Van Alexandros tot Zenobia. Thema's uit de klassieke geschiedenis in literatuur, muziek, beeldende kunst en theater

Tarpeia

was de dochter van Spurius Tarpeius, de bewaker van het Capitool gedurende de oorlog tegen de Sabijnen onder het koningschap van Romulus. Het meisje, dat buiten de citadel water was gaan putten voor een offerdienst, verried aan de Sabijnen de geheime route die naar boven voerde, in ruil voor al wat de mannen aan de linkerarm droegen. De Sabijnen droegen aan deze arm immers hun door Tarpeia begeerde gouden armbanden, maar ook hun schilden. Nadat de Sabijnen dankzij haar verraad het Capitool hadden kunnen innemen, werd ze door hen onder de schilden verpletterd uit verachting voor haar eerloze daad.

Het verhaal figureert bij Livius en Valerius Maximus als voorbeeld van hebzucht, verraad en bestraffing. Ploutarchos geeft in zijn Romulus-biografie een psychologische verklaring voor het doden van Tarpeia: een verrader

[p. 219]

wordt gehaat juist door degene die zich van het verraad heeft bediend. Hij bespreekt en verwerpt andere versies die in de literatuur moeten hebben gecirculeerd, bijvoorbeeld dat Tarpeia de dochter was van de Sabijn Titus Tatius en de gedwongen bijzit van Romulus, en dat ze daarom de toegangsweg verried. Livius oppert nog een andere mogelijkheid: het meisje had het juist op de schilden voorzien en wilde op die manier de vijand ontwapenen; uit wantrouwen werd ze gedood.

Haar naam werd door de Romeinen geassocieerd

Tarpeia wordt onder schilden bedolven, fotomontage van een fragment van een marmeren reliëf van de Basilica Aemilia op het Forum Romanum, 74 cm hoog. Antiquario del Foro, Rome. De datering is omstreden, omdat uit de bronnen twee bouwfasen van de laatst gebouwde Basilica Aemilia bekend zijn. Aanbrenging tijdens de eerste herbouw (54-53) lijkt het meest waarschijnlijk. De soldaten links en rechts van Tarpeia staan op het punt hun schild op haar te werpen.

met de Tarpeïsche rots, een steile rotswand van het Capitool vanwaar meinedigen en verraders naar beneden werden gestort.

In de beeldende kunst van de oudheid is de bestraffing slechts enkele malen afgebeeld. We vinden haar op munten uit 88 v.C. en van 50 jaar later, en op het fries van de Basilica Aemilia (»Romulus & Remus). In de Sala della Biblioteca van de Engelenburcht is het thema rond 1540, geschilderd door een kunstenaar uit het atelier van Luzio Romano.