Ideën I

169.

Ik gis dat m'n denkbeeld over de almacht der Noodzakelykheid zoo oud is als de wereld. Overal vind ik sporen van dit idee. De Romeinen spraken van 'n Fatum dat boven de persoon-goden stond. De Grieken hadden hun ??????. Maar 't Volk maakte ook dáárvan weer personen.

Ei, ziedaar, om 't juiste accent op ?????? te zetten - ik heb nooit recht kunnen wysworden uit die accenten - zoek ik 't woord op, en vind als vertaling, onder andere woorden zoowel natuurwet als noodzakelykheid. Reeds de Grieken dus vonden synonimiteit in beide begrippen.

En vroeger reeds. Onderzoek de bronnen van alle godsdiensten, overal zal men aan den oorsprong die vereering, of beter die erkenning, vinden van de noodzakelykheid!

Zelfs menschen die ter-goeder-trouw meenen zekeren god te aanbidden, erkennen stilzwygend dat ook Hy met de almacht die men hem toeschryft aan de Noodzakelykheid onderworpen is. De vroomste, de geloovigste, meest bekatechiseerde christen zal niet bidden: laat den dag van gister terugkomen, o Heer! ^*

Als men dit zoo'n geloover voorsloeg, zou hy antwoorden: ‘dat kàn de Heer niet!’ en door z'n antwoord een bewys geven dat zyn Heer wel degelyk onderworpen is aan de noodzakelykheid.

* Zie alweer over de soort van hulp die men by den Heer zoekt 908, 1256, vlgg. Patente wonderen durft men niet vragen. Met bescheidenheid bepaalt men zich tot wenschen welker vervulling, ook zònder de gevraagde tusschenkomst, voor niet zoo heel onmogelyk wordt gehouden.