Volledige werken. Deel 7. Ideeën, zesde bundel. Ideeën, zevende bundel. Aleid. Onafgewerkte blaadjes

(1953)– Multatuli– rechtenstatus



[pagina 687]
Eerste bedryf Salon op het buiten van graaf De Keltenaar. Vroege zomermiddag.
Eerste toneel Aleid borduurt, Elise leest. Aleid, telt op haar patroon (Zwart, zwart, zwart, zwart.) Is 't mooi, dat boek? Elise O ja! Aleid, als boven (Een blok van dertien gelen nu). Héél mooi? Elise, onverschillig Jawel, o ja, heel mooi! Aleid (Dat geel verveelt me! En nu weer bruin, zes rood en dan weer geel...) Zeg, Lise! Elise Wat? Aleid Hoe vind je 't? Elise Wat? Aleid Je boek! Elise Wel, 'k zei je reeds... Aleid (Drie rood, een groen...) wát zei je? Elise Je vroeg me of ik 't mooi vond! En ik zei... Aleid Je zei: heel mooi, nietwaar? Elise Wel zeker! Aleid (Nu weer een stuk of honderd blauwen, bah!) Elise Wat scheelt je toch?
[pagina 688]
Aleid Je vraagt me, wat me scheelt? Ze werpt met hevig gebaar haar tapisserie op den grond. Ziedaar! Dát scheelt me, Elise! Elise Maar Aleid, ik bid je... Aleid Je vindt me dwaas? Elise Dwaas? Neen. Maar toch... Aleid Een beetje? Elise Wat ben je zonderling, Aleid. Aleid Ik? Ik alléén... Elise Ja, jy alleen. Wie anders hier? Me dunkt dat ik... Aleid Je houdt je voor verstandig zeker? Och! Je bent voor 't minst zo zonderling als ik. Elise Ik weet niet dat ik iets gedaan heb, dat... Aleid Je boek was mooi, héél mooi, zo zei je. Ik zie, 't Is byna uit, nietwaar? Elise Welnu, wat verder? Aleid Kyk eens op bladzy drie! Wat zie je daar? Elise, na gebladerd te hebben houdt zy het boek dwars voor zich. Op bladzy drie? - ‘De schryver is een gek!’ Wie heeft dat daar gekrabbeld op de marge? Aleid Dat nootjen is van my! Je hebt het niet Gelezen! Dus: dat mooie boek... Elise 't Is waar! Aleid Zie nu eens bladzy negen. Elise Wat? Een printje! Wie heeft dat daar gelegd? Ik niet... Aleid En... niet Gezien! Alzo: dat mooie boek... Elise 't Is waar!
[pagina 689]
Aleid En... kyk eens wat er staat op bladzy veertig! Elise, in het boek bladerende Op veertig? Veertig? Hé? Op veertig, zeg je? Aleid Ja, ja, op veertig! Elise 'k Zie geen bladzy veertig! Aleid, 'n stuk papier vertonende 'k Geloof het graag! Ik heb die bladzy hier! Ik draag ze sedert weken in m'n zak. Je hebt het niet bemerkt, en dus... Elise 't Is waar! Aleid Ben ik alleen nu dwaas? Of zyn er meer Die moe en beu van 't alledaagse leven Versuffen, dommlen, slapen en hun geest Verstompen? Moet dit leven heten? Neen, Bevriezen is 't, tot er de dood op volgt. Ik stik aan m'n tapisserie. En jy, Je leest, nu ja, je leest... en weet niet wat Je leest! Je vegeteert en stikt als ìk! Ze gaat driftig heen en weer. Welnu, wat zeg je? Elise 'k Ben zo hevig niet Als jy. Maar dat ik... me verveel, is waar. En toch, ik moest me niet vervelen, want Je weet... ik heb... ik had... ik zocht... Aleid Een bezigheid? Je meent dat knutselen en knoeien met De dierenzaak van Teempienicht! O ho, Dat zal waarachtig je gemoed niet vullen. Die vredebonden en die dierbescherming... Ik speel nog liever met de pop, ziedaar! Elise Ik dacht, het zou me goeddoen, want Ik had iets dat me... Aleid Mag ik raden? Is 't Willem? Onze Willem? Ah!
[pagina 690]
Elise Neen, ja... Aleid We zouden zusters worden? Ei! Elise Volstrekt niet! Hy weet van niets en zou me... neen, Aleid! Ik zet het uit m'n zin! En... om die leegte... Dat onvoldane... Aleid Juist! Daarom: de dieren! Elise Och, plaag me niet. Ik voel me al saai genoeg. Aleid De dieren en de vrede in plaats van Willem! Daar schiet me wat in 't zin... zou onze Temia Misschien ook... Elise Foei, wat denk je, zy! Aleid Wel, waarom zy niet? Wat voor de een kan dienen Als surrogaat, kan ook wel bruikbaar zyn Voor de ander! Elise Plaagster! Aleid Teempie, Teempienicht! Ze berst in lachen uit. Elise Wat valt daarom zo vreeslyk nu te lachen? Aleid Wel... om die surrogaten, meid! Zy is Verliefd op iedereen. Elise Hè, foei! Aleid Op iedereen! En zoekt haar troost in dierenschryvery En in... bescherming van het een of ander! En nu jy ook! Elise Ik? Ik? Aleid Ja, jy! Nu je ook... Elise Wat óók? Aleid Nu je ook verliefd bent... Elise Och!
[pagina 691]
Aleid Terstond aan 't dierbeschermen en... aan vrede! Aan eeuwge vrede! Aan vrede zonder eind! Dat zal vermaaklyk wezen en... vervelend! Elise Ik doe 't om háár! Aleid Nu ja, om háár... tot Willem. Wel, wel, droom jy van onzen Willem, Dat zal papa plezier doen! Elise Maar, Aleid! Hoe kan je nu zo... er is niets van aan. Ik zeg je-n-immers dat hy zelf... Aleid Tuut, tuut, Dat doet er niets toe! Elise Wát? Of hy... Aleid Neen, niets! Een man moet willen wat de vrouw wil. Elise Maar Als jy nu eens... verbeeld je, op... onzen Robert... Aleid Op Robert? Nooit! Ik haat hem. Elise Goed! Je hebt iets tegen hem. Maar als nu eens Je hart voor hem... Aleid Dat is onmogelyk! Elise Nu ja, maar áls... Aleid Je stelt een ongerymdheid. Elise Maar áls je 'm liefhad... Aleid Dat is al te gek! Elise Zou jy dan kans zien... Aleid Robert is een steen, Een klomp, een ysblok! Zondeloos! Onstraflyk! Hy is voor my die vol gebreken zit Te deugdzaam, Lise! Spreek me niet van Robert! We zyn met Willem bezig. Weet je wel
[pagina 692]
Dat hy en Frits nog deze week... vacantie! Elise Nog drie-en-zestig uur, dan is-i hier! Aleid Min drie seconden, kind! Declamerend Ziedaar de liefde! Cupido lector in arithmetiek! Het Venuswicht horlogemakersleerling! Je hart een zonnewyzer... in de schaduw... Elise Och, plaag me niet! Als 't jou gebeurde, Aleid... Aleid Dat kan niet, nooit! Het is onmogelyk! Ik heb met liefde en mannen niets te maken. Elise Nu goed! Maar als 't gebeurde, zou ik je Niet plagen! Zeker niet! Aleid Je bent een tortel En ik... een havik. Heb je lust misschien Mee rond te vliegen in het park? Elise O neen, Ik heb te schryven. Aleid Voor nicht Teempie zeker? Elise knikt toestemmend. 't Wordt tyd dat Willem thuiskomt! Arme ziel! Het is zyn ridderplicht je te verlossen Van al die dieren en dat Vreeverbond En van nicht Temia! Elise Je bent een ondeugd! Aleid En jy... een lieve, goeie, beste Elise! Maar... maar... Elise Er is een maar? Aleid Een maartje, kind, Een mikroskopisch maartjen! Elise En dat is? Aleid Sen... Sen - nu, kan je 't raden? - Sen... Sen... Sen
[pagina 693]
Elise 'k Weet niet wat je bedoelt? Aleid Sen... ti... men... teel! Ze gaat, doch keert terug. Elise, hoor eens! Elise Wat? Aleid, op haar horloge ziende 't Is kwart voor drie... Elise Wat zou dat? Aleid Wél... weer zes minuten minder! Ze loopt lachende weg.
Tweede toneel Elise alleen. Elise, regelt enige papieren op de schryftafel Zy lacht maar! Zy maakt smart tot jokkerny. Ik gaf... m'n linkerarm voor zoveel koelheid! Wat moet het leven licht zyn zonder hart! Als 't morgen is... dan zeg ik: overmorgen! En overmorgen kan ik morgen zeggen. Nog twee-en-zestig uur... ach, en een half! Wat kruipt die tyd! En nu die brief naar Rusland! Ze loost 'n diepen zucht en schryft. Na enige ogenblikken Temia met papieren in de hand.
Derde toneel Elise aan de schryftafel, Temia. Temia Wel kind, hoe sta je 'r mee? Elise 'k Ben byna klaar. Temia We hebben haast! Er zyn nog zeven punten... En... punten van belang! De tyd is byna om, Want Zaterdag is onze vryheid uit,
[pagina 694]
Dan komen Frits en Willem... Elise Vrydag, nicht! Temia Des te erger, Lise! Als die kwajongens thuis zyn... Elise Foei, foei, nicht! Temia Wát? Trek jy party voor Frits? Elise Nu ja, Frits is een beetje ondeugend... maar... Temia Een beetje! 'n draak is 't! Elise Hé! Temia Ik zeg je: 'n draak. Hy is een plaag, een stokebrand! En Willem... Elise We hebben haast met deze brieven, nicht! Temia, lezende in Elise's geschryf Dat 's waar! En hoe ver ben je 'r mee? Ah zo... ‘Van Uwe Majesteit de Dienares.’ Elise, schryvende ‘De Dienares’ Temia Ho, halt! Wat zeg je van: ‘De in 't stof gebogen Dienares’ of: ‘resse’? Elise Wat zou 't gebruik zyn, nicht? Temia Gebruik, gebruik! Wy meisjes van genie en spirit, van Gevoel... wy storen ons aan geen gebruik. Ik vind dat ‘stof’ heel goed! Elise ‘In 't stof gebogen...’ Temia Of vind je beter: ‘diep in 't stof?’ Elise ‘Gebogen’ toch? Temia ‘Gebogen’ blyft, dit spreekt! Elise Dus: ‘diep gebogen.’ Temia Vergeet het ‘stof’ niet. Wacht... wat zeg je van:
[pagina 695]
‘Zeer diep in 't stof? Zeer diep in 't stof gebogen?’ Elise Heel goed, nicht! Temia Schryf maar toe! De keizer zal Terstond zien wie hy voorheeft en begrypen Dat geen gewone ziel in onzen boezem... Dat ‘resse, dienaresse’ staat wel goed. Zie zo, dat 's af! En nu een tweeden brief. 't Begin is net als de andre: ‘Majesteit, Wy naadren U met eerbied’ en zo voort. Schryf eerst die regels over... ‘hart... gevoel... Ontvanklykheid van 't vrouwelyk gemoed’ En... dat z'n Majesteit dat ook wel weet. En... van z'n ‘mensenliefde alom bekend’... En waarschuw me als je klaar bent met die toespraak. Ze zet zich in den andren hoek en bladert in haar papieren. ‘We lazen met ontzetting in de Times... Een hondjen in den Newa’... hm, een leuning, Een rasterwerk... maar niet te hoog, borsthoogte Van... van - hier stuit ik - van een hond? Wat is nu welbeschouwd borsthoogte van een hond? De honden zyn niet even groot in Rusland... Hoe nu? Ik laat het aan de wysheid over Van Zyne Majesteit... dat klinkt bescheiden. En dan... die grote rendiersterfte in Lapland! Men vond een hinde met haar zuigeling... Ach, ach, die zuigling! Ach, die hinde in Lapland! Zeg, onderstreep de woordjes ‘hart, gevoel’ En al wat van dien aard is, weet je? Elise Ja! Temia Dan kan de keizer zien... ook: ‘vrouwelyk Gemoed’, ja, dat vooral. Elise Ja, ja, nicht, ja! Temia Dan kan de keizer zien... zeg, zie je kans Het woordje ‘gloed’ te plaatsen, ‘gloed’? Elise Misschien.
[pagina 696]
Temia Probeer eens: ‘gloed van 't vrouwelyk gemoed’. Dat zal wel gaan... het doet een goed effect. Zet jy 't maar ergens tussen, hier of daar... De keizer zal... Elise Ik heb den ‘gloed’ er in. Temia ‘Van 't vrouwelyk gemoed’? Elise Ja, ja! Temia Dat 's best! En onderstreep je 't? Elise Ja. Temia Heel goed, heel goed. Zo'n keizer weet-je-n-is... een man. En daarom... En nu het derde stuk, die eeuwge vrede! Ook daar moet weer van zuigelingen in... En van... ze bladert van bloed... ze bladert van moord, gekerm ze bladert en van De tederheid van 't vrouwelyk gemoed. Aleid komt woest binnen met 'n raket en volant.
Vierde toneel Temia, Elise schryvende, Aleid, later kamermeisje en lakei. Aleid Hoes... hoessah... hei... klik, klok, klak, klets! Ze gooit haar palet op Elise's tafel, die na enig oponthoud voortschryft. Aleid valt als ademloos op 'n stoel neer. Elise, verstoord Aleid! Aleid Wel, Teempie, raad nu eens wat ik Gedaan heb! Temia Meid, wat ben je wild! Aleid Nietwaar? 'k Heb dien volant, ja, zonder eens te missen, Heel van den koepel door het park in huis
[pagina 697]
Den gang door en de trap op hier gebracht. Zeg, Teempie, doe me dát eens na! Temia Aleid, Je weet wel dat ik sedert lang... Aleid Hoe lang? Je noemt je toch niet oud? Temia, verstoord Dat 's hier de vraag niet! Nooit heb ik smaak gehad in kinderspel. En Liesjen ook niet. Wél, Elise? Elise, weifelend N...e...e...n. Aleid Dat jok je! Voor een jaar nog deed je mee! Maar sedert al dat schryven en dicteren Met onze Teempie... Temia Juist, Aleid, heel juist! Ze doet het nu niet meer! schoon ze even jong is, Bespotlyk jong, als jy. Het ligt dus niet Aan de ouderdom, dat zie je, juffer wysneus! Het zit 'm hier, Aleid, hier in 't gemoed. Ik heb een jeugdig hart, een... smachtend... snel tot Elise Ah! Dat ‘smachtend hart’ zou heerlyk staan. Me dunkt, Dat kan wel hier of daar er tussen! Aleid Wát? Je hart? Temia Want je begrypt... zo'n keizer... bovendien Die brief wordt ook gelezen door ministers En door... referendarissen en door... De jongelieden op de ministeries... Aleid Wat heb jelui zo druk te schryven toch! Temia O, allerlei correspondentie! Zaken! Aleid Correspondentie? En met wie? Met heren? Temia Wel foei, wat denk je van me! Neen, ik ben Ledès... Aleid Wát? Wát?
[pagina 698]
Temia Ledès en patronès... Patroon wordt patronès en lid ledès... Aleid Ah zo! Temia Ledès van 't Vreeverbond. Aleid Ah zo! Temia En van de dieren... van 't Genootschap, weet je? 't Genootschap tot bescherming, meen ik. Aleid Ah! Temia En dat 's een moeilyk werk. Aleid, als peinzende Ledès? Me dunkt liddin Klinkt beter nog. Temia Je meent? Aleid Liddin van dieren en Ledès van 't Vreeverbond. Kan ik niet meedoen? Temia Volstrekt niet! Je bent te wild, te... te... Aleid Te werelds? Temia Ja, dat ook. Of neen, je bent... Je bent... Aleid Niet goed genoeg voor zulke dingen? Temia Dat wil ik zo bepaald niet zeggen, maar... Aleid Ik ben te dom, nietwaar? Temia Te dom, te dom... Aleid Welnu, wat dan? Wat scheelt er aan me? Kyk! Zy staat op en draait zich langzaam om. Temia Je hebt zo 't... eigenaardige gevoel niet En mist de - hoe zal ik 't noemen? - de offerzucht! Aleid Daar heb je 't! Dat 's den spyker op den kop! Ik heb 't waar gevoel niet en geen offerzucht!
[pagina 699]
Maar... als men dat gevoel nu wel heeft en Die zucht voor aakligheid, wat doe je dan Daarmee aan al die dieren en dien vrede? Temia We schryven brieven... Aleid Aan de dieren? Temia Neen, Aan koningen en keizers! Aleid Ah! Temia We werken Op 't hart. Kyk, al wat daar ligt gaat naar Rusland! Aleid Dat zal effect doen! Temia Zeker! Ik stel voor Om allen twist te bannen eens-voor-al: Nooit oorlog meer! Aleid Dat 's simpel als bonjour! Wie na zo'n brief nog ruzie maakt, moet wel Een lastig heerschap zyn. Temia Dit dunkt me-n-ook. Och, kind, de vrede-n-is zo'n heerlyk ding! O - luister eens - ‘o, goddelyke vrede!’ Daar staat nog meer, 't gaat allemaal naar Rusland! Hier heb ik: ‘mensenheil’ en: ‘daaglyks brood’, De: ‘landman en zyn zweet’ - o, meer nog, kyk! - De: ‘zuigling’ en: ‘het ploegend kouter’... ‘aan de borst’, De: ‘wetenschap’, het: ‘golvend graan’, de: ‘kunst, Vertreden door de ruwe krygsmanshand’, En: ‘in de binnenkamers... moord en brand’, En: ‘in de kabinetten... pestilentie.’ Het: ‘zwaard des oorlogs... aaklig krygsrumoer’, De: ‘bruid... een weduw’ en: ‘haar kindren wezen.’ Dat alles gaat naar Rusland! Kyk, de: ‘altaren Van 's grysaards hart gerukt, de jongelingen Onteerd, omvèrgeworpen, weggemaaid...’ Neen, maaien hoort by 't graan. Ik meen maar dat De vrede, de algemene vrede... Aleid Prachtig!
[pagina 700]
Maar... als een koning nu die vrede stoort? Temia, driftig Dan brengen wy een leger op de been En vechten tot den laatsten man. Aleid Om vrede! Ze berst in lachen uit. Temia Ja, spot maar, spot maar! 't Zal er je eens naar gaan! Vind ik dan niemand die dit hart verstaat? Aleid, op Elise wyzende Wel ja, je secretaris immers! En... een ander! Temia Een ander? Wie? Aleid Een ander, Temia! Temia Wie, wie? Ach, zeg me, wie? Aleid 't Is een geheim! Temia Heb je ergens sympathie ontdekt... Aleid Dat niet, Maar ik bereken dat die sympathie bestaat. Temia By wie? By wien? Aleid Hm, hm... ik ben te dom. Temia Aleid, m'n beste Aleid, ik bid je, spreek! Aleid Ik heb het waar gevoel niet, Teempielief! Temia Ja, ja, dat heb je wel! Je bent niet dom! Aleid Ik heb geen offerzucht! Temia Jawel, jawel, Dat heb je wel! Toe, spreek. Hoe weet je dat Er hier of daar een hart voor myn hart klopt? Aleid, m'n beste Aleid? Ik bid je, zeg... Aleid Nu, als je dan volstrekt...
[pagina 701]
Temia Ja, ja, ik wil! Z'n naam! Aleid Ik mag niet. Temia De eerste letter maar! Aleid Wat heb je daaraan? Nu, 'k wil gul zyn: A. Temia, snel naar Elise's tafel lopende A? Adolf? Augustyn? Een woordenboek! Aleid Vermoei je niet. Z'n naam is Alexander. Temia Hoe vérder? Is-i hier? Hier in de buurt? Geboorteplaats, beroep en ouderdom? Statuur? Aleid Statuur? Geboorteplaats? Hy draagt een knevel! Temia Een knevel, ach! Aleid Een zware knevel! Temia Ach! Aleid En bakkebaarden... van belang! Temia Ach, van belang! En... blond? Aleid Neen, bruin... geweest. Temia Ach, bruin geweest! En... is-i militair? Aleid O ja, nogal! Temia Ach, nogal militair! Aleid Maar... daar je zo van vrede houdt... Temia Ach neen, Ook militairen hebben soms een menslyk hart En sparen 't dierbaar bloed zoveel ze kunnen! En zeg, hoe weet je dat-i sympathie voor my... En... ken ik hem? Aleid Dat schynt wel. Temia Kent hy my?
[pagina 702]
Aleid Wel zeker! En hy weet... Temia Wat weet-i van me? Aleid Wél, dat je 'n teder vrouwlyk hart hebt. Temia Ach, Hy weet dat ik een teder vrouwlyk hart heb! Elise, hoor toch! Laat die brief maar liggen. Dat heeft volstrekt geen haast! Bedenk eens, Lise. Hy weet dat ik een teder vrouwlyk hart heb! Och, liefste Aleid! Waar woont-i en wat is-i? Aleid Hy woont... in Rusland en is keizer daar. Me dunkt, hy moet geroerd zyn van dat stuk. Temia Boosaardig nest! Aleid Hoe kan je dit nu zeggen? Ik las maar enkle woorden uit je stuk En werd al wee! Wat moet zo'n keizer voelen Die het van a tot z te slikken krygt! Temia Je spotten deert me niet. Je hebt geen hart. Je bent een graadjen erger nog dan Frits. Aleid Dat is wel mooglyk. Temia Robert zegt het ook. Aleid Wat komt nu Robert hier te pas? Temia Nu ja, Ik meen maar dat ook hy... Aleid Dat raakt me niet. Je weet dat ik en Robert twee zyn, nicht! Temia Maar je papa houdt veel van Robert! Aleid Ja! Dat 's juist nu wat ik niet verdragen kan. Hy is een feniks, een modelheer. En hy speelt Den baas hier over alles! Robert, Robert!
[pagina 703]
Al wat je hoort of ziet is jonker Robert! Welnu, ik kan hem niet verdragen. Temia En hy jou niet! Neef Robert is bedaard en houdt van kalmte. Je bent hem veel te wild en te excentriek! Aleid Tant mieux! 't Was nooit m'n plan hem te behagen. Een kamermeisje met 'n boeket treedt op. Kamermeisje Ik vond deez' ruiker op uw tafel, freule. Aleid Wie heeft hem daar gebracht? Kamermeisje Ik weet het niet, Maar als ik gissen mag... Aleid Welnu? Kamermeisje Het kwam me voor, Een deur te horen kraken en ik ging Naar boven en... zag niemand, maar ik vond Dien ruiker en een ogenblik daarna Sloop jonker Robert... Aleid Gekheid! Gooi dat ding... Neen, zet het ergens... in een hoek of in... De keuken... of... geef hier en breng me water... Die ruiker is - o zeker! - van papa. Ik heb met jonker Robert niets te maken. Kamermeisje af. Een ogenblik daarna brengt ze water, dat Aleid in een bloemvaas giet, waarin ze met veel zorg den ruiker plaatst. Temia Wat ben je vreeslyk boos op Robert! Aleid Vind je? Nogal natuurlyk, dunkt me! Doet hy niet Of hy alleen hier heer en meester is En ik een nul in 't cyfer? Temia Je papa... Aleid M'n vader is verzot op hem, ja juist! Dat 's juist de zaak! Dat maakt hem zo verwaand, Zo onverdraaglyk stuurs, zo lomp, zo... koud!
[pagina 704]
En zo vervelend braaf en zo pedant. Temia Hy is een knappe jongen. Aleid Hm... ja... zo! Ik ken er wel die knapper zyn. Temia Hy is Bemind by 't volk, by pachters en by boeren. En zelfs de kindren van de werklui... Aleid, snel Meisjes? Temia Men draagt hem op de handen overal! Aleid Ik niet! Wat is dat daar op 't voorplein? Zie! Een man die weggejaagd wordt? Wat is dát? Ze schelt . Temia Misschien een dief. Aleid Waarom geen moordenaar? We hebben 't hier maar zo voor 't zeggen, nicht! Kom, gis terstond maar 't ergste! 't Kost ons niets. En... onze teedre harten... Lakei binnen. Wat is daar te doen? Lakei 't Is een ontslagen werkman, freule, dien de jonker... Aleid Alweer de jonker! En wat heeft de man Misdaan? Temia Maar kind, dit zyn je zaken niet. Aleid Bescherm je dieren, nicht! Roep hier dien man En zeg dat ik gelast hem door te laten!
Vyfde toneel Graaf de Keltenaar, Aleid, Elise, Temia, Lakei. Graaf Wat 's hier gebeurd? Getwist? Hy neemt plaats en slaat 'n krant open.
[pagina 705]
Aleid Ja, neen, die man... Graaf Welnu, wat zou die man? Aleid Ik laat hem roepen. Graaf Hier? Aleid Ja, hier, papa! Hy wordt daar als een hond Van 't hek gejaagd. Graaf Ei zo? Door wie? Waarom? Aleid Dat weet ik niet, papa, en 'k wou het vragen. Graaf En daarom roep je hem in myn salon? Aleid, verlegen Dat's waar, papa! Maar... maar... Graaf Chacun son goût! Geneer je niet, Aleid! Aleid Vergeving, vader! Ik zal beneden vragen wat hem deert En waarom men hem zo... Lakei De jonker heeft Verboden hem in huis te laten, freule! De man wou zich beklagen by m'nheer, Maar jonker Robert zei... Aleid Alweer de jonker! Temia Het kan z'n reden hebben... wees verstandig! Zulk volk heeft altyd modder aan de klompen! Aleid Bemoei je met je dieren en je vredebond En met je koningen en keizers. Vader, Mag ik dien man niet vragen wat hem deert? Graaf Wel zeker, kind, het vragen staat je vry. Aleid, tot den lakei Welnu dan, ga en zeg... Graaf Een ogenblik. Je moogt hem vragen wat je wilt, o zeker!
[pagina 706]
Maar als de man niet hier is... Aleid Juist! Daarom... Ze schynt iets tot den lakei te willen zeggen. Graaf Als hy niet hier is en niet hier mag komen... Als Robert hem het huis verboden heeft... Dan kan je hier hem niet te spreken krygen. Aleid Maar Robert is... Graaf De chef van 't arbeidsvolk. Hy is bekwaam en weet wel wat hy doet. Hy is noch wreed noch onrechtvaardig, kind! En zyn gezag was gauw ten eind, als wy... Wenk aan den lakei, die vertrekt.
Zesde toneel Graaf de Keltenaar, Aleid, Elise, Temia, Robert. Robert treedt binnen met 'n pak papier in de hand. Hy groet met 'n licht hoofdknikken Temia en Aleid en plaatst zich daarna enigszins in militaire houding voor Graaf de Keltenaar, die z'n courant ter zyde legt. Temia en Aleid nemen hun plaatsen weer in. Robert Hier zyn de staten van ontvangen pacht. Graaf Is alles binnen? Robert Alles niet, oom, maar Er is wel reden voor inschiklykheid. De wil is goed. Graaf knikt met het hoofd. Robert 'k Heb hier den platten grond Met opstand en begroting... Aleid Hm! Geen blik! Graaf Heb je alles zelf berekend?
[pagina 707]
Robert Ja, oom. Graaf Goed! Ook ik zal 't nazien en zodra het kan Beslissen. En de kasstaat? Robert Hier, oom. En Hier zyn de staten van het werkvolk. Graaf Goed. Robert, iets aanwyzende Die man is wegens dronkenschap ontslagen. Aleid Zo'n beul! Graaf Wat zeg je, Aleid? Aleid Ik? Niets, papa. Robert Ik heb hem slechts tot op den dag betaald. Hy was gewaarschuwd. Aleid Vrek! Graaf Wat zeg je, Aleid? Aleid Ik? Ik zeg niets, papa, niets, niemendal! Robert De man was onverbeterlyk. Aleid Hy ook! Graaf Wat zeg je, Aleid? Aleid Ik? Ik zeg niets, papa. Graaf Was dat de man, die daar aan 't hek zo-even... Robert Ja, oom. Hy was beschonken. Graaf Hoor je, Aleid? Aleid O neen, wat Robert zegt of niet zegt, hoor Ik niet. Graaf Wat heb je toch misdreven dat Aleid... Robert Ik weet niet, oom! Aleid Niets, niemendal!
[pagina 708]
Misdreven, hy? Wel nooit! Hy zondigt nooit! Lakei binnen Neem weg die bloemen, gooi ze weg, Ik kryg er hoofdpyn van! Lakei neemt ze. Temia Ach, geef ze my! Camelia, pensee en duizendschoon... De taal der bloemen is zo poëtiek! Kom, kom, Aleid, wy meisjes horen niet By zulke zaken! Kom, een wandling in den tuin! Aleid, neemt Temia haastig de bloemen af. Ja straks, ga maar vooruit! Ze verlaat haastig het toneel door de linkerzydeur, Temia door de achterdeur; ook de lakei vertrekt.
Zevende toneel Graaf de Keltenaar, Robert, Elise. Graaf Wat scheelt haar toch? Weet jy 't, Elise? Elise Neen. Misschien van 't weer. Graaf Met Temia gekibbeld zeker? Elise Gekibbeld niet, oom, maar 't gewone plagen. Graaf, maakt 'n gebaar van ontevredenheid. Robert Maar oom, me dunkt, er is wel reden toe! Die zotterny - Elise, 't geldt jou ook! - Die zotterny met al die bonden... Elise Maar... Robert Nicht Temia is zelf al half... Hy wyst op z'n voorhoofd. en zy... Ze helpt haar aan die gekheid! Elise staat haastig op, houdt 'n doek voor de ogen en verlaat ylings het toneel.

[pagina 709]
Achtste toneel Graaf de Keltenaar, Robert. Graaf Wat is dát? Je was wat ruw! Robert Dat's mooglyk, oom. En 't spyt me. Maar 't maakt me driftig, als ik onze Lise, Zo goed, zo edel, zo verstandig anders, Zich zo verknoeien zie met voddery. Graaf Aleid... Robert Is kerngezond! Zy doet niet mee! Graaf Dat's waar. Maar toch, ook zy... zy is wat vreemd. Wat liep ze driftig heen? Waarom? Robert haalt de schouders op. Graaf wyst naar de plaats, waar Elise gezeten heeft. En zy, Ze berst in tranen uit! Robert Ik was wat ruw. Graaf O zeker, maar zo gauw te schreien! Dat Was vroeger toch haar zwak niet, dunkt me. Robert 't Komt alles van nicht Temia! Graaf Aleids humeur? Robert O neen, oom. Maar dat is zo vreeslyk niet. Aleid is lief en zacht voor iedereen. Graaf Maar niet voor jou! Wat heb jelui toch samen? Robert Niets, niets, oom. Zy is lief en goed. Alleen... Ze houdt niet van me. Is dat nu zo'n vergryp? Graaf Vergryp? O neen. Maar 't spyt me. Ik had zo graag... In 's hemels naam, men kan een hart niet dwingen.
[pagina 710]
Robert Vooral het hare niet! Graaf Ze is hoofdig. Robert Neen, o neen! Zy is standvastig, oom, en heeft karakter! Graaf 't Is nobel, dat je haar verdedigt. Maar Wat hapert er aan onze Elise toch? Robert 't Geknutsel met dat vreeverbond en met Die dieren. Anders niet. Graaf Dat is gevolg, Geen oorzaak van de kwaal. Je noemde Aleid Gezond... Robert O zeker, oom! Graaf Ik mag het lyden. Welnu, als 't waar is, zyn die andren ziek! Ik ben verdrietig, Robert! Robert U? Graaf Ja, ik! Je weet, ik houd niet van geknies en zie Graag iedereen gelukkig om my heen. En wat is de uitslag van m'n pogen? De een Stort tranen die geen mens begrypen kan En kleedt zich als een besje, als een begyntje. Nicht Temia, ik weet wel, 't is haar schuld niet, Geloof me, 't mens is ziek... maar toch, ook zy Verveelt ons allen met haar vreeverbond En met haar dieren en correspondentie. En ook Aleid... Robert Nu, die is vrolyk! Graaf Neen! Ze is wild en ongezeglyk. Robert Hé, oom! Graaf Lastig. Robert Maar oom! Graaf Ja, ja, dat is zy. En voor jou
[pagina 711]
Ondraaglyk. Robert Neen, volstrekt niet, oom. Graaf Ze weet Hoe graag ik zag dat jy en zy... het was M'n liefste wens... Robert Maar oom... als 't nu niet gaat. Ze houdt nu eens niet van me. Graaf En jy van haar niet! O zeker, als jelui elkander afstoot... Ik moet me schikken. Dwang is ouwerwets, Komedievader ben ik niet, goddank! Een streep door die illusie! Maar dit is Geen reden nog dat alles hier in huis Melancholiek en treurig kykt. Er is Waarachtig ware smart genoeg in 't leven - Men hoeft ze niet expres te fabriceren... De vreugd is heen sinds Frits en Willem... Robert Nu, Die komen weldra thuis. En... en... Graaf Spreek op! Robert Hoe zou u 't vinden, als we... hoor eens hier. Ook ik vind alles hier wat ongezellig. De meisjes... nu, dat laat ik daar, maar als Wy iets bedachten, dat... Graaf Maar wat? Maar wat? Robert Als u aan Frits en Willem toestond zich Te doen verzellen van een zestal vrinden, Hoe vrolyker hoe liever! Graaf Wel, waarom? Robert Dat zou de eentonigheid wat breken. Graaf O zeker!

Vorige Volgende

Eerste bedryf

Eerste toneel

Tweede toneel

Derde toneel

Vierde toneel

Vyfde toneel

Zesde toneel

Zevende toneel

Achtste toneel