige Volgende

Footer navigatie

Logo DBNL Logo DBNL

Over DBNL

  • Wat is DBNL?
  • Over ons
  • Selectie- en editieverantwoording

Voor gebruikers

  • Gebruiksvoorwaarden/Terms of Use
  • Informatie voor rechthebbenden
  • Disclaimer
  • Privacy
  • Toegankelijkheid

Contact

  • Contactformulier
  • Veelgestelde vragen
  • Vacatures
Logo DBNL

Partners

Ga naar kb.nl logo KB
Ga naar taalunie.org logo TaalUnie
Ga naar vlaamse-erfgoedbibliotheken.be logo Vlaamse Erfgoedbibliotheken