Ideën VI

[p. 267]

De tuchtelooze auteur - gebrek aan school! - vertelt niets van 't purpren haartje, doch integendeel allerlei zaken die in 'n roman niet te-pas komen. Hy geleidt den lezer langs keizerlyken weg in de kommeny waar Leentje zout moet halen. Verzoeke vriendelyk dit gebrek aan zout niet meer dan driemaal in-verband te brengen met des auteurs schryfmanier.

1180.

Die arme Rotgans! 't Was wèl de moeite waard 'n paarduizend verzen by elkaar te rymen, om zóó verwaarloosd te worden! Geen der toeschouwers was geroerd door de treurspellige bravigheid van Minos, die de ontaarde juffer zoo flink op haar plaats zette. Men luisterde niet.

Er wordt beweerd dat Napoleon byzonder ingenomen was met het spel van onzen Snoek en van onze Wattier. Ik geloof er niets van. Indien werkelyk die beide artisten zoo hoog stonden als men zegt - wie beoordeelden hen? - dàn vooral was hy er de man niet naar, om dit te beseffen. In de eerste plaats was z'n artistieke, litterarische en wysgeerige opleiding niet van dien aard, dat hy d'emblée in-staat zou geweest zyn, verdiensten van deze soort te waardeeren. Wanneer men nu hierby bedenkt dat de man onze taal niet verstond, en dat het hollandsch 'n onaangenamen klank te-weegbrengt op 't

[p. 268]

verweekt oorvlies van den Zuidenaar, dan voelt men zich geneigd het vertelsel over Napoleon's ingenomenheid met hollandsche tooneelspeelkunst, te houden voor 'n... hollandsche ophemelary.

Wel was hyzelf artist, doch in den zeer bekrompen zin van 't woord. Pius VII had volkomen gelyk met z'n: comico... commediante... tragico! Hy ‘pozeerde’ waar 't in z'n kraam te-pas kwam, en wist Talma te gebruiken om de houding te leeren van iemand die gekroond wordt. Maar juist dit bewyst dat hy geen besef had van kunst òm kunst. Hóóger in dit opzicht had hy gestaan, wanneer-i Talma genoopt had naar hèm te komen zien, om in hèm 't model van 'n groot man te bestudeeren. Er is iets komieks in deze verwisseling van rol, en de artist zou in z'n recht geweest zyn, hem by 't lesvragen te antwoorden: ‘laat my dan kronen, my, myn houding, myn gelaat, en de plooien van myn mantel, die 't weten zullen, halfbakken Sire, hoe ze zich te gedragen hebben by zoo'n gelegenheid.’ Maar dit antwoordde Talma niet, waaruit 'n menschenkenner kan opmaken dat hy evenmin geboren Koning was, als z'n keizerlyke leerling 'nwaar artist. Die twee beunhaasden om 't hardst in majesteit en kunstgevoel. Wie me begrypen wil, vrage zich af, of ooit 'n moeder aan 'n aktrice zou verzoeken haar voortedoen hoe men z'n kind liefkoost?

Napoleon wàs artist, wel zeker! Maar hy was dit slechts van beroep. Hy was artist... op de poëzie na. Zoo noemt zich 'n schacheraar in oudheden - voire 'n fabrikant van oudheden! - antiquaire. By 't zien van elk voorwerp, dat den naïven beoefenaar der poëzie van 't antiek in verrukking brengt, vraagt de man van zaken - in dit geval van zeer kleine zaken - ‘wat het geeft?’ Of: ‘aan welken dwaas zou ik dit exemplaartjen 't voordeeligst kunnen afzetten?’

Als ‘onze’ Wattier den franschen potentaat zoo goed bevallen was, had hy haar waarschynlyk marketentster by de gardes d'honneur gemaakt, met den last door deklamatie, poseen mimiek, hollandsche jongeluî optewekken tot frans-bataafsche geestdrift. Er blykt, dunkt me, dat-i haar talent hiertoe onvoldoende achtte, want het mensch is ambteloos gestorven. Waarschynlyk ook arm, want men kende haar talent toe, en ze was 'n Hollandsche. Ik weet van haar levensgeschiedenis niets, doch houd me verzekerd dat Kappelman, om zich op de goedkoopste manier aftemaken van erkentelykheid en be-

[p. 269]

looning, haar 'n paar dozyn onechte kinderen van driemaal zooveel vaders zal hebben aangewreven. Mocht dit het geval niet zyn - en ik heb er nooit iets van vernomen - dan ben ik zoo vry, haar verdiensten als kunstenares te betwyfelen. In 'n kleinsteedsch landjen als 't onze, steekt men niet uit zonder beklad te worden. Dit is nu eenmaal zoo.

Wat overigens Napoleon aangaat, zeer veel verder dan tot wat ruwe mise en scène ging de toepassing van z'n tooneelbegaafdheid niet. Ik noem ze ruw, omdat het effekt slechts berekend was naar het bevattingsvermogen van de menigte die niet gewoon is doortedenken, van 't gepeupel, tot welken stand der maatschappy dan ook behoorende. Er waren prinsen en koningen onder. Ook geleerden en verzenmakers, dit spreekt vanzelf. Hy speelde dus niet voor kunst- en verdienstekenners die aan 't gebruik van binocles gewoon zyn, maar werkte op de verbeelding der weinig ontwikkelden... op de meerderheid. En ook hierin toonde hy z'n menschenkennis, maar vooral z'n... rekengenie. Men slaagt niet in dit wereldje, door 't behagen aan de besten! Och, er moet zooveel gelogen zyn, om honderdduizend helden by elkaar te krygen die één weg op willen, en dan by-voorkeur den verkeerden!