KU-293 (datum onbekend)
Twente (Ov.) en het Spreewald (Dld.)
geveltoptekens
A
B
C
D
Uilkema besteedde tijdens zijn documentatietochten ook aandacht aan mogelijk volkskundig interessante details, zoals geveltoptekens, afweertekens, uileborden etc. De vormentaal die men daarbij toepaste was meestal afkomstig uit de plaatselijke volkskunst. Aan de hierin verwerkte vormen en afbeeldingen werd vaak een symbolische betekenis toegekend. Zo toont één van de vier hier afgebeelde geveltoptekens een kruisvorm, wat in verband kan worden gebracht met de Christelijke symboliek. Bij de overige drie voorbeelden zijn de windveren langs het dak kruiselings doorgetrokken en aan het uiteinde voorzien van een vorm die doet denken aan gestileerde paardekoppen. Dit symbool zou, naar men wel heeft aangenomen, in oorsprong nog afkomstig zijn uit de Germaanse vormentaal. Waar hij dergelijke elementen tegenkwam maakte Uilkema hiervan schetsen en aantekeningen in zijn notitieboekjes en foto's. Later werkte hij de voor hem interessantste voorbeelden nader uit in een aantal overzichtstekeningen. De tekeningbladen met nok-ornamenten vertonen een indeling naas dakvorm. Zo bevat het hier afgebeelde blad KU-293 uitsluitend oplossingen voor de nokbeëindiging bij gebouwen met zadeldak, ofwel met rechte topgevel. Andere tekeningen, die later zullen worden besproken, tonen verschillende wijzen voor de nokbeëindiging bij schilddaken.
Bij het maken van deze tekeningen dienden Uilkema foto's als voorbeeld; alle details en zelfs de hoek waaronder het dak werd afgebeeld werden in de pentekening exact overgenomen. Het bleek daardoor mogelijk om van alle getekende afbeeldingen, ondanks het ontbreken van nadere aanwijzingen in de tekeningen, ook de originele foto's terug te vinden, en daarmee tevens de plaats van herkomst. Drie van de vier hier afgebeelde geveltoptekens werden door Uilkema ontdekt tijdens zijn onderzoek in Twente en kwamen voor bij door hem opgemeten boerderijcomplexen. De vierde fotografeerde hij tijdens een vakantiereis die hij in 1924 door Duitsland maakte. De afbeeldingen op de tekening betroffen van links naar rechts en van boven naar beneden: een geveltopteken op een hooischuur op het erf van boerderij ‘Huize Teusse’ te Vasse (opmeting KU-137); een geveltopteken op de hooischuur bij boerderij ‘Scholtenhave’ te Tilligte (opmeting KU-133); een geveltopteken op een hooischuur op het erf van boerderij ‘Booiman’ te Geesteren (KU-136); en tenslotte een geveltopteken op de schuur van een boerderij uit Leipe, uit de omgeving van het Spreewald, ten zuidoosten van Berlijn. Deze laatste boerderij werd alleen gefotografeerd maar niet opgemeten.
Auteursrechtelijk beschermd
