Skiplinks

  • Tekst
  • Verantwoording en downloads
  • Doorverwijzing en noten
Logo DBNL Ga naar de homepage
Logo DBNL

Hoofdmenu

  • Literatuur & taal
    • Auteurs
    • Beschikbare titels
    • Literatuur
    • Taalkunde
    • Collectie Limburg
    • Collectie Friesland
    • Collectie Suriname
    • Collectie Zuid-Afrika
  • Selecties
    • Collectie jeugdliteratuur
    • Basisbibliotheek
    • Tijdschriften/jaarboeken
    • Naslagwerken
    • Collectie e-books
    • Collectie publiek domein
    • Calendarium
    • Atlas
  • Periode
    • Middeleeuwen
    • Periode 1550-1700
    • Achttiende eeuw
    • Negentiende eeuw
    • Twintigste eeuw
    • Eenentwintigste eeuw
De gave Gods (1996)

Informatie terzijde

Titelpagina van De gave Gods
Afbeelding van De gave GodsToon afbeelding van titelpagina van De gave Gods

  • Verantwoording
  • Inhoudsopgave

Downloads

PDF van tekst (3.61 MB)

XML (0.78 MB)

tekstbestand






Genre

non-fictie

Subgenre

studie
non-fictie/geschiedenis-archeologie


© zie Auteursrecht en gebruiksvoorwaarden.

De gave Gods

(1996)–Leo Noordegraaf, Gerrit Valk–rechtenstatus Auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende
[pagina 225]
[p. 225]

Bijlagen

Bijlage 1

Pestjaren in Holland 1450-1668

In onderstaande lijst worden de jaren met de plaatsen, waarin pest heerste, vermeld. De nummers achter de plaatsnamen verwijzen naar de vindplaatsen, opgenomen achter onderstaande jaren en plaatsnamen. Zie voor volledige verwijzingen de bibliografie.

Jaren Plaatsen
1450 Dordrecht (36,44)
1452 Dordrecht (51)
1458 Dordrecht (36,44)
1467 Rotterdam (27,62,76)
1468 Rotterdam (27,62)
1469 Amsterdam (23,46,88,92), Dordrecht (36,44), Rotterdam (62)
1471 Amsterdam (23,46,88,92)
1480 Gouda (88)
1481 Gorinchem (8)
1482 Dordrecht (36)
1483 Amsterdam (46), Leiden (17)
1484 Dordrecht (44)
1489 Gorinchem (54)
1493 Amsterdam (23,46,88,92), Haarlem (40), Hoorn (91)
1494 Gouda (74)
1502 Gorinchem (7,8,39)
1508 Leiden (67)
1509 Dordrecht (36,44), Gouda (74), Haarlem (30), Hoorn (57), Leiden (16,67)
1513 Gouda (14,32), Den Haag (82)
1515 Hoorn (30,57,91), Leiden (67,90)
1516 Egmond (49), Haarlem (40)
1517 Leiden (67)
1518 Gouda (32), Leiden (67), Schiedam (42,47,78)
1519 Gorinchem (25), Haarlem (40), Leiden (67), Schiedam (42,47,78)
1521 Gouda (74)
1522 Amsterdam (46)
1523 Gorinchem (8,25), Schoonhoven (14)
1524 Leiden (9)
1525 Haarlem (40), Leiden (67)
1526 Gorinchem (25), Haarlem (40), Leiden (67), Schiedam (42)

[pagina 226]
[p. 226]

1527 Gouda (17), Schoonhoven (14)
1528 Hoorn (71)
1530 Dordrecht (44), Woerden (70)
1531 Haarlem (40)
1534 Amsterdam (14, 46, 92)
1537 Delft (61, 74, 84), Schiedam (42, 47, 78), Woerden (70)
1538 Brielle (50), Leiden (9), Woerden (70)
1550 Amsterdam (8)
1554 Amsterdam (30)
1555 Gorinchem (39), Haarlem (10)
1556 Leiden (9)
1557 Amsterdam (24, 46, 92), Brielle (50), Delfshaven (61), Delft (61, 84), Haarlem (40), Leiden (67), Rotterdam (58), Schoonrewoerd (61), Voorburg (30, 61, 88)
1558 Amsterdam (24, 46), Delfshaven (61), Delft (61), Hoorn (71, 91), Schiedam (47), Schoonrewoerd (61), Voorburg (61), Woerden (70)
1559 Amsterdam (46)
1562 Hoorn (30, 90)
1564 Dordrecht (79)
1566 Kennemerland (3), Waterland (3)
1567 Delft (84), Hoorn (30, 91), Leiden (67)
1568 Gorinchem (8, 39), Heukelum (8), Leiden (67), Sleeuwijk (8)
1571 Schiedam (78)
1572 Haarlem (30), Leiden (30), Oudewater (30)
1573 Amsterdam (24), Brielle (61), Delft (61), Haarlem (24, 61, 88), Leiden (9, 24, 88), Oudewater (24), Rotterdam (61)
1574 Amsterdam (77), Delft (18), Dordrecht (36), Gouda (32), Haarlem (30,40), Ilpendam (95), Den Haag (83), Leiden (27), Oudewater (19, 30), Rotterdam (18), Woerden (70)
1575 Dordrecht (36), Hoorn (95), Medemblik (95), Oudewater (82), Purmerend (95), Woerden (70), Wormer (95)
1577 Hoorn (57, 59)
1579 Dordrecht (36)
1580 Hoorn (30, 59, 91)
1581 Haarlem (40)
1583 Gorinchem (39)
1584 Dordrecht (36)
1586 Hoorn (57)
1587 Dordrecht (36)
1588 Gouda (14)
1590 Hoorn (57)
1593 Gouda (14), Rotterdam (27, 68)
1594 Delft (29, 65), Rotterdam (27, 62, 68), Schiedam (78)
1595 Rotterdam (62)
1596 Het Gooi (29), Rotterdam (62)
1598 Het Gooi (29), Rotterdam (27)
1599 Alkmaar (26, 64), Amsterdam (52), Dordrecht (36), Enkhuizen (2), Gorinchem (8, 9, 36, 39), Hoorn (30), Leiden (72), Schiedam (78)

[pagina 227]
[p. 227]

1600 Dordrecht (36), Enkhuizen (2), Gorinchem (8), Gouda (94), Hoorn (30), Woerden (70)
1601 Amsterdam (22), Hoorn (30), Rotterdam (13, 62), Delft (65)
1602 Alkmaar (15, 41), Amsterdam (30), Dordrecht (36), Gorinchem (7), Gouda (14), Hoorn (30), Koedijk (86), Langedijk (86), Leiden (30), Rotterdam (27, 62), Schiedam (78), St. Pancras (86), Vlaardingen (85)
1603 Amsterdam (30), Dordrecht (36), Geertruidenberg (86), Gorinchem (86), Gouda (32), Hardinxveld (86), Heusden (65), Hoorn (30), Leiden (30, 67), Oud- en Nieuw-Matenesse (96), Overschie (96), Rotterdam (27, 62), Schiedam (96), Woerden (70), Woudrichem (86)
1604 Alkmaar (1, 15, 39), Bommenede (86), Den Briel (86), Dordrecht (36), Geertruidenberg (86), Den Helder (56), Heusden (65), Huisduinen (56), Koedijk (86), Langedijk (86), Leiden (72), Rotterdam (27, 62), Schagen (56), St. Pancras (86), Texel (56)
1605 Egmond (86), Geertruidenberg (86), Den Helder (56), Huisduinen (56), Leiden (72), Loosdrecht (86), Schagen (86), Wieringen (86)
1606 Gorinchem (9, 39)
1616 Amsterdam (94), Gouda (94)
1617 Amsterdam (38), Emmeloord (89), Gouda (14), Leiden (72)
1618 Amsterdam (38), Dordrecht (36), Rotterdam (62)
1623 Amsterdam (30, 35, 92), Dordrecht (36)
1624 Alkmaar (26), Amsterdam (30, 35), Gouda (14), Heusden (66), Hoorn (30), Leiden (4, 88), Noorderkwartier (33), Rotterdam (13, 62), Delft (63, 65), Vlieland (89)
1625 Amsterdam (30), Delft (20), Gouda (14, 31), Heusden (66), Noorderkwartier (33), Rotterdam (62), Schiedam (78)
1626 Amsterdam (15, 94), Rotterdam (94)
1627 Delft (65)
1629 Amsterdam (15, 30), Gouda (14)
1633 Schiedam (78)
1634 Heusden (66), Leiden (67), Schiedam (78), Rotterdam (62)
1635 Alkmaar (30), Amsterdam (33, 92), Delft (33, 65), Dordrecht (36), Enkhuizen (33), Gorinchem (8), Gouda (14, 31), Den Haag (33), Haarlem (4, 38, 80), Heusden (66), Hoorn (33), Leiden (72), Rotterdam (33, 62), Schiedam (78), Schoonhoven (28), Woerden (70)
1636 Alkmaar (1), Amsterdam (35, 92), Bleiswijk (57), Bodegraven (69), Delft (65, 81), Dordrecht (36), Enkhuizen (48, 93), Gorinchem (8), Gouda (14, 31), Haarlem (38, 80), Heusden (66), Leiden (4), Rotterdam (62), Schermeer (12), Schiedam (78), Woerden (75), Zevenhuizen (57)
1637 Dordrecht (11, 36), Enkhuizen (93), Gorinchem (8), Gouda (31), Haarlem (80), Heusden (66), Rotterdam (62)
1650 Alkmaar (1, 26)
1652 Amsterdam (45), Enkhuizen (93), Gorinchem (8, 39), Hoorn (30), Leiden (45), Schiedam (78)
1653 Amsterdam (45), Enkhuizen (93), Gorinchem (8), Leiden (45), Schiedam (78)
1654 Amsterdam (45), Enkhuizen (93), Den Haag (82), Leiden (45), Schiedam (78)

[pagina 228]
[p. 228]

1655 Alkmaar (1), Amsterdam (30, 80), Dordrecht (30, 36), Delft (65), Gorinchem (39), Gouda (14), Den Haag (82), Haarlem (30, 80), Leiden (67), Naarden (5), Noorderkwartier (33), Rotterdam (30)
1656 Alkmaar (1), Amsterdam (38), Dordrecht (36), Den Haag (82), Hoorn (6), Naarden (5), Noorderkwartier (6, 30, 33), Rotterdam (60, 62), Scheveningen (63)
1657 Alkmaar (1), Amsterdam (15, 94), Dordrecht (36), Gouda (31), Rotterdam (27, 60, 62)
1660 Rotterdam (60)
1661 Den Haag (82), Noordholland (30)
1662 Schoonhoven (28), Delft (65)
1663 Amsterdam (15, 30), Gouda (31), Den Haag (21), Hoorn (6)
1664 Amsterdam (30), Den Briel (87), Delft (15, 65), Dordrecht (36), Edam (15), Enkhuizen (15, 34, 93), Gorinchem (8), Gouda (14, 31), Den Haag (82), Haarlem (30), Heusden (66), Hoorn (6), Leiden (30, 88), Monnickendam (15, 34), Rotterdam (27, 62), Schiedam (78), Schoonhoven (28), Woerden (70), Zevenbergen (34)
1665 Amsterdam (38), Dordrecht (81), Gorinchem (8), Gouda (14, 31), Hoorn (6), Rotterdam (27, 62), Schoonhoven (28), Vlaardingen (85)
1666 Amsterdam (94), Enkhuizen (93), Gorinchem (9), Gouda (31), Leiden (72), Rotterdam (27, 62), Schiedam (78), Schoonhoven (28), Vlaardingen (85)
1667 Enkhuizen (93), Gorinchem (9, 39)
1668 Enkhuizen (93), Gouda (32)

Vindplaatsen bijlage 1

Archivalia

1.Gemeente-archief Alkmaar, Stadsarchief vóór 1815, resoluties van de vroedschap.
2.Rijksarchief Noordholland, Notarieel archief Enkhuizen, inv. nr. 834 (akte nr. 120); inv. nr. 868 (akte nr. 71).
3.Gemeente-archief Haarlem, Collectie handschriften, inv. nr. 50, Memoriën, zoo door eijgen bevindinge, als bij andere ontleendt, gedaan en geschreven door Vincent Laur. van der Vinne; Vroedschapresoluties 1566.
4.Gemeente-archief Leiden, Oud- Stadsarchief, inv. nr. 693, Aflezingenboek.
5.Rijksarchief Noordholland, Notarieel archief Naarden, inv. nr. 3663 (akte nr. 122, 128, 130, 138, 142, 145, 188); inv. nr. 3671 (akte nr. 16).

Gedrukte bronnen en literatuur

6.Abbing, Geschiedenis.
7.Van Andel, Instructiën.
8.Idem, Pestepidemieën.
9.Idem, Plague.
10.Banga, Geschiedenis.
11.Baumann, Johan.
12.Belonje, De Schermeer.
13.Bezemer/Unger, De oudste kronieken.
14.Bik, Vijf eeuwen.
[pagina 229]
[p. 229]
15.Biraben, Les hommes.
16.Blok, Geschiedenis eener Hollandsche stad.
17.De Boer, Graaf en Grafiek.
18.Ten Boom, De Reformatie.
19.Bor, Oorsprongk.
20.Bosman-Jelgersma, Vijf eeuwen.
21.Van Breemen-Kruyt, De gave Gods.
22.Breen, Amsterdams geschiedenis.
23.Idem, Rechtsbronnen Amsterdam.
24.Brouwer Ancher, De pest.
25.Bruch, Middeleeuwsche rechtsbronnen.
26.Bruinvis, Van pestilentiën.
27.Brunner, Pest-epidemieën.
28.De Bruyn, Verordeningen.
29.Van Buchell, Diarium.
30.Buchner, Verhandeling.
31.Buwalda/Buwalda-Prey, Eenige gegevens.
32.Buwalda-Prey, Bijdrage.
33.Centen, Vervolg.
34.Charlier, La peste à Bruxelles.
35.Commelin, Beschrijvinge.
36.Van Dalen, Geschiedenis en Oude maatregelen.
37.Van Deursen, Het kopergeld IV.
38.Dijkstra, Een epidemiologische beschouwing.
39.Emck, Kroniek.
40.Enschedé, Index.
41.Fasel, Alkmaar.
42.Van der Feijst, Geschiedenis Schiedam.
43.Fraatz, Beiträge.
44.Fruin, Oudste keuren.
45.Goris, Beknopte verhandeling.
46.Ter Gouw, Geschiedenis van Amsterdam.
47.Heeringa, Rechtsbronnen Schiedam.
48.Historie van den oorspronck.
49.Hof, De abdij van Egmond.
50.De Jager, De middeleeuwsche keuren.
51.'t Jong, Van kerkhof tot begraafplaats.
52.Kannegieter, Pest.
53.Ten Kate, Geneeskundige archivalia.
54.Kemp, Leven der doorluchtige heeren.
55.Kist, Neêrlands bededagen.
56.Korff, Beknopte geschiedenis.
57.Koster, Hoorn.
58.Lois, Chronycke.
59.Van Marle, Hoorn.
60.Mentink/Van der Woude, De demografische ontwikkeling.
61.Meunier, La peste.
62.Moquette, Pestepidemieën.
63.Mos, Twee eeuwen.
64.Nootwendigh historisch verhael.
65.Oosterbaan, Het Oude en Nieuwe gasthuis.
66.Van Oudenhoven, Beschrijvinge.
[pagina 230]
[p. 230]
67.Overvoorde, Maatregelen.
68.In het pestjaar 1593.
69.Pest te Bodegraven.
70.Plomp, Ziekenzorg.
71.Pols, Westfriesche stadrechten.
72.Posthumus, De geschiedenis.
73.Rogge, Joost Brasser.
74.Rollin, Rechtsbronnen Gouda.
75.Van Rijnevelshorn, Eenne christelijcke aenspraecke.
76.Scheffer/Obreen, Voorzorgsmaatregelen.
77.Scheltema, Eenige geschiedenissen.
78.Schmitz, Schiedam.
79.Schotel, De Dordse Cellebroeders.
80.Schrevelius, Harlemias.
81.Sels, Beschrijving.
82.Servaas van Rooyen, Oude wetten.
83.Smit, De levensmiddelenpolitiek.
84.Soutendam, Bijdrage.
85.Sprenger van Eyck, Geschiedenis.
86.Staten van Holland, Resoluties.
87.Swinnas, Pest-strijt.
88.Thijssen, Geschiedkundige beschouwing.
89.Twisck, Van de pest.
90.Unger, Middeleeuwsche ordonnantiën.
91.Velíus, Chronyk.
92.Wagenaar, Amsterdam.
93.Willemsen, Enkhuizen.
94.Van der woude, Demografische ontwikkeling.
95.Wijn, Het Noordhollandse regiment.
96.Van der Zee, Matenesse.

Bijlage 2

Plaatsen in Holland die door pest werden getroffen 1450-1668.

Hieronder volgt een lijst van plaatsen met de jaren waarin de pest voorkwam, alsmede het totaal daarvan. Deze lijst geeft slechts een indicatie over de regelmaat waarmee een plaats door de pest werd getroffen. Zij zegt namelijk niets over de omvang van een epidemie, terwijl zij sterk afhankelijk is van beschikbare lokale gegevens. Uitgebreid lokaal onderzoek, zoals dat bijvoorbeeld verricht is naar Gorinchem en Gouda, ontbreekt doorgaans voor andere plaatsen, waardoor snel een vertekend beeld kan ontstaan.

Plaatsen Jaren
Amsterdam 1469, 1471, 1483, 1493, 1522, 1534, 1550, 1554, 1557, 1558, 1559, 1573, 1574, 1599, 1601, 1602, 1603, 1616, 1617, 1618, 1623, 1624, 1625, 1626, 1629, 1635, 1636, 1652, 1653, 1654, 1655, 1656, 1657, 1663, 1664, 1665, 1666. (37 jaren)

[pagina 231]
[p. 231]

Leiden 1483, 1508, 1509, 1515, 1517, 1518, 1519, 1524, 1525, 1526, 1538, 1556, 1557, 1567, 1568, 1572, 1573, 1574, 1599, 1602, 1603, 1604, 1605, 1617, 1624, 1634, 1635, 1636, 1652, 1653, 1654, 1655, 1664, 1666. (34 jaren)
Rotterdam 1467, 1468, 1469, 1557, 1573, 1574, 1593, 1594, 1595, 1596, 1598, 1601, 1602, 1603, 1604, 1618, 1624, 1625, 1626, 1634, 1635, 1636, 1637, 1655, 1656, 1657, 1660, 1664, 1665, 1666. (30 jaren)
Dordrecht 1450, 1452, 1458, 1469, 1482, 1484, 1509, 1530, 1564, 1574, 1575, 1579, 1584, 1587, 1599, 1600, 1602, 1603, 1604, 1618, 1623, 1635, 1636, 1637, 1655, 1656, 1657, 1664, 1665. (29 jaren)
Gouda 1480, 1494, 1509, 1513, 1518, 1521, 1527, 1574, 1588, 1593, 1600, 1602, 1603, 1616, 1617, 1624, 1625, 1629, 1635, 1636, 1637, 1655, 1657, 1663, 1664, 1665, 1666, 1668. (28 jaren)
Gorinchem 1481, 1489, 1502, 1519, 1523, 1526, 1555, 1568, 1583, 1599, 1600, 1602, 1603, 1606, 1635, 1636, 1637, 1652, 1653, 1655, 1664, 1665, 1666, 1667. (24 jaren)
Hoorn 1493, 1509, 1515, 1528, 1558, 1562, 1567, 1575, 1577, 1580, 1586, 1590, 1599, 1600, 1601, 1602, 1603, 1624, 1635, 1652, 1656, 1663, 1664, 1665. (24 jaren)
Schiedam 1518, 1519, 1526, 1537, 1558, 1571, 1594, 1599, 1602, 1603, 1625, 1633, 1634, 1635, 1636, 1652, 1653, 1654, 1664, 1666. (20 jaren)
Haarlem 1493, 1509, 1516, 1519, 1525, 1526, 1531, 1557, 1572, 1573, 1574, 1581, 1635, 1636, 1637, 1655, 1664. (17 jaren)
Delft 1537, 1557, 1558, 1567, 1573, 1574, 1594, 1601, 1624, 1625, 1627, 1635, 1636, 1655, 1662, 1664. (16 jaren)
Enkhuizen 1599, 1600, 1635, 1636, 1652, 1653, 1654, 1664, 1666, 1667, 1668. (11 jaren)
Woerden 1530, 1537, 1538, 1558, 1574, 1575, 1600, 1603, 1635, 1636, 1664. (11 jaren)
Alkmaar 1599, 1602, 1604, 1624, 1635, 1636, 1650, 1655, 1656, 1657. (10 jaren)
Den Haag 1513, 1574, 1635, 1654, 1655, 1656, 1661, 1663, 1664. (9 jaren)
Heusden 1603, 1604, 1624, 1625, 1634, 1635, 1636, 1637, 1664. (9 jaren)
Schoonhoven 1527, 1635, 1662, 1664, 1665, 1666. (6 jaren)
Brielle 1538, 1557, 1573, 1604, 1664. (5 jaren)
Noorderkwartier 1624, 1625, 1655, 1656. (4 jaren)
Oudewater 1572, 1573, 1574, 1575. (4 jaren)
Geertruidenberg 1603, 1604, 1605. (3 jaren)
Vlaardingen 1602, 1665, 1666. (3 jaren)
Delfshaven 1557, 1558. (2 jaren)
Egmond 1516, 1605. (2 jaren)

[pagina 232]
[p. 232]

Het Gooi 1596, 1598. (2 jaren)
Den Helder/Huisduinen 1604, 1605. (2 jaren)
Koedijk 1602, 1604. (2 jaren)
Langedijk 1602, 1604. (2 jaren)
Naarden 1655, 1656. (2 jaren)
St. Pancras 1602, 1604. (2 jaren)
Schagen 1604, 1605. (2 jaren)
Schoonrewoerd 1557, 1558. (2 jaren)
Voorburg 1557, 1558. (2 jaren)
Bleiswijk 1636.
Bodegraven 1636.
Bommenede 1604.
Edam 1664.
Emmeloord 1617.
Hardinxveld 1603.
Heukelum 1568.
Ilpendam 1574.
Kennemerland 1566.
Loosdrecht 1605.
Medemblik 1575.
Monnickendam 1664.
Noordholland 1661.
Oud- en Nieuw-Matenesse 1603.
Overschie 1603.
Purmerend 1575.
Schermeer 1636.
Scheveningen 1568.
Sleeuwijk 1568.
Texel 1604.
Vlieland 1624.
Waterland 1566.
Wieringen 1605.
Wormer 1575.
Woudrichem 1603.
Zevenbergen 1664.
Zevenhuizen 1636.

Bronnen: zie bijlage 1.

[pagina 233]
[p. 233]

Bijlage 3

Bevolkingsomvang, aantal doden en sterftecijfers in Hollandse steden gedurende een aantal pestjaren, 1602-1668.

Plaats/jaar 1602 1606
bevolking sierfte ‰ bevolking sterfte ‰
Amsterdam 104.932Ga naar voetnoota 10.700Ga naar voetnootb 102      
  50.000Ga naar voetnootc 10.700Ga naar voetnootb 214      
Gorinchem       6.000-7.000Ga naar voetnootn 1.713Ga naar voetnootm 245-284

 

Plaats/jaar 1617 1623
bevolking sterfte ‰ bevolking sterfte ‰
Amsterdam 100.000 8.449 84 107.000 5.929Ga naar voetnoote 55
  84.900-71.700Ga naar voetnootd 8.449 100-118      
Gorinchem            

 

Plaats/jaar 1624 1625
bevolking sterfte ‰ bevolking sterfte ‰
Amsterdam 109.000 11.795Ga naar voetnootf 108 110.000 6.521 59
  109.000 11.879 109 110.000 6.781 62
        110.000 16.521Ga naar voetnootg 150
Delft 22.769Ga naar voetnoota 4.554 200      
Leiden 51.000Ga naar voetnootn 9.897Ga naar voetnooto 194      
  44.745Ga naar voetnoota 9.897Ga naar voetnooto 221      
             
             
Rotterdam       20.000Ga naar voetnootn 2300-2.700Ga naar voetnootn 115-135
SchiedamGa naar voetnootu       5.997Ga naar voetnoota 194 3
Gouda       14.627Ga naar voetnoota 1.241 85
Haarlem            
Dordrecht            
Enkhuizen            

 

Plaats/jaar 1635 1636
bevolking sterfte ‰ bevolking sterfte ‰
Amsterdam 118.000-136.000 8.177 60-69 120.000-123.000 17.193Ga naar voetnooth 140-143
        120.000-123.000 17.502 142-146
             
Delft            
Leiden 56.000Ga naar voetnootn 14.475Ga naar voetnootq 258      
  56.000Ga naar voetnootn 14.582Ga naar voetnootq 260      
  56.000Ga naar voetnootn 15.735Ga naar voetnootr 281      
  56.000Ga naar voetnootn 20.000 357      
Rotterdam 27.000Ga naar voetnootn 3.250-3.750Ga naar voetnootn 120-139      
SchiedamGa naar voetnootu 6.000-7.000Ga naar voetnootn 699 100-116 6.000-7.000Ga naar voetnootn 396 57-66
Gouda 18.000Ga naar voetnootn 728 40 18.000Ga naar voetnootn 1.739 97
Haarlem       39.455Ga naar voetnoota 8.524 216
Dordrecht       18.270Ga naar voetnoota 3.533Ga naar voetnootv 193
Enkhuizen       19.000Ga naar voetnootn 2.495-2.722 131-143Ga naar voetnootw

 

Plaats/jaar 1652 1653
bevolking sterfte ‰ bevolking sterfte ‰
Amsterdam            
             
             
Leiden            
Rotterdam            
SchiedamGa naar voetnootu 6.000-7.000Ga naar voetnootn 279 40-46 6.000-7.000Ga naar voetnootn 227 32-38
Enkhuizen 18.000Ga naar voetnootn 1.526-1.665 85-93 18.000Ga naar voetnootn 1.280-1396 71-77

 

Plaats/jaar 1654 1655
bevolking sterfte ‰ bevolking sterfte ‰
Amsterdam       132.000-134.000 13.287Ga naar voetnooti 99-101
        132.000-134.000 13.508Ga naar voetnootj 101-102
        132.000-134.000 16.727Ga naar voetnootk 125-127
Leiden 64.000Ga naar voetnootn 10.529Ga naar voetnoots 165 64.000Ga naar voetnootn 13.088Ga naar voetnoott 204
Rotterdam       35.000Ga naar voetnootn 2.200Ga naar voetnootn 63
SchiedamGa naar voetnootu 6.000-7.000Ga naar voetnootn 263 38-44      
Enkhuizen 18.000Ga naar voetnootn 1.160-1.265 64-70      

[pagina 234]
[p. 234]

Plaats/jaar 1656 1663
bevolking sterfte ‰ bevolking sterfte ‰
Amsterdam       195.000 9.752 50
        137.000 9.752 71
             
             
Rotterdam            
SchiedamGa naar voetnootu            
Enkhuizen            
Alkmaar 13.500Ga naar voetnootx 1.300 96      

 

Plaats/jaar 1664 1666
bevolking sterfte ‰ bevolking sterfte ‰
Amsterdam 201.000 23.475 117      
  201.000 24.148Ga naar voetnootl 120      
  138.000 23.475 170      
  138.000 24.148 175      
Rotterdam 40.000Ga naar voetnootn 2.450Ga naar voetnootn 61      
SchiedamGa naar voetnootu 6.000-7.000Ga naar voetnootn 199 28-33 6.000-7.000Ga naar voetnootn 240 34-40
Enkhuizen       16.500Ga naar voetnootn 1.115-1.216 67-74
Alkmaar            

 

Plaats/jaar 1667 1668 Bronnen (de nummers verwijzen naar de opgaven onder de tabel)
Amsterdam             2, 6, 8, 9, 10
              12, 14, 20, 23
              25
Gorinchem             1
Delft             8, 19
Leiden             3, 8, 11, 15
              16, 17, 18, 22
              23
Rotterdam             13
SchiedamGa naar voetnootu             8, 21
Gouda             4, 5
Haarlem             10, 22
Dordrecht             7
Enkhuizen 16.500Ga naar voetnootn 970-1.060 59-64 16.500Ga naar voetnootn 666-720 40-44 20
Alkmaar             10

Ga naar voetnootp
[pagina 235]
[p. 235]

Vindplaatsen bijlage 3

Zie voor volledige verwijzing de bibliografie.

1.Van Andel, Pestepidemieën te Gorinchem.
2.De Bosch Kemper, Geschiedkundig onderzoek.
3.Buchner, Verhandeling.
4.Buwalda/Buwalda-Prey, Eenige gegevens.
5.Buwalda-Prey, Bijdrage.
6.Commelin, Beschrijvinge.
7.Van Dalen, Oude maatregelen.
8.Van Dillen, Summiere staat.
9.Van Domselaar, Beschrijvinge.
10.Dijkstra, Een epidemiologische beschouwing.
11.Goris, Beknopte verhandeling.
12.Hollandsche Mercurius (1655).
13.Mentink/Van der Woude, De demografische ontwikkeling.
14.Nusteling, Welvaart en werkgelegenheid.
15.Orlers, Beschrijving.
16.Overvoorde, Maatregelen.
17.Plomp, Ziekenzorg in Woerden.
18.Posthumus, Geschiedenis.
19.Rogge, Joost Brasser.
20.Scheltema, Eenige geschiedenissen.
[pagina 236]
[p. 236]
21.Schmitz, Schiedam.
22.Thijssen, Geschiedkundige beschouwing.
23.Van der Vinne, Memoriën.
24.Willemsen, Enkhuizen.
25.Van Zanten, Spiegel.

voetnoota
Bevolking in 1622 (Van Dillen, Summiere staat).
voetnootb
14 juni-31 december 1602 (Scheltema, Eenige geschiedenissen, 19).
voetnootc
Schatting, zie hoofdstuk 2 ad noot 50.
voetnootb
14 juni-31 december 1602 (Scheltema, Eenige geschiedenissen, 19).
voetnootn
Schatting.
voetnootm
26 weken.
voetnoote
Dit geval bij Commelin, Beschrijvinge, 1179; De Bosch Kemper, Geschiedkunig onderzoek, 140 en Nusteling, Welvaart en werkgelegenheid, 243: twee doden minder.
voetnootd
Schatting periode 1611-1620 (Nusteling, Welvaart en werkgelegenheid, 234).
voetnootf
Mogelijk slechts tot en met 5 december (zie Van Zanten, Spiegel, 127). De Bosch Kemper vermeldt dit geval onder Leiden (Geschiedkundig onderzoek, 93-94). Zie ook De slaende hand Gods.
voetnootg
De Bosch Kemper heeft zich waarschijnlijk met 10.000 doden verschreven (Geschiedkundig onderzoek, 140).
voetnoota
Bevolking in 1622 (Van Dillen, Summiere staat).
voetnootn
Schatting.
voetnooto
Augustus 1624-oktober 1625 (Van Zanten, Spiegel, 127). De Bosch Kemper vermeldt dit aantal onder Amsterdam (Geschiedkundig onderzoek, 93-94; vgl. noot f). In de laatste drie maanden van 1624 4.765 doden (Plomp, Ziekenzorg, 17).
voetnoota
Bevolking in 1622 (Van Dillen, Summiere staat).
voetnooto
Augustus 1624-oktober 1625 (Van Zanten, Spiegel, 127). De Bosch Kemper vermeldt dit aantal onder Amsterdam (Geschiedkundig onderzoek, 93-94; vgl. noot f). In de laatste drie maanden van 1624 4.765 doden (Plomp, Ziekenzorg, 17).
voetnootn
Schatting.
voetnootn
Schatting.
voetnootu
Wij vermoeden dat, mogelijk alleen met uitzondering van 1635-1636, de Registers van Overledenen, waaraan de aantallen doden zijn ontleend, incompleet zijn (tellingen verricht door Schmitz, Schiedam, 137).
voetnoota
Bevolking in 1622 (Van Dillen, Summiere staat).
voetnoota
Bevolking in 1622 (Van Dillen, Summiere staat).
voetnooth
Naast 17.193 (dat ook in Commelin en Van Zanten wordt opgegeven) vermeldt De Bosch Kemper 17.177 doden (Geschiedkundig onderzoek, 94, 140; Commelin, Beschrijvinge, 1180; Van Zanten, Spiegel, 130).
voetnootn
Schatting.
voetnootq
Orlers, Beschrijvinge, 51 (23 juli-27 december).
voetnootn
Schatting.
voetnootq
Orlers, Beschrijvinge, 51 (23 juli-27 december).
voetnootn
Schatting.
voetnootr
Mogelijk alleen mei-december (Plomp, Ziekenzorg, 18; Van der Vinne, Memoriƫn).
voetnootn
Schatting.
voetnootn
Schatting.
voetnootn
Schatting.
voetnootu
Wij vermoeden dat, mogelijk alleen met uitzondering van 1635-1636, de Registers van Overledenen, waaraan de aantallen doden zijn ontleend, incompleet zijn (tellingen verricht door Schmitz, Schiedam, 137).
voetnootn
Schatting.
voetnootn
Schatting.
voetnootn
Schatting.
voetnootn
Schatting.
voetnoota
Bevolking in 1622 (Van Dillen, Summiere staat).
voetnoota
Bevolking in 1622 (Van Dillen, Summiere staat).
voetnootv
Juli 1636 tot juni 1637; juli-december 1636: 2.940 doden (Van Dalen, Oude maatregelen, 129).
voetnootn
Schatting.
voetnootw
In 1637 nog een aantal pestdoden maar de totale sterfte bedroeg slechts 31-34 promilles (Willemsen, Enkhuizen, tabel IV.3).
voetnootu
Wij vermoeden dat, mogelijk alleen met uitzondering van 1635-1636, de Registers van Overledenen, waaraan de aantallen doden zijn ontleend, incompleet zijn (tellingen verricht door Schmitz, Schiedam, 137).
voetnootn
Schatting.
voetnootn
Schatting.
voetnootn
Schatting.
voetnootn
Schatting.
voetnooti
3 juli-25 december (Van Zanten, Spiegel, 131 en De slaende hand Gods).
voetnootj
Zes maanden (Hollandsche Mercurius (1655), 128).
voetnootk
De Bosch Kemper geeft - naast dit cijfer - voor l656 17.727 doden (Geschiedkundig onderzoek, 102). Dit getal voor 1656 blijft hier buiten beschouwing, omdat het niet zo betrouwbaar voorkomt (nml. precies 1.000 meer dan in 1655) en er geen bron wordt vermeld. Waarschijnlijk heeft het getal 16727 overigens betrekking op de periode begin zomer 1655-zomer 1656 (zie Commelin, Beschrijvinge, 1180).
voetnootn
Schatting.
voetnoots
3 juli-20 november.
voetnootn
Schatting.
voetnoott
9 januari tot 22 november (Corecte Lyste van het getal der dooden). Uit een telling in de registers van de St. Pieters-en de St. Pancraskerk voor de eerste week van september leidt Dijkstra (Een epidemiologische beschouwing, 34) af dat de Lyste niet geheel correct is.
voetnootn
Schatting.
voetnootn
Schatting.
voetnootu
Wij vermoeden dat, mogelijk alleen met uitzondering van 1635-1636, de Registers van Overledenen, waaraan de aantallen doden zijn ontleend, incompleet zijn (tellingen verricht door Schmitz, Schiedam, 137).
voetnootn
Schatting.
voetnootn
Schatting.
voetnootu
Wij vermoeden dat, mogelijk alleen met uitzondering van 1635-1636, de Registers van Overledenen, waaraan de aantallen doden zijn ontleend, incompleet zijn (tellingen verricht door Schmitz, Schiedam, 137).
voetnootx
Van der Woude (Het Noorderkwartier, deel 1, 174) schat de bevolking omstreeks 1660 op ongeveer 13.650.
voetnootl
De Bosch Kemper vermeldt dit aantal voor het jaar 1666 (Geschiedkundig onderzoek, 102).
voetnootn
Schatting.
voetnootn
Schatting.
voetnootu
Wij vermoeden dat, mogelijk alleen met uitzondering van 1635-1636, de Registers van Overledenen, waaraan de aantallen doden zijn ontleend, incompleet zijn (tellingen verricht door Schmitz, Schiedam, 137).
voetnootn
Schatting.
voetnootn
Schatting.
voetnootn
Schatting.
voetnootu
Wij vermoeden dat, mogelijk alleen met uitzondering van 1635-1636, de Registers van Overledenen, waaraan de aantallen doden zijn ontleend, incompleet zijn (tellingen verricht door Schmitz, Schiedam, 137).
voetnootn
Schatting.
voetnootn
Schatting.
voetnootp
Waarshijnlijk niet volledig (Overvoorde, Maatregelen, 69).


Vorige Volgende

Footer navigatie

Logo DBNL Logo DBNL

Over DBNL

  • Wat is DBNL?
  • Over ons
  • Selectie- en editieverantwoording

Voor gebruikers

  • Gebruiksvoorwaarden/Terms of Use
  • Informatie voor rechthebbenden
  • Disclaimer
  • Privacy
  • Toegankelijkheid

Contact

  • Contactformulier
  • Veelgestelde vragen
  • Vacatures
Logo DBNL

Partners

Ga naar kb.nl logo KB
Ga naar taalunie.org logo TaalUnie
Ga naar vlaamse-erfgoedbibliotheken.be logo Vlaamse Erfgoedbibliotheken