Skiplinks

  • Tekst
  • Verantwoording en downloads
  • Doorverwijzing en noten
Logo DBNL Ga naar de homepage
Logo DBNL

Hoofdmenu

  • Literatuur & taal
    • Auteurs
    • Beschikbare titels
    • Literatuur
    • Taalkunde
    • Collectie Limburg
    • Collectie Friesland
    • Collectie Suriname
    • Collectie Zuid-Afrika
  • Selecties
    • Collectie jeugdliteratuur
    • Basisbibliotheek
    • Tijdschriften/jaarboeken
    • Naslagwerken
    • Collectie e-books
    • Collectie publiek domein
    • Calendarium
    • Atlas
  • Periode
    • Middeleeuwen
    • Periode 1550-1700
    • Achttiende eeuw
    • Negentiende eeuw
    • Twintigste eeuw
    • Eenentwintigste eeuw
Tin iis (1986)

Informatie terzijde

Titelpagina van Tin iis
Afbeelding van Tin iisToon afbeelding van titelpagina van Tin iis

  • Verantwoording
  • Inhoudsopgave

Downloads

XML (0.52 MB)

tekstbestand






Genre

proza

Subgenre

roman


In samenwerking met:

(opent in nieuw venster)

© zie Auteursrecht en gebruiksvoorwaarden.

Tin iis

(1986)–Tiny Mulder–rechtenstatus Auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende
[pagina 5]
[p. 5]
Ta in oantinken oan ús mem
Akke Salverda (1895-1963)
en ús heit
Jan Mulder (1894-1967)
[pagina 7]
[p. 7]

I

‘As wy der no ris in bern by krigen,’ sei heit. Dat wie gjin fraach, it wie in meidieling. Wy seagen dus ús mem oan. Se kleurde as in roas en lake ferlegen: ‘Eh nee, ju.’

‘No wa dan, wat dan, hoe dan!’ rôp Jan, ús jongste, njoggen, altyd de mûle yn beide hannen.

‘It wurdt in famke en fierder witte wy allinne it hoe, net wa of wat,’ sei mem. ‘Fertel do it mar, Dineke.’

Mar Jan sei fuort: ‘It giet net troch. Twa susters is my genôch.’

Dineke, ús âldste, sette de earmtakken tusken de smoarge itensbuordsjes op tafel en sei: ‘'t Is in joadsk famke. Se sil in jier as njoggen wêze, is my ferteld.’

‘Oôôôh!’ It kaam my samar út de mûle wei. As ik der no noch oan tink, dan kin ik presiis neifiele, hoe kjel ik waard: men sykhellet net mear en de teannen steane krampich yn de skuon.

Joaden moatte ommers fuort, nei Poalen. Joaden dy't hjir noch binne, meie nearne yn. Se moatte in giele stjer fan katoen op de jas ha. ‘Jood’ stiet der yn swarte letters op.

De earste kear, dat ik kjel waard om de joaden, wie yn it Hermesparkje. Dêr stiene ynienen by beide yngongen nije buordsjes. ‘Verboden voor Joden’ stie derop. En doe't ik de buorren troch rûn om boadskippen foar mem, seach ik sokke buordsjes ek by de bioskoop, by hotel De Engel, by de gymnastykseale en it swimbad. Ik koe wol spuie.

Stel dy no ris foar, dat ik net berne wie by Harm en Jikke Jagersma, mar yn de Tramstrjitte by bakker Ol-

[pagina 8]
[p. 8]

denburger en ik hie Eva hjitten lyk as Evy Oldenburger. Dan hie ik mei myn kammeraatskes Jopy en Hinke nei it Hermesparkje gien op in woansdeitemiddei, alhiel sûnder erch.

Jopy en Hinke hiene my ophelle fan hûs: ‘Giest mei, Evy?’

‘Wêrhinne?’

‘Boartsje yn it parkje.’

‘Joehoe. Mem, mei ik...’

‘Ja, toemar, mar om healwei seizen thús.’

‘Joehoe!’

Wy rinne mei ús trijen nei it parkje en wy sille troch it stek der yn. Jopy ropt: ‘Hé! Wat stiet dêr op dat buordsje!’

‘Verboden voor Joden’, lêst Hinke neidruklik foar. En se sjogge nei my en sizze sêft ‘oôôôh’ mei rûne bekjes en eagen. Ik wurd bang. En mislik. Ik moat spuie en nei heit en mem ta drave, my opslute op it húske, it heakje derop. Gjin park, gjin swimbad, gjin gym, gjin skoallefeest.

Fierder koe ik net tinke en ik kin it my noch net yntinke, hoe't Evy har field hat. Ik hie like swart hier as sy en like brune eagen. As ik Evy op strjitte seach mei dat boaze each fan dy joadestjer op har mantel, dan skamme ik my. Op skoalle woene wy allegearre sa ferskriklike aardich wêze foar Evy, dat it net aardich mear wie.

Op in dei is Evy net op skoalle. Se komt ek net wer, fortelt menear Bos. Hy hat der in hiel ferhaal by, mar wy begripe net wat er bedoelt. Hy praat wol, mar seit neat. Net ien wit, wêr't Evy is.

Yn Poalen, waard der letter sein, yn in wrurkkamp. Dêr wisten wy thús al fan. Mefrou Goudman hie mem der oer ferteld. Mem gie altemets efkes nei mefrou Goudman ta. ‘Se is sa allinne, no't al har bern en beppesizzers nei Poalen ta binne,’ sei mem.

Earst hie mefrou Goudman wolris nijs oer de bern: brievekaarten út it kamp Westerbork en letter út Poalen.

[pagina 9]
[p. 9]

‘Wy moatte hjir hurd arbeidzje, mar 't falt net ôf,’ hie Jaap skreaun, en Essy stjoerde in brievekaart mei: ‘Omke Bram en muoike Else ha wy hjir ek al troffen. Ek tafallich!’

‘En dan seit mefrou Goudman yn it skoftsje, dat ik by har bin,’ sei mem, ‘wol fiif kear: It binne sûne en fikse bern, de beppesizzers ek, en hurd arbeidzje is it slimste net.’

Letter hearde se neat mear út Poalen. ‘Ach, 't is oarloch,’ hie mem tsjin har sein, ‘dan is der wolris wat mei de post.’ En mefrou Goudman ornearre, yn 'e simmer moasten se fansels ekstra hurd wurkje, dan kamen se net oan skriuwen ta en dat wie it slimste ek net.

Ik fûn it raar. As ik yn Poalen siet, soe ik heit en mem fêst alle wiken in kaart stjoere. As ik ynein wie en gjin nijs hie, soe'k der yn elk gefal efkes foar sitten gean en skriuwe: ‘Hoe is 't mei heit en mem, Dineke en Jan? Mei my giet it bêst. Tút, Klaske.’ Dat kinst wol skriuwe ek al bist noch sa wurch.

Om mislik fan te wurden; mefrou Goudman sei net wat se bedoelde, mem sei tsjin har net wat se tocht, mem sei tsjin ús net wat se fermoede, wy seine net ‘raar’ of ‘eigenaardich’. Mefrou Goudman en wy boarten weikrûperke út binaudens. Wat der krekt geande wie yn Poalen, wist ik net, mar dy stilte! Dat aardige kreaze joadsje Jaap Goudman, dy't ik wolris temûk neiseach, sa fleurich mei syn swarte kroltsjes rûch om 'e kop en dat dandy-jaske fan him, strak tailleard. Wêrom skreau er syn mem net in kaart?

Wy soene der in famke by krije. In joadsk famke. En wy mochten der mei net ien oer prate.

‘Hielendal net ien!’ drige Dineke en se sette der boaze eagen by op.

‘Pake en beppe wol,’ sei Jan.

‘Pake en beppe hielendal net!’ Mem gie der by stean om ús dat goed oan te sizzen. Har eagen stiene as swarte knikkerts únder har hege glêde foarholle.

[pagina 10]
[p. 10]

‘Wêrom net?’ woe Jan witte, want dy leaude noait samar wat.

‘Omdat dat bern hjir net wêze mei. Hjir net, by har heit en mem net, net iens yn dit lân. Se moat fan de Moffen nei Poalen. Mar dêr giet se net hinne. Se moat ferburgen wurde. By ús,’ sei heit en wat seach er der earnstich by. En driigjend, heit ek al.

‘O, dêrom lies heit jûn fêst dat stikje oer de barmhertige Samaritaan út de Bibel foar,’ flapte Jan der út.

‘Begrepen,’ knikte heit.

‘Hoe moat it allegearre,’ hearde ik mem by harsels mompeljen ûnder it gerattel fan boarden en kopkeboel, dy't se fan tafel opfandele.

 

Nei't mem it ljocht op myn sliepkeamer útdien hie, gie ik der ôf en helle it swarte papieren fertsjusteringsgerdyn foar it rút in einstje op. It wie noch net earlik nacht. Ik skode it rút in eintsje op. It roek nei dampe grûn en daljes, de langliddige tûken fan de populieren swaaiden nei it skyltsje moanne as âlde kunde yn it nachtlibben en de freonlike wyn fage my de gleone foarholle. Soe Evy yn Poalen no nei deselde moanne sjen, soe se ynein wêze fan wat wurk se dêr ek mar dwaan moast? ‘Bern moatte dêr likegoed arbeidzje as grutte minsken, mar dat is it slimste net’; wer sa'n útspraak fan mefrou Goudman.

Hoe moast it mei it nije suske? Pake en beppe, kinne dy hjir net mear komme en hoe hâldst harren hjirwei? Wat moat ik sizze tsjin Jopy en Hinke?

‘Verboden voor Joden, vreselijke noden’, rime ik en ik sei it yn mysels hieltiten op, fluch, stadich, moai op toan, flak, boas, bang, tsjin mysels, tsjin it skyltsje moanne en in nije stjer, tsjin Jezus.

Dat suske kin wol by my sliepe yn dit brede bêd. Soe se bang wêze? Fêst.

Noch banger as ik. Leave Hear, wêrom moat it sa? Begripe grutte minsken der wat fan? Ikke net.


Vorige Volgende

Footer navigatie

Logo DBNL Logo DBNL

Over DBNL

  • Wat is DBNL?
  • Over ons
  • Selectie- en editieverantwoording

Voor gebruikers

  • Gebruiksvoorwaarden/Terms of Use
  • Informatie voor rechthebbenden
  • Disclaimer
  • Privacy
  • Toegankelijkheid

Contact

  • Contactformulier
  • Veelgestelde vragen
  • Vacatures
Logo DBNL

Partners

Ga naar kb.nl logo KB
Ga naar taalunie.org logo TaalUnie
Ga naar vlaamse-erfgoedbibliotheken.be logo Vlaamse Erfgoedbibliotheken