Reize door het aapenland (onder pseudoniem J.A. Schasz)

Regelnummers proza laten vervallen

Vijftiende hoofdstuk
De eerste sessie

1076Intusschen was het Plan, om de Aapen tot Menschen te hervormen, 1077algemeen onder het Menschdom bekend geworden. Men be- 1078schouwde het als een Fabel, als een aartige droom, die zig vrij¹⁰⁷⁸ 1079gladjes, in een langen winterschen avond, vertellen liet.

1080Alleenlijk baarde het eenige bekommerende opmerking bij de¹⁰⁸⁰ 1081Beerenleiders, Goochelaars, Theatermannen, Hansworsten, en bij 1082alle. die door middel van Aapen, hun brood winnen.

1083Deeze hunne vrees ging zo verre, dat men eene algemeene saa- 1084menroeping van dit soort van Volkje doen liet, ten einde, met alge- 1085meen overleg, een middel uit de vinden en te bewerkstelligen, om 1086de Aapen in den rang der Aapen te houden.

1087De bijéénkomst van dit kermistuigje was bepaald op dien langen 1088weg, die de saamenleeving der Stervelingen van die der Aapen 1089scheid.

1090Elk verscheen er in zijn beste gewaad. Men zag er allerlei aartige 1091pakjes, van een menigte verschillende kleuren saamgesteld; plui- 1092men en vederen van de schoonste en beste soort, terwijl een ijgelijk 1093iets ten kenteken had of droeg, waaräan men zien kon, van wat 1094beroep hij was. De Beerenleiders, (anders een vuil, onnuttig, zwart, 1095gescheurd, ongeschooren Volk,) waren inzonderheid deftig uit- 1096gedoscht; zij waren van 't hoofd tot de voeten in beerenvellen ge- 1097kleed; waardoor zij een verwonderlijk ruig aanzien verkreegen. 1098Eer de Vergadering begon, zwierde de schaare der veelkleurigen en 1099gepluimden door elkander, dat eene overheerlijke vertooning op-¹⁰⁹⁹ 1100leverde.

1078 Fabel: hier wel: ‘verzonnen verhaal dat het kenmerk van ongeloofwaardigheid draagt’ (WNT III, 4341).
aartige: aangename.
vrij gladjes: vlotweg; zie WNTV, 11, s.v. glad als bijw.

1080 opmerking: opzien, aandacht.

1099 dat: wat, hetgeen.

[p. 95]

1101Ik wil de Leezers niet lastig vallen met een verhaal van de plegtig- 1102heeden, die er bij deeze geleegenheid werden gebezigd. Weinige 1103hunner, die soortgelijken niet gezien hebben, of gemaklijk er zig 1104een verbeelding van maaken kunnen.

1105Ik zal alleen kortlijk het essentiele deezer illustre bijéénkomst 1106aanstippen.

1107De President, zijnde een lange, zwaarlijvige, forsche Beeren- 1108leider, opende de Vergadering met deeze aanspraak:

1109Mijne broeders!
Vierentwintig jaaren heb ik met een kaapschen of noordschen 1110Beer door de Waereld geloopen. Meer dan agthonderd knuppels 1111heb ik op hunne zielzakken aan stuk geslagen, en, mannen! -¹¹¹¹ 1112altoos hebben zij zo zoet geweest als een Lam. - Gij zult vraagen, 1113waarom ik hen dan sloeg? - Dat was niet anders dan om mijn 1114Meesterschap en hunne onderdaanigheid aan de waereld te ver- 1115kondigen.

1116Ik heb ook dertien Aapen bij mij gehad, die naar mijn oogen om-¹¹¹⁶ 1117keeken, en zo volmaakt in alle kunsten en weetenschappen waren 1118afgerigt, dat Koningen en Vorsten, jandome! er naar kwamen¹¹¹⁸ 1119kijken, en van verbaasheid in hunne handen sloegen.

1120En nu, - ter bliks! - nu komen die helsche Aapen en willen zig¹¹²⁰ 1121tot den rang van Menschen verheffen! - Maar bij mijn ziel! - dat 1122nooit!

1123Wat zegt gij er van Mannen?

1124Wij zeggen! dat gij zegt, riep de gansche Vergadering, zo dat 1125er de aarde van dreunde.

1126Welk een schade, dus vervolgde de ruige president, zouden wij 1127daar niet mede lijden! Zo dra zouden zij geen Menschen weezen, 1128of zij zouden er de galg van geeven, om langer naar onze pijpen te¹¹²⁸ 1129danzen; om op onze Honden of Beeren te rijden; om langer, met 1130een ketting om hun naars, op onze Theaters of kwakzalverstafeltjes¹¹³⁰

1111 zielzakken: (gew.) voor lichamen; zie Van Dale⁹, 2440.

1116 die naar mijn oogen omkeeken: die mij naar de ogen keken.

1118 jandome: bastaardvloek voor goddome; zie Van Dale⁹, 888.

1120 ter bliks!: bliksems: WNT II, 2865, vermeldt alleen een znw. blis = ‘bliksems!’ en als de blis (bewijsplaats uit Bellamy).

1128 er de galg van geeven: er de brui aan geven (?); niet in WNT.

1130 naars: achterwerk (= aars of neers).

[p. 96]

1131te zitten! - Zij zouden ons zelf in rechten betrekken, voor de¹¹³¹ 1132affronten, die zij vermeenen zouden van ons geleeden te hebben! -¹¹³² 1133En zuikerduivels! hoe vervloekt grootsch zouden zij ons dikwils¹¹³³ 1134tegenkomen stappen! - Zij zouden naauwlijks den hoed van hun 1135kop voor ons afneemen, - en hoe verdoemd hard zou het ons 1136vallen, om tegen den een of anderen Aap, (die voorheen trilde en 1137beefde, wanneer wij slegts onze pingen opligteden,) s'il vous plait!¹¹³⁷ 1138te moeten spelen. -

1139Neen! dat verzeg ik. -¹¹³⁹

1140Wij ook! riepen al de Vergaderingsleden.

1141Dan zijn wij het eens! zei de President. Maar wat nu gedaan?

1142Een kwakzalver
Al de Aapen naar den d.....r jaagen!¹¹⁴²

1143Een hansworst
Maar dan zijnze te wijd van de hand.

1144Een aapenman
Zij moeten binnen ons bereik blijven.

1145De president
Maar Baksteen en Blikslag! wij moeten er niet door gekuld wor-¹¹⁴⁵ 1146den! - Zij moeten er onder blijven!

1131 zelf: zelfs.
in rechten betrekken: voor het gerecht dagen; ‘vooral in Zuid-Nederland nog heden zeer gewoon’ (WNT II, 2248).

1132 affronten: beledigingen.

1133 zuikerduivels: bastaardvloed waarin suiker een opzettelijke verminking is van het fr. sacré = heilig; zie WNT XVI, 516, onder suiker II; ald. diverse vbb. als suikerdonders maar niel zuikerduivels; cf. nog ons sakkerloot, grootsch: trots.

1137 pingen: pinken; ping is een oude bijvorm van pink; zie WNT XII, 1883.
s'il vous plait: als het u belieft.

1139 verzeg: vertik, verdom; Weiland (Taalkundig Woordenboek V) omschrijft verzeggen als ‘(overg.) door belofte verbinden, zodat een ander er niet over beschikken kan’. Van Dale⁹, 2247, zegt: zich verzeggen = ‘zijn persoon tot iets verbinden’.

1142 d.....r: donder (d.i. duivel).

1145 gekuld: van ww. kullen = voor de gek houden. Volgens WNT VIII, 537, ‘in N.-Nederland in de algemeene beschaafde taal niet gebruikt en ook in Z.-Nederland min of meer plat.’

[p. 97]

1147Een beerenleider
Of de Duivel sla ze weg!

1148Een marionnettespeelder
Maar wij zijn hier met ons zo veel wijze Mannen bij elkander! 1149laaten wij eens overleggen, of wij ze dat gat niet vernagelen kun-¹¹⁴⁹ 1150nen. - Ik ben er tegen dat zij Menschen worden.

1151Een aapenman
En ik ook!

1152En nu verbeelde de Leezer zig, dat dit, ik ook! van mond tot 1153mond gehoord werd, en dat de President, ten einde van dit, ik ook, 1154volstrekt niet meer wist, hoe nu verder de Vergadering te diri- 1155geeren. - Hij keek met een zekere verleegenheid in de rondte, even 1156gelijk een danzende beer, die zijn lesje vergeeten heeft.

1157Eindlijk vond hij er dit op, dat hij, met een houding van voldaan- 1158heid, zei: dan is het wel!

1159En hier mede scheidde de Vergadering; zijnde de eerste sessie.

1149 dat gat...: Iemand een gat vernagelen = hem iets beletten; zie WNT IV, 336.