Rhetorica, dye edele const van welsegghene

¶ Van dye Elocutie.

ELocutie een wtsprekinge, dat is met bequamen woorden ende sententien connen wtspreken ende becleeden tgene datmen vertoghen oft verhalen wil. Ghelijc voorseyt es vanden temmerman oft constenaer. Als hi nv al zijn bewerp ende ordinancie van zijn huys, metgaders al zijn materie gheuonden, bereet ende elc in zijn eyghen plaetse beschict heeft, als deen partije van houte om zullen, dander om posten, die derde op pou

[fol. 6v]

ters oft stijlen, die vierde om spannen, ende ander om berderen oft plancken, om dueren om veynsteren, het harde steen hier toe, het ander daer toe, ende also vanden anderen. Hi sal nv beghinnen al tselue te wercken legghen. Hy gaet het beste wt lesen, ende tander verwerpen. Bouen dien gaet hi elck bisondere saghen, behauwen, besnijden, schauen ende effen maken, alle die stucken oft partijen effen voeghende ende tsamen brengende, by den welcken dat hi een schoon bequaem huys, vulmaectelijc vprechtende es. Also moet ooc een goet Rhetorisien zijn redene formeren met claren verstandeliken woorden, dit selue niet dat bachten dat vooren stellende, noch den sin te verhalene, noch te verre veruolgende, eer hijt concludeert Hi moet ooc wachten dat hi niet te veel woorden te vergeefs spreke, noch confuselijc ouer een mingele noch yet achter late. Want al dese gebreken maken een redene donckere, onuerstandelijc ende twijfelachtich. Nv ben ic begheerende an alle iongers ende andere, die hen onderwinden met Rhetorijcke te stellen in dichte of rijme (so ment noemt) datse dat derde deel van Rhetorica wel mercken ende gade slaen, als een sake die hen lieden sonderlinge nopende es Want men vint hedensdaechs wel vele geleerde mannen die goede manieren vinden, ende daer af ordinancie geuen of stellen in prose, dat ghedaen zijnde men loopt totten dichters, diemen meer abuselijc dan anders rhetorisienen noemt, die gaen die selue materie ende inuentie wten ende verhalen god weet hoe dicwils si laten de beste woorden ende sentencien varen ende

[fol. 7r]

nemen die snootste, of dat noch arger es si versieren ende lappen daer vreemde woorden ende sentencien an niet ten propooste dienende, so ic tanderen tijden van een wonderlijc rhetorisien gehoort heb, de welcke in een lof van Maria bi brochte dese woorden. Maria Gods moeder coluerich, Vercoren bi Gods gracie lazuerich. In een ander plaetse, daer hi (ic en weet wat dinge) van god spreken soude. Smaect (seit hi Gods amandelen. Hoe soudmen mogen onbequamer woorden wtspreken, als een ootmoedige maget so zeer gecoluert te maken? oft van Gods gracie te seggen datse blaeu es, ende hem met amandelen of dier gelike saken te gaan becommeren? Recht gelijc of men soude een scoon ioncfrauwe met eenen snoden zack cleeden, of een costelic peert met een properen matte verchieren. Of gelijckerwijs dat wij voren geseyt hebben van onsen temmerman, dat hi al die snootste materie van hout ende steenen wtkiesen soude tot zijn werc, of noch arger doende, dat hi selue ander saken halen soude ende onbehoorlike daer an lappen, makende voor ons een schoon huys niet weerdich een verckins cot. Daerom heeft hier voortijts een seer geleert man in die Rhetorica wel geseyt dat de woorden moeten een redene becleeden ende verchieren, gelike het abijt den persoon verchiert. Want een goede materie oft redene met boerachtige woorden verhaelt ende wtgesproken, es ghelijcke een eerbaer persoon met snooden abijten gecleet Maer een redene vertrocken met onbequamen woorden, niet ten propooste dienende als vooren es, dat es gelijc een man met vrauwen abijten, of een

[fol. 7v]

vrauwe met mans abijten ghecleet, gelijck een costelijc peert met panneel of somme, oft (somen gemeynlijc segt) Een koe met een siden huyue oft een ezel met eenen vergulden toom of breyl &c. Bouen dien als die woorden van eenighe redene oft goede materie verkeert, qualijc gheordineert, oft dat achterstaet dat voren staen soude. Dat is ghelijck een abijt dat opperste nederwaerts gekeert, oft dat achterste voren aen tlijf ghedosselt. Wye soude al dit voorseyde moghen sien sonder ghecken oft spotten. Ist nv alsulc een ghecx werck, een redene met onbequame woorden vertrecken, wat mach dat wesen als die Inuentie, dispositie, ende het ander altemale niet en doocht? Dit si nv genoech vander Elocutie, wij sullen hier naer breeder daer af bescrijuen, als wij van die perfecte elocutie spreken sullen. Nu wederomme tot onsen propooste.