Letje, of de weg naar het geluk

[p. V]

Voorwoord

Bij de uitgave van dit boek, dat geen aanspraak maakt op de onderscheiding ‘modern’, komt mij een ‘woord-vooraf’ nog wel passend, en zelfs gewenscht, voor. Want de mogelijkheid, dat de vriendelijke lezer of lezeres dezer geschreven miniaturen, uit het einde der XIXe en het begin der XXe eeuw, in ‘Letje’ iets anders zullen zien dan datgene, waartoe ik haar bestemde, lijkt mij niet uitgesloten.

Ik wilde U dan in de eerste plaats verzoeken deze schetsen niet al te ‘levenswaar’ te beschouwen. Het figuurtje, dat ik in het midden plaatste, is niet ‘echt’, niet een kind naar de natuur, zooals bijv. Jaapje, Boefje, Koosje of Merijntje, niet een vrouw, gelijk Eline Vere of Annie de Boogh, en allerminst een Opstandige....

‘Letje’ is ontstaan, ik zou U niet kunnen vertellen hoe.... door de jaren heen, en zonder veel bedoeling, orde of regelmaat. Uit herinnering, uit een brokje Hollandsche samenleving, dat wij thans op een afstand, als door een omgekeerden tooneelkijker zien: verkleind, afgebakend, en in een onwerkelijk licht.

[p. VI]

Zedenschildering, in den strengen zin van het woord, is het niet geworden; ik ben daar oorspronkelijk niet van uitgegaan en zou het, al werd er onwillekeurig nogal wat in vastgelegd aan zeden en gewoonten, welke sindsdien genoeg wijziging ondergingen om mede te mogen tellen in de historie, daarvoor ook niet gaarne uitgeven.

En minder nog dan aan mijn heldin zelve, heb ik getracht aan haar vrienden en verwanten - wier aantal ik tot het onvermijdelijkste beperkte - de voor een roman noodzakelijke, persoonlijke karakteristiek te verleenen. De speculatie, dat de lezer, een ieder op zijn beurt, uit de weinig marquante gelaats-strekken van moeder, vader, grootmoeder en verloofde zichzelf het gewenscht menschenbeeld zou willen vormen, zat daarbij vóór, en aangezien in deze kleine wereld niemand ooit buiten zijn boekje ging, dacht het mij ook niet altijd een vereischte de beweegredenen, aan hun handel en wandel ten grondslag liggend, tot den wortel te ontblooten.

De geschiedenis van Letje moet dan ook minder als een dramatisch avontuur worden opgevat, dan wel als een levensprogramma, dat gestalte aannam. Een weinig willekeurig, wijl mij de fantasie in deze boven de vermoedelijke waarheid ging. Immers, de hoogtepunten van het burgerlijk leven, op onzen weg naar het geluk, zijn door alle tijden heen tevens de blinkende toppen onzer poëzie geweest, en de droom hieromtrent komt mij niet minder gerechtvaardigd voor dan de degelijkste kroniek. Mocht,

[p. VII]

trots deze verteedering, de afstand een en ander somtijds geplaatst hebben in een ietwat bedenkelijk licht, dan zou ik hier nog bij willen aanteekenen, dat voor mijn gevoelen de visie geenszins gebonden blijft aan juist dit tijdperk...., en zonder de geringste booze bedoeling jegens de ouders en opvoeders, uit wier handen wij de fakkel overnamen, aan mijn pen is ontvloeid. Want de dingen, waar het op aankomt, laten zich aan onze omstandigheden - aan onze pofmouwen, of aan onze polkaharen - niet veel gelegen liggen, en in den eeuwigen kringloop bleef het groote probleem onopgelost....

En hiermede beveel ik dan ‘Letje’ in uw genegenheid aan, in de hoop, dat haar levensspiegel voor hen, die met haar opgroeiden, een klein ‘souvenir’ mag zijn; in de hoop ook, dat het jongere geslacht, oogenschijnlijk onder zulk een geheel ander, onder een wellicht nog gelukkiger, gesternte geboren dan zij, er zich zacht in spiegelen zal.

T.N.

Dordrecht 1926