Ideën I
(1879)– Multatuli–
Auteursrechtvrij146.Al wat is, moet wezen. Ook dwaling is noodig. Als 't mogelyk ware tot absolute waarheid te geraken, zou daaruit voortvloeien 'n soort van stilstand die ons deed insluimeren en misschien onbekwaam maakte tot waardeering van 't kleinood dat ons ten-deel viel. Juist uit dwaling en uit de ons aanklevende neiging tot het onware, ontleent de waarheid haar luister. Licht zonder schaduw is ondenkbaar. Gezondheid zou 'n zinledig woord wezen als er geen ziekte bestond. Opstaan ware onmogelyk zonder vallen of liggen. Er zou voor ons geen plus bestaan wanneer we 't minus niet kenden. Zonder nacht ware er geen dageraad, en zonder 't kwade geen goed. Het zyn juist - of altans, 't zyn meestal - de schadelyke gevolgen van dwaling, die ons aansporen tot het zoeken naar waarheid, en vaak gebeurt het dat we in ons streven, hoewel niet slagende op de wys die we ons voorstelden - jazelfs al geraakten wy tot 'n slotsom, even onjuist als de meening die wy afkeurden en verwierpen - dat we, onder 't vruchteloos zoeken naar iets beters, gewezen worden op 'n andere, niet gezochte uitkomst die ons nuttig wezen kan. Terwyl, ook waar dit niet het geval is, het streven op-zichzelf 'n nuttige oefening veroorzaakt. Het kind dat den horizon tracht te bereiken om de kleuren van den regenboog optevangen in z'n verfschelp, bereikt zyn doel niet, maar wèl wordt het doel bereikt van de Natuur die wilde dat het kind zich bewegen zou. Ga naar voetnoot* Bewegen, dat is: waarnemen, denken, willen, pogen, dat is nogeens: leven! Abel Tasman op z'n reis naar Java, stuurde op vry hooge Zuiderbreedte te lang Oost-op: 'n dwaling! Maar hy ontdekte Nieuw-Holland, en zonder Tasman's dwaling zou Tasmania misschien New-England geheeten hebben, of genoemd zyn | |
[pagina 76]
| |
naar dezen of genen Portugeschen heilige. Of nu die naam wat afdoet, is hier de vraag niet. De schoonste regel uit Malherbe's gedichten: ‘Et, rose, elle a vécu ce que vivent les
roses...
heeft z'n bestaan te danken aan 'n dwaling. Ieder weet dat er in 't handschrift stond: ‘Et Rosette a vécu...
Och, zulke letterzetters zyn er niet meer! De fosfewr die zoo'n belangryke rol speelt in techniek en industrie, werd gevonden door iemand die dwalende den steen der wyzen zocht in vuiligheid. Aan de dwalingen der Grieken aangaande 't godsbegrip, hebben wy hun zinryke mythologie te danken, en de domme monnik die in de middeleeuwen meende z'n God te dienen door 't werktuigelyk naschryven en kleuren van brevier en getyboek, leverde van-tyd tot-tyd, misschien zonder zelf te weten wat-i naschreef, 'n afschrift van 't een of ander belangryk dokument dat meer beduidde dan getyboek of brevier. Ja, dwaling is noodig! |