Skiplinks

  • Tekst
  • Verantwoording en downloads
  • Doorverwijzing en noten
Logo DBNL Ga naar de homepage
Logo DBNL

Hoofdmenu

  • Literatuur & taal
    • Auteurs
    • Beschikbare titels
    • Literatuur
    • Taalkunde
    • Collectie Limburg
    • Collectie Friesland
    • Collectie Suriname
    • Collectie Zuid-Afrika
  • Selecties
    • Collectie jeugdliteratuur
    • Basisbibliotheek
    • Tijdschriften/jaarboeken
    • Naslagwerken
    • Collectie e-books
    • Collectie publiek domein
    • Calendarium
    • Atlas
  • Periode
    • Middeleeuwen
    • Periode 1550-1700
    • Achttiende eeuw
    • Negentiende eeuw
    • Twintigste eeuw
    • Eenentwintigste eeuw
Het schouw-toneel der aertsche schepselen (1672)

Informatie terzijde

Titelpagina van Het schouw-toneel der aertsche schepselen
Afbeelding van Het schouw-toneel der aertsche schepselenToon afbeelding van titelpagina van Het schouw-toneel der aertsche schepselen

  • Verantwoording
  • Inhoudsopgave

Downloads

PDF van tekst (50.01 MB)

ebook (49.96 MB)

XML (0.86 MB)

tekstbestand






Genre

non-fictie

Subgenre

non-fictie/aardrijkskunde-topografie


© zie Auteursrecht en gebruiksvoorwaarden.

Het schouw-toneel der aertsche schepselen

(1672)–J. van Hextor, P. Nijlandt–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Afbeeldende allerhande menschen, beesten, vogelen, visschen, &c. Met een beschrijvende haer gestalte, hoedanigheden, natuur, krachten, eygenschappen, en genegentheden; met 160 figuren


Vorige Volgende

Van de Deenen.

ONder de strijdtbare Noortsche Volckeren zijn de Deenen voor lange jaren bekent geweest. Over haer oorsprongh en eerste stichter laten wy andere Schrijvers sich onder malkanderen ten strijdt uytdagen.

Het Deensche volck is in 't gemeen grof en kloeck van lichaem, sterck van leden en blanck van verwe.

De dracht en kleedingh der Mannen schickt sich naer de Duytse of Fransche manier. De Vrouwen behouden tot noch toe haer oude fatsoen van kleedingh, gelijck in de nevens-staende figuur gesien kan worden.

De Deenen zijn van een goede en vroomen inborst, doch houden veel van haer eygen selfs, en zijn daer by soo hals-starrigh datse haer eens opgevatte meninge, schoon in tegendeel met vast-bondige bewijs-redenen overtuyght, niet lichtelijck verwerpen.

De Duytsers hoe wel meest by alle Volckeren voor dronckaerts vermaert, soo tonen nochtans de Deenen dat sy de selve hier in weynigh toegeven, als te seer tot dit werck genegen zijnde.

De Deenen tot de krijghs-oeffeningh gehouden, leveren goede Soldaten uyt, indiense maer door krijghs-kundige Velt-oversten en Hooft-mannen aengevoert worden.

In de ervarentheydt van de Scheep-vaert wijcken sy geen andere Natien, voornamentlijck die van Noorwegen en Holstein, de welcke boven andere tot de scheeps-arbeyt bequaem zijn.

De Koninghlijcke opper-heerschappy van Denemarcken en Noorwegen, placht eertijts door een verkiesinge der Rijcks-stenden aen de oudste Koninghlijcke Na-zaet opgedragen te worden: maer voor weynigh jaren ten tijde van Koningh Fredrick de derde, is het erf-recht der beyder kroonen van Denemarcken en Noorwegen, aen dien Koningh en sijn Na-zaten toegestaen.

Het Koninghrijck van Denemarcken is in vijf staten of standen verdeelt: De eerste bekleeden die van 't Koninghlijcke bloedt, en zijn even in soo grooten achtinge als de Princen van den bloede in Vranckrijck. Hier na volgen de Edelen of Ridderschap, onder de welcke nochtans geen Hertogen of Graven gevonden worden. Uyt dese worden 28 Rijcks-raden verkoren, de welcke jaerlijcks een heerlijck tractement genieten, en zijn van alle schattinge en lasten des Rijcks bevrijdt, behalven dat sy op haer eygen kosten eenige Ruyteren, voor een schielijcke overval onderhouden moeten. De andere Edelen besitten Koninghlijcke landtgoederen, zijn verbonden seker getal van Ruyteren te voeden, en een gesette somme gelts den Koninghlijcke schat-kamer jaerlijcks toe te brengen.

De derde stant is die van de Geestelijcke, te weten, de Aerts-bisschop, Bisschoppen en gemene Priesters, de welcke geen kleyne inkomste van de tiende als andersints genieten. De vierde stant begrijpt de Borgeren en Kooplieden. De meeste handel die dese drijven, bestaet in landt-vruchten en vee; Voor de overgevoerde magere ossen naer Hollandt, brengen sy goede sacken, met dicke daelders gevult, wederom.

[pagina 75]
[p. 75]


illustratie

De Berger stock-vis wordt van andere Volckeren seer begeert. De Hollandtsche schepen slepen een groote menighte hout, tot de huys- en scheeps-bouw dienstigh, uyt Noorwegen. De laetste stant besluyten de Boeren, de welcke in twee soorten gescheyden zijn; De eerste besitten haer eygen vrye erf-gronden, alleen den Koningh een kleyne erkentenisse jaerlijcks uytkerende, en worden daerom in de Deense tael Frey-bunden genaemt; De laetste bearbeyden gehuurt landt, en zijn daer voor aen den Adel en haer Landt-heeren seer verbonden.

De krijghs-macht der Deenen te landt bestaet uyt haer eyge geworven Landt-saten, daer by gevoeght zijnde de ruytery van de Ridderschap en gemene Adel. Daer en boven onderhoudt yeder Provintie een regiment krijghs-knechten te voet, bestaende uyt Boeren Soons en Knechts: Dese worden in tijdt van vrede van haer officieren dickmaels wel geoeffent, maer trecken geen gagie, doch soo dra sy in de Steden en sterckten verleyt, of tegen de vyant in 't veldt opgevoert zijn, genietense haer maendelijcke soldy. Te water konnen sy een goet getal oorloghs-schepen uytreden, door dien sy van oorloghs-behoeften en kloeck zee-volck wel versien zijn.

De godsdienst der oude Deenen is na de Heydensche manier aengestelt geweest, doch Christenen geworden zijnde, hebben het Roomsch Catholijck geloof aengenomen. Op dien tijdt hebben de Roomsche Bisschoppen en Priesteren Denemarcken getracht tot een Leen van 't Duytse Rijck te maken, 't welck doch de Inboorlingen dapper wederstreeft hebben. Hedendaegs wordt geen ander religie in Denemarcken geoeffent en toegestaen, als die van de Aughsborghsche Confessie ofte de Luyterse Leer, behalven dat de vreemde Gesanten haer godsdienstige oeffeninge in haer logementen toegelaten wordt.


Vorige Volgende

Footer navigatie

Logo DBNL Logo DBNL

Over DBNL

  • Wat is DBNL?
  • Over ons
  • Selectie- en editieverantwoording

Voor gebruikers

  • Gebruiksvoorwaarden/Terms of Use
  • Informatie voor rechthebbenden
  • Disclaimer
  • Privacy
  • Toegankelijkheid

Contact

  • Contactformulier
  • Veelgestelde vragen
  • Vacatures
Logo DBNL

Partners

Ga naar kb.nl logo KB
Ga naar taalunie.org logo TaalUnie
Ga naar vlaamse-erfgoedbibliotheken.be logo Vlaamse Erfgoedbibliotheken