Kleine ABN-syntaxis in vraag en antwoord

Voor VHMO en ander voortgezet onderwijs

[p. 8]

Pv

1 Wat is een pv?

1 Een pv is een zinsdeel dat voorop komt te staan, als we een zin door verschuiving vragend maken:

morgen (zijn) vader en moeder niet thuis
(zijn) vader en moeder morgen niet thuis

het (is en blijft) een leuke kerel
(is en blijft) het een leuke kerel

Niet elke zin is direkt door verschuiving vragend te maken:

waarom doe je dat
welke mensen heb je niet uitgenodigd

We vervangen nu waarom e.d. door daarom e.d.:

daarom (doe) je dat	|	die mensen (heb) je niet uitgenodigd
(doe) je dat daarom	|	(heb) je die mensen niet uitgenodigd

Nu is de omzetting weer mogelijk.

2 Welke eigenschappen heeft de pv nog meer?

2 Hij heeft bovendien de volgende eigenschappen:

1 het is de enigste vorm die van tijd en getal kan veranderen:

2 hij kan in de hoofdzin alleen maar eerste of tweede zinsdeel zijn:

(die man met dat donkere pak daar links) (ziet) ons zitten
(ziet) (die man met dat donkere pak daar links) ons zitten

Hoofdzin betekent zoveel als ‘gewone zin’. In antwoord 41a komen we nog op die term terug.

3 hij vormt in de hoofdzin een Siamese tweeling met het onderwerp, d.w.z. ‘hij is ermee vergroeid’. Er kan geen ander zinsdeel tussen pv en onderwerp, althans als dat een onbeklemtoond pers. vn is (vgl. voor die term antwoord 52):



We proberen nu een ander zinsdeel tussen onderwerp en pv in te zetten:

3 Kan de pv soms nog meer in plaats beperkt zijn?

3 De pv is per se eerste zinsdeel in twee gevallen:

[p. 9]

1 als het onderwerp ontbreekt:

(kom) 's gauw even naar huis
(had) dat hele zaakje nou toch maar laten staan

2 als het onderwerp hoogstens jij, u of jullie kan zijn:

(wees) jij maar niet bang
(gaan) jullie nou toch een ógenblikje zitten

We spreken in deze twee gevallen van een gebiedende wijs. In alle andere gevallen hebben we een aantonende wijs.

3a Wat betekenen aantonende en gebiedende wijs?

3a De aantonende wijs betekent al dan niet een wens, de gebiedende betekent een wens:

4 Welke twee ‘tijden’ onderscheiden we bij de pv?

4 We onderscheiden twee ‘tijden’: tt en vt:

5 Wat zijn betere namen voor tt en vt?

5 Eerste hoofdvorm en tweede hoofdvorm.

6 Wat is hun betekenis?

6 De eerste hoofdvorm betekent ‘de spreker ziet de dingen a.h.w. vlak voor zich gebeuren.’ De tweede hoofdvorm betekent ‘de spreker ziet de dingen vaag.’

Eerste hoofdvorm:

daar (komt) iemand op me af	‘het gebeurt werkelijk’
gister (komt) er ineens iemand op me af	‘ik zie het a.h.w. nog vóór me’
straks (komt) er weer iemand op me af	‘ik zie het al gebeuren’

Tweede hoofdvorm:

de schilder (kwam) gister bij ons aan	‘veraf in de tijd, vaag’
de schilder (kwam) morgen wel even aan	‘dat zei die, maar ik zie het nog niet gebeuren’
(kwam) de schilder nou maar even aan	‘veraf in waarschijnlijkheid’

[p. 10]

7 Waarmee is de pv erg verwant?

7 Aan de ene kant met ow en vd (vgl. vraag 8 t/m 12); aan de andere kant met het onderwerp (vgl. vraag 13 t/m 15).