Brahman. Deel 2

(1920)–J.A. Dèr Mouw– rechtenstatus

I

	Bldz.
Aan wereldoppervlak kleeft iemand's blik,	186
Als Christus' God, almacht'ge Duivel, wàs;	74
Als 'k aan een brief van wie ik lief heb, smul,	237
Als liefde van een aard'ling aan dorst randen	119
Als schertsend de Aarde herfst'lijk lichtfeest houdt	255
Ben ik het zelf? Moe evenwichteling,	113
Beweeglijk bloemperk op stil blauw kanaal,	44
Bezwering van daemonisch tooverspel,	178
Blauw, licht en stilte tot de horizont	147
Bloedplassen, trots het zonlicht levend rood,	139
Blond kindje speelt piano. Plechtig staan	40
Dan dacht hij: Hoe zal later 't leven zijn?	88
Dan lachte zij: O jou geleerde! Wat	54
Dan schouwt de geest wijd bliksemende velden,	212
De gele wolken werden langzaam rood	85
De laan in, uit westlijke wolkensluis,	136
De menschengeest, zei 'k? Ja, was dat maar waar!	108
De ontzetting soms, ver, uit de diepste schacht	61
De wolken werden grijs. Geen zwaluw was	86
Die stond, klaar, op een zolder van mijn geest:	109
Dit is de drempel, waar de stormgigant,	195
Dof violet is 't west en paarsig grijs	8
Door blauwe gaatjes valt uit beukebogen	240
Door kelken van onwezenlijk kristal	3
Door kilte van vijand'ge schemering	222
Doornig van wrok staat somber, dor en grauw	224

	Bldz.
Door raam van dorpskerk teek'nen beuketakken	101
Doorschijnende halve bol van nevel, ligt	71
Door 't zonlicht zijn vergeestlijkt de satijnen	93
Een berg is, pijler van welvend heelal,	196
Een schild, dat ver van zwevend Godenland	210
Eeuwige zon vlamde op voorwereldsch bosch,	220
En aan die man, die dood op de oever gleed,	82
En als de storm 't zwiepende weefgetouw	65
En als de zon voor de uittocht uit haar zaal	66
En bij het rijzen van de schem'ring lag	84
En golvend in mijn Brahman, diep en koel,	68
En 'k wilde, ik werd muziek, wanneer ik zie	251
En nu 'k mijn menschenleed heb weggeschreid,	47
En onbeweeglijke Orpheus, rood en smal,	200
En openbaring van gedroomde dooden,	209
En op mijn vleugels, triomfeerend geel,	10
En 't is alsof, gekazuifeld met statie	67
En toen zijn hand de gouden lier bewoog,	204
En vouwde, als altijd, vroom zijn kleeren op:	90
En waar de grot zich tot hellende schacht	202
En zooals Atlas staat - zijn eene voet	217
Er zit een schim, wanneer we als vroeger praten	45
Fel wou, niet mocht, niet kon, toch moest hij 't uiten,	102
Fluweelen beeld op pluche postament,	140
Fossielen-atlas in diep bruin crayon,	231
God zou de ziel vergodlijken door smart?	73
Groteske kunstemaker, opgestegen	107
Het teerste, door schaamacht'ge scherts verzwegen	46
Hoog op de kaap, waar zich te pletter stoot	97
Hoort, ijle volken! Niet tot eeuwigheid	205
Hij ging, een optocht. Lang was 't, of nog sprak	218
Hij ligt er nog, de steen: een jaar geleden	135
Hij moest naar binnen. Nog eventjes maar	87
Hij raakt de zold'ring; en de kamer dijt	141
Hij ziet zijn leven, eind'looze woestijn	83

	Bldz.
Hij zit en kijkt, doez'lig. Het water wast	185
Ik ben de Weg, de Waarheid en het Leven,	72
Ik ben geen wereldmacht, die loont en straft;	127
Ik, die met bosschen ruisch en, meisje, lach,	130
Ik hoorde en zag. Zelf kon ik niets dan zwijgen	133
Ik maak voor Brahman's Licht Hem waard'ge graal	7
Ik sprak enthousiast over 't Parthenon,	98
In 't meer, hier blauw als lucht, ginds groen als weiland,	104
In schemering van vizionaire staat	206
Ja, één keer nog je leven overdoen,	49
Je zag met de x de spokig toov'rende i	122
Jou gaf en ernst en scherts mijn amphitheater	126
Jouw zenuwen, spieren, pezen, botten, knurven	121
Kent iemand dat gevoel: 't is geen verdriet,	183
'K hoor wat je denkt, al spreek je 't, kiesch, niet uit	128
Klein kindje heeft verdriet, maar moeder laat	176
'K maak in gedachten vaak een bedevaart:	4
Koket? Ik? Denk terug aan de eerste keer:	117
Kortlevend plankton van de Brahmanzee,	59
Koud valt het licht uit grijs omwolkte kap	42
'K sloeg met bronzen bekkendonder kapot,	124
'K ben Brahman. Maar we zitten zonder meid	239
'K ben trotsch, wetend dat, die me heeft voortgebracht,	250
'K sta naar 't schitt'rend oranje in 't west te kijken	246
'K stond, over kosmische afgrond voortgedragen,	244
'K zat, jong, graag in mijn pereboom te deinen:	227
'K voel mij de mensch niet meer dan 't dier verwant:	64
'K weet dat vlak bij me, in 't hart van God gedoken,	58
'K weet nog, hoe 'k vaak tegen mijn liefde zei:	53
'K zag de aarde zwenken op 't planetenbal,	70
'K zend, ijmker, dikwijls mijn gedachtenschaar	11
'K zie nu al hoe 'k, als jij gestorven bent,	48
'K zit, wachtend heerscher, in mijn vleugelwagen;	112
Laat-herfstelijke laan van scheve abeelen,	92
Lang rolt, een bol van klank, de knal van 't schot,	137

	Bldz.
Langs grieksche beelden torst een oude vrijster	77
Langzaam wringt zich 't water door 't steile dal,	245
Maar dan - want nooit kan sterven, wat eens diep,	57
Maar jaagt wand'lend de storm windhoozen op,	197
Maar 'k danste 't liefst volgens wiskund'ge wet:	110
Maar trotscher nog ben 'k op mijn Zelf, nu 'k weet	256
Maar waait door smeulend Zelfbesef de wind	257
Met 't vlossig deksel was de wind aan 't spelen;	132
Mij, die jou naar mijn hoogten heb gered,	118
Mijn armen voel 'k, als was 'k een dirigent	254
Mijn Brahman, wereldvuur, waaruit mijn ziel	15
Mooi meisje, dat met koelwit bruidsgewaad	76
Mijn vad'ren staken blakerende brand	75
Naar dit gebergte ging, wand'lende vlam,	198
Naar zee verwaaid insekt uit bloemenland	229
Naast mijn pendule zit, in koncentratie	142
Neen: de aarde is een wolkende wierookschaal,	211
Neen, Strauss! Ik hoor een and're Don Quijote	226
Nog eens, toen je oud werd, zag je de Alpendalen	123
Nog hoorbaar, heel heel ver, is de avondtrein	146
Nu draagt, zelf triomfant balancement,	115
Nu slaapt ze in Brahman, veilig voor altijd;	55
Nu wijst, terwijl 'k omwaaid en zonnig dwaal	6
Nu zàl er stilte zijn, mijn leven lang;	56
Of de aarde een sterrehemel schijnen wou,	103
Onwillig willig blind voor wereldglans	9
Op zee en wolkbank ligt een zelfde tint	138
Pracht van metaal, uit licht en vuur bevroren,	228
Rende, mythische reus, die in zijn zijden	242
Reuz'ge polyp, blauwgroenig verkristald,	192
Reuzig wijd, van 't westen tot het noorden, van het zenith tot de kimmenrand,	181
Solstitium. Een zwartbereden stoet	221
Soms, als je 's winters op 't besneeuwde pad	180
Soms kan op 't berglandschap de zon niet schijnen,	177

	Bldz.
Soms, plots'ling, door mijn Brahmanvrede heen,	234
Soms zomeravonds, als ik 't oude huis	62
Spreek nooit, door mij verrijkt, met domme spijt	131
Statig, tijdeloos triomfeerend, ligt	100
Stil, zonder dorpen, weiden, watervallen,	236
Stuk gruiz'len, 't strand op, van de horizont	99
'T glas, dat tot wolkbreukzuil van cohinoren	201
'T is laat al in de nacht. Doodstil is 't huis	41
'T is nacht. 'K zit op de hei. Nergens geluid	39
'T is of een hefboom draait om de aarde als as:	96
Toen Orpheus voor de stroomende kolom	999
Tot eens plots'ling, zooals na droomgezicht	216
Trotsch ben ik, als bij vliegende parade	253
Trotsch ben ik op mijn Aarde, aetheroplaan,	249
Tusschen golven en sterren, vreemd aan de aard,	225
Twee oneind'ge golvenwerelden scheidt	194
'T werd nu toch koud: zijn kleeren voelden klam	89
Uit Brahman's eeuw'ge zalen	161
Uit de afgrond, rijk aan goud en adularen,	179
Vaak, als 'k aan mijn verleden troost wil vragen	232
Verlangens, hunkerende spoken, jagen	208
Ver, ver - in droom - Ik hoor mijn jagerskreet	60
Vizioen, hoe handen woelen in de wrong	63
Vliegende bloem uit glanzen van opaal,	187
Voor de oogen van wie 't eeuwige overdachten,	213
Waar 't oergesteente tot afgronden splijt,	193
Waar 't strandgebergt' duiz'lend de hemel bijt	191
Wanneer na sterredans Strauss, dirigent,	173
Want lang voordat met ééne glorie dekt	207
Wentelen doet de wegwazende weiden	235
Wie aan het strand zit - en hij trok zijn stoel	184
Wie leeft de leer van 't eigen zelf verzaken,	95
Wie mij gevonden heeft, kan niet vergeven,	120
Wie ooit in zee zwom, en over hem goot	111
Wie op 't terras zit van zijn berghotel	175

	Bldz.
Wie 't meisje, dat hij lief heeft, aait en kust,	129
Wie uit de nachttrein over de perrons	241
Wie ziet niet soms zich liggen in de kist,	238
Xerxes sprak. - Van Sahara tot Indus smeedt de wereld ijz'ren ondergang	143
IJlende trein schijnt, trillend, stil te staan,	223
IJl ligt de wilgenschaduw op de wei:	94
IJv'rig in schachten van natuur en taal	5
Zooals aan sleep van walsende een heel klein	552
Zooals de ruiter over 't Bodenmeer	81
Zooals een fijn schommelende balans,	114
Zooals een ongelukkig man de rij	233
Zooals een zaadpluis door een spinragdraad,	230
Zooals in mist van stille herfstnacht brandt	203
Zooals op de ijlheid van een zeepbel ligt	215
Zoo dreunt bewond'ring in mijn zielehuis	174
Zoo, jongen, ben je daar? 'K heb lang gewacht	116
Zoo leek jê dan jouw aardsche zwaarte lichter	125
Zoo zal 'k, wanneer ik sterf, groeten de zon,	243
Zijn Godenbloemen draagt in heilig perk	214

II.

	Bldz.
Achter mij in de laan hoor 'k paardehoeven klakken:	447
Als koel in 't groen baden mijn brandende oogen,	668
Als in een grot - zwiepend ginds boven hakt	311
Als langs het zigzagpad, de helling op,	338
Al wat ik dacht - geloofde je - was waar,	449
Dan keert hij zich tot langvertrouwde stoet	279
De gele kromming van een gloeiend zwaard	303
De rad'ren van mijn geest joeg spankracht als van stoom,	403
De skarabeeën vlammen Brahman's glorie,	317
De vaas, met vruchtbare eeuwigheid gevuld;	316
De zee schuimt wolken naar de wolkenlagen,	265
De zon is onder. Tot wezenloos vaal	304
Door vensters die, verschillend transparant,	331
Door winteravondmist zijn blauw beslagen	442
Een Feuerzauber, toen. - Hem overwint	414
Een heros ging, een niet'ling keerde weer:	281
Een zonnestofje, een handbreed-lange straal,	267
En als een kaap, die, wit van branding, prikt	306
En als het huis'lijk, vredigsnorrend spinnen	419
En als het wand'lend bosch uit oude sagen,	293
En als om plots'ling willige scharnieren	332
En de avond spant tusschen goudtoppige eiken	298
En één, de mooiste - hij was de lieveling	282
En liet ik niet van verre bergen glijden	422
En orgels en bazuinen en violen	309
En slaapt zijn hof, en hoort hij in de nacht	284

	Bldz.
En 't scheen, ik was aan 't einde van mijn leven,	407
En waar tot heuveltop de heidelanden	305
Er is een poort. - Twee kapen van koraal	437
Felgeel van brem lag, rond, op grijze heiden	416
Geen godenbeeld zwijgt in de tempelhal,	288
Geen maaksel was 't van sterfelijke hand:	446
Geen rits'len meer. Ook 't fosferlicht verglom:	291
Gehoorzaam heeft me uw geestesmacht bevonden;	285
Gierende heeft in daaglijks-effen vaak	266
Grottenpaleis van nachtlijke Sibulle	340
Half veiligheid, half dankbare belooning,	286
Harmonisch feest is 't van de ronde lijn:	302
Het eerst en 't laatst vangt-blauwsneeuw'ge vulkaan	443
Het heele landschap heeft de zon vertaald:	343
Het heele perk was vol: je zag geen zand	439
Het transparante blok, dat recht en strak	351
Hier gaat hij binnen. Donker is de zaal;	290
Hoe lang voorbij is 't dansend sterrenspel?	319
Hij laat door hen zich langs hun schrijnen leiden:	289
Hij strooit van uit zijn domino, de nacht,	327
Ik zat aan 't roer; jouw half bloote armen roeiden;	408
In grandioos gracelijk evenwicht	438
In schem'rig groen stukje van de oceaan	335
In 't verre licht van hoogzwevende oksalen	292
Is 't voetstuk van zijn toren ondergraven	287
Je haar was vochtig: toen je door de weiden,	406
Je zou gaan zingen. - Jij? Of zou gaan zingen	417
'K dacht vaak te drijven in de Brahmanzee:	441
Keilvormige amethysten en agaten,	299
'K hoor, hoe met gouden lijst de schilderij	337
'K zag, paramaecium, je om top na top	346
'K zag wolkenschaduw over heuvels jagen,	420
'K zie voor me, tot kristallen regelmaat	344
'K zit klein op groote hei	453
Laag hangt de zon. De lange bosschen, dijken	341

	Bldz.
Langs 't meer schitterde 't vuurwerk, knal na knal:	409
Leunend aan de as van wentelend heelal,	313
Mij, Brahman's lange roep om eeuwigheid	283
Naast de and're zuilen stond zijn statigheid	323
Niet hoort hij, op zijn altaartroon, hoe loeit	307
Niets kan het Brahman eeren, niets hem smaden,	328
Niet twijf'lend weet ik: Alle goed is kwaad;	263
Nu hij door gouden banen ziet geschreven,	312
Neen, 't was geen Mendelssohn, geen teer verhaal	413
Omhoog zien naar de zon de waterrozen,	264
Opbonst schokkend uit Brahman's doodenkrochten	296
Paars gloeien, ver, de scheefverlichte heiden	301
Plots'ling door morgenzonlichtstreep beschenen,	269
Rood vlamde in 't licht van volschijnende lamp,	404
Scheef strijkt een bui van licht langs korenvelden:	300
Schem'rige vlek op nachtlijk-zwarte wand	444
Schomm'lend weegschaaltje, ritselt de libel	271
Schijnt - angst voor vroeg're dreiging - valsch en kil	322
Snuff'lend over blauwzwart bevroren vliet,	345
Soms vraag ik nuchter: Is 't misschien een waan,	440
Spitsbogend zetten kerkhofpopulieren	272
Spookt op uit Indie's zee reuz'ge infuzorie	261
Stil werd de wereldzaal. Aandachtig zwegen	418
Stralig borduursel van kristallen wand	262
T' eeuw'ge kent goed noch slecht, liefde noch haat;	329
'T is eind Augustus, Zondag - Blauwig waas	342
'T is of van de aard' recht naar 't Eluzion	448
'T is winternacht. - 'K zit in mijn oude stoel	411
'T is zomer; Zondagmorgen. Een tooneel	339
Toen 'k wist, dat voortaan 't mooiste van mijn leven	423
Tot goudgeel kluwen, tot een lichtplek slinkt	315
Tot sprenk'lend geschetter van kopertonen	310
Tot Zelfbesef van klaar-diepe eeuwigheid	314
Tunnel door malachiet, ligt diep de laan	294
Uit hooge trots in vrede diep verzonken,	321

	Bldz.
Ver waait de wimpel van haar blonde haren,	308
Viooltremoli spinnen pastoralen	297
Vol noorderlicht van plechtige flambouwen	410
Vol winteravondschem'ring ligt de laan,	447
Voor paarsblauwe avondlucht zie 'k uit mijn raam,	445
Vroeger, toen 'k zoekend uit mijn torenramen	326
Vuur, aarde, wind, ik haat ze. O God, mijn haat	415
Waar bleef wel de meetkund'ge, die begon	336
Waar zonnedagen tot koralen stollen,	436
Wank'lend, uit afgronden vol stilstaand zwart	277
Want Brahman kende nog zijn rijkdom niet	278
Weer glimt het aan de zuilen, schrijn naast schrijn;	318
Weg school in 't donker van de hooge zaal	324
Wie slaaploos in herinn'ringrijke nachten,	330
Wit hing en stil de dauw over de weiden	405
Wit staat ze, vlam van devotie, te branden	295
Wonderlijk leven in vreemd-doodsch muzeum	270
Zelf hij, die 't ondschendbare had geschonden	421
Zoo is in mij - een zonsopgang - gerezen	333
Zwevend op winden waait de zee door 't duin,	273
Zij, die mijn afgeperst gebod trotseerden	325
Zijn wenschen heeft, revolteerende drom,	280
Zijn wil rijst reusachtig van de altaartreden:	320
Zij zit naast me, en ik aai 't gevlochten haar,	412

Register.

I

II.